Закирова Дилрабо Хайдаровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек ва рус тилларида қарғиш нутқий жанрининг қиёсий тадқиқи”, 10.00.06. – “Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик” (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Fil1801.    
Илмий раҳбар: Набиева Дилоро Абдулҳамидовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қўқон давлат педагогика институтини
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат чет тиллари институти, PhD.03/29.12.2022Fil.156.01.
Расмий оппонентлар: Мирзахидова Муяссар Иномжоновна, филология фанлари доктори, профессор; Султонова Шохиста Мухаммаджоновна, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади рус ва ўзбек тилларидаги қарғишларнинг жанр шакллари мавзу гуруҳлари, уларнинг матний тузилишидаги миллий хусусиятларни очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
рус ва ўзбек тилларидаги қарғиш матнларининг  жанр шакллари мавзу гуруҳлари, уларнинг матний тузилишидаги миллий хусусиятлари аниқланиб,  функсионал-прагматик, семантик-синтактик аспектлари очиб берилган;
рус ва ўзбек тилларидаги қарғишларнинг шаклий структураси, тил хусусиятлари ва  семантик-синтактик хусусиятлари аниқланиб, уларнинг сўзлашув типидаги нутқий актларга тегишли эканлиги далилланган;
турли лингвомаданий муҳитдаги қарғишларнинг таснифи билан боғлиқ муаммолар ўрганилиб, тасниф мезонлари белгиланиб, қарғишлар семантик, синтактик-структур жиҳатдан очиб берилган;
ўзбек тили антиқарғишларида(“ер ютмагур“, “қуриб кетмагур“, “барака топгур“, “уйинг буғдойга “тўлгур“ каби) мазмун ва шакл номутаносиблиги, уларнинг тузилиш жиҳатдан содда ва мураккаб турларга эгалиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Рус ва ўзбек тилларида қарғиш нутқий жанрининг чоғиштирма тадқиқи юзасидан олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
рус ва ўзбек тилларидаги қарғиш нутқий жанри юзасидан берилган илмий ва назарий хулосаларидан Ўзбекистон Педагогика фанлари илмий тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиали томонидан олиб борилган ХТ-Ф2-011 “Қорақалпоқ тилини ўқитишни такомиллаштиришнинг назарий –услубий асосларини комплекс тадқиқ этиш ва консепсиясини ишлаб чиқиш” мавзусидаги ва “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функсионал сўз ясалиши” мавзусидаги фундаментал лойиҳани амалга ошириш жараёнида ва турли  тиллардаги қарғишларнинг аҳамияти, қарғиш нутқий жанрининг миллий-маданий хусусиятларини ўрганиш ҳақидаги хулосалардан фойдаланилган (Ўзбекистон Педагогика фанлари илмий тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалининг 2022 йил 28 октябрдаги 300-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот материаллари тил ва нутқ бирликларининг миллий-маданий хусусиятларини очиб бериш, шаклий-мазмуний тузилишидаги ўзига хосликларини аниқлаш бўйича маълумотлар беришда асос бўлган;
қарғиш нутқий жанрининг лингвистик воситаларига оид икки тилдаги материаллардан олинган натижалардан Ўзбекистон Педагогика фанлари илмий тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиали томонидан олиб борилган Ф32016-0908165532-рақамли “Қорақалпоқ тилининг янги алфавит ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабиётини ривожлантириш методикаси мавзусидаги фундаментал лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Педагогика фанлари илмий тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалининг 2022 йил 28 октябрдаги 300-сон маълумотномаси). Қарғиш нутқий жанрининг мавзуий таснифланиши, икки тилга оид қарғиш матнларида миллий ва фарқли хусусиятларнинг акс этиши. қарғиш нутқий жанрининг лексик-семантик хусусиятлари каби илмий-назарий хулосалардан манба сифатида фойдаланилди. Бу эса рус ва ўзбек халқлари маданияти, тили ва анъаналарига оид умумий ва хусусий нутқий вазиятларни ойдинлаштиришга, таржима жараёнидаги лексик-семантик, лексик-стилистик, композицион, услубий ва лингвомаданий хусусиятларга оид муаммоларни аниқлашга хизмат қилган;
қарғишларнинг коммуникация жараёнида тутган ўрни, рус ва ўзбек тилларида қарғишларнинг аҳамияти, қарғиш нутқий жанрининг миллий-маданий хусусиятларини ўрганиш ҳақидаги хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон телерадиоканали” ДМ “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририятининг “Таълим ва тараққиёт”, “Миллат ва маънавият”, “Тил-миллат кузгуси” эшиттиришларида (2021-2022-йиллар давомида) диссертация материалларидан фойдаланилган (Ўзбекистон телерадиокомпаниясининг 2022-йил 26-октябрдаги 04/36-1791-сон маълумотномаси). Натижада ушбу материаллар эфир учун эшиттиришларни тайёрлашда ва уларнинг мазмун-моҳиятини бойитишда манба бўлиб хизмат қилган;
қарғиш нутқий жанрининг мавзуий таснифланиши, икки тилга оид қарғиш матнларида миллий ва фарқли хусусиятларнинг акс этиши, қарғиш нутқий жанрининг лексик-семантик хусусиятлари каби илмий-назарий хулосалар Қўқон давлат педагогика институти қошидаги С-ЭCАГД-18-CА-0067 (ПО20002335) “ФЙ2018 Энглиш Аccесс Миcросчоларшип Програм” номли Америка Қўшма Штатлари таълим ва маданий ишлар бюроси билан ҳамкорликдаги амалий лойиҳасида илгари сурилган таклиф ва тавсиялар, маданиятни ривожлантиришга қаратилган назарий ва амалий ишларни самарали ташкил этишда фойдаланилган (Қўқон давлат педагогика институтининг 2022-йил 24-окябрдаги 290-сон маълумотномаси). Натижада ўзбекча қарғиш сўзларга бериладиган лексикографик изоҳлари мукаммаллашган.