Turdialiev Umid Muxtaralievichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Bentonit gillari qo‘shimchasi bilan modifikatsiyalashtirilgan ammiakli selitra olish texnologiyasini ishlab chiqish», 02.00.13–Noorganik moddalar va ular asosidagi materiallar texnologiyasi (texnika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.1.PhD/T3.
Ilmiy rahbar: Namazov Shafoat Sattarovich, texnika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Umumiy va noorganik kimyo instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Umumiy va noorganik kimyo instituti, Toshkent kimyo-texnologiya instituti, DSc.27.06.2017.K/T.35.01.
Rasmiy opponentlar: Erkaev Aktam Ulashevich, texnika fanlari doktori, professor; Jumaniyazov Maksud Jabbievich, texnika fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: «Farg‘onaazot» AJ.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: ammoniy nitrati suyuqlanmasiga bentonit gillarini qo‘shish asosida fizik-kimyoviy va ist’emolchilik xususiyatlari yaxshilangan modifikatsiyalashtirilgan ammiakli selitra olish texnologiyasini ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
bentonit gillarining fizik-mexanik xususiyatlarini aniqlash natijalari orqali ularni ammiakli selitraga modifikator sifatida qo‘llash mumkinligi isbotlangan;
ammoniy nitrati suyuqlanmasiga dastlabki namligi 1,0% bo‘lgan bentonit gillarini AS : BG = 100 : (1-1,5) nisbatda qo‘shish ammiakli selitra (AS) donalar yopishqoqligini brusit va magnezit kabi import qo‘shimchalarida olingan selitraga nisbatan 2–3 barobar kamayishi, donalar mustahkamligi esa 1,5–2 barobar ortishi aniqlangan;
bentonit gili qo‘shimchasi selitra g‘ovakchalari va mikroyoriqlarini to‘ldirishi, natijada selitra donalarining ancha takomillashgan ichki tuzilishi va yuzasini hosil qilishi, shu orqali donalar mustahkamligini oshirishi va ularning g‘ovakligini kamaytirishi isbotlangan;
bentonit qo‘shilgan selitra suyuqlanmasini sovitishda toza selitradan farqli ularoq III fazaga o‘tmasdan to‘g‘ridan-to‘g‘ri IV®II ga polimorf o‘tishi haroratning o‘zgarishida (25-55°S) mahsulotni saqlash va tashishda uning AS donalari buzilmasdan barqaror qolishini ta’minlashi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:
Ammoniy nitrati suyuqlanmasiga bentonit gillarini qo‘shish, keyinchalik bentonit-nitratli suyuqlanmani sepish yo‘li bilan yopishqoqligi bo‘lmagan donador AS olish texnologiyasini ishlab chiqish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
AS ning yopishqoqligini oldini oluvchi magnezit qo‘shimchalar o‘rnini bosuvchi mahalliy bentonit gillarga almashtirish texnologiyasi «Navoiazot» AJda amaliyotga tatbiq etilgan («O‘zkimyosanoat» AJning 2017 yil 21 iyuldagi 03-3961/P-son ma’lumotnomasi). Natijada tarkibida 0,5÷1,5 %-li bentonit bo‘lgan yopishqoqligi bo‘lmagan, yaxshi fizik-kimyoviy va ist’emolchilik xossalariga ega bo‘lgan AS olish imkonni bergan;
magnezitni bentonitga almashtirish yo‘li bilan yopishqoqligi bo‘lmagan ASni olish texnologiyasini ishlab chiqish bo‘yicha X Respublika innovatsion g‘oyalar, texnologiyalar va loyihalar yarmarkasida (2017) «Farg‘ona azot» AJ bilan shartnoma tuzilgan (11.05.2017 y., 259-son raqam bilan ro‘yxatga olingan). Natijada chetdan keltirilayotgan magnezit qo‘shimchasini mahalliy bentonitlarga almashtirish orqali ASning tannarxini 7,9 barobar kamaytirish imkonini beradi.
