Мусоев Тохир Яхёевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларни даволашнинг диагностик ва хирургик тактикасини оптималлаштириш», 14.00.27 – Хирургия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.DSc/Tib874.
Илмий маслаҳатчи: Хамдамов Бахтиёр Зарифович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.04. 2022.Tib.93.01.
Расмий оппонентлар: Лигай Руслан Ефимович, тиббиёт фанлари доктори; Хаджибаев Фарход Абдухакимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор, Муслумов Гурбанхан Фатали огли, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Озарбайжон республикаси)
Етакчи ташкилот: Н.В.Склифосовский номидаги тез ёрдам илмий текшириш институти (Россия Федерацияси)
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларни даволаш натижаларини, кечишни ташҳислаш ва ушбу касалликнинг оқибатини башорат қилишда тактик усулларни оптималлаштириш, шунингдек оптимал даволаш усулини танлаш орқали такомиллаштиришдан иборат бўлган.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тажрибавий ҳайвонлар орасида панкреатитнинг стерил ва инфицирланган босқичларида панкреонекрозни юзага келтиришнинг усуллари такомиллаштирилган ҳамда макроорганизмнинг реактивлигини дастлаб ўзгартириб кейинчалик инфекцион агентни киритиш йўли орқали сепсис билан асоратланган панкреонекрозни юзага келтириш модели ишлаб чиқилган;
полиорганли дисфункция синдромининг ривожланиш динамикаси ва частотасининг объектив мезонларига, шунингдек, даволаш тадбирларининг умумий тузилишидаги йирингли асоратларнинг учраши ва оғирлигига асосланган сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморлар аҳволини баҳолаш усули ҳамда ошқозон ости безининг анатомик ва функционал ҳолатининг объектив мезонлари, яллиғланиш жараёнининг ва даволанишдан кейинги асоратларнинг мавжудлигига асосланган сепсис билан асоратланган панкреонекроз бўлган беморларни даволашнинг бевосита натижаларини баҳолашнинг янги усули ишлаб чиқилган;
панкреонекроз кузатилган беморларда сепсис ривожланишини башорат қилишнинг янги усули ишлаб чиқилган бўлиб, бу эндотелиал дисфункция ривожланиш даражасини ва сепсис билан асоратланган панкреонекрознинг ривожланиш эҳтимолини, даволашнинг тактикаси ва шартларини, динамик назоратни ўтказишнинг шароитлари ва хронологияларини танлаш асосланган;
панкреонекроз кузатилган беморларда эндотелиал тизимнинг бузилиш даражасини ҳисобга олган ҳолда даволаш-ташҳисот алгоритмидан фойдаланиш ётоқ кунларини 12,2±5,8 га камайтириш имконини берган. Бунда агар панкреонекрознинг инфицирланган шакли бўлган беморлар орасида бу кўрсаткич 10,6±5,7 ётоқ-кунга камайтирилган бўлса (р<0,05), панкреонекрознинг стерил шакли бўлган беморлар орасида эса - 13,8±4,5 ётоқ-кунга (р<0,05) қисқарган, бу абдоминал сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларни даволашда оптималлаштирилган ташҳисот ва жарроҳлик тактикасининг юқори самарадорлиги аниқланган;
панкреонекрознинг ривожланиши билан қон зардобидаги қон-томир ҳужайралараро адгезия молекуласи-1 ва ассиметрик диметиларгинин молекуласининг кўпайиши бошқа ҳаётий муҳим аъзоларда (юрак, буйрак, ўпка) эндотелиотситларнинг шикастланишига олиб келиши ва шу билан полиорганли дисфункция синдромининг ривожланишининг бузилган доирасини келтириб чиқариши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларни даволашнинг диагностик ва хирургик тактикасини оптималлаштириш бўйича илмий натижаларга кўра:
Илмий янгиликнинг моҳияти: тажрибавий ҳайвонлар орасида панкреатитнинг стерил ва инфицирланган босқичларида панкреонекрозни юзага келтиришнинг усуллари такомиллаштирилган ҳамда макроорганизмнинг реактивлигини дастлаб ўзгартириб кейинчалик инфекцион агентни киритиш йўли орқали сепсис билан асоратланган панкреонекрозни юзага келтириш модели ишлаб чиқилган.
Илмий янгиликнинг аҳамияти: сепсис билан асоратланган панкреонекрозни юзага келтириш модели ишлаб чиқилиши мазкур беморларда касалликнинг асоратларини олдини олиниши даволаш натижаларини яхшилашга кўмаклашиб, натижада кузатилиши мумкин бўлган асоратлар, ўлимни камайтириб, шифо жараёнини тезлаштиради.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро филиали бўйича буйруқ (29.06.2023 й.; № 15/1), Навоий филиали бўйича буйруқ (30.06.2023 й.; № 12), ҳамда Самарқанд филиали бўйича буйруқ (03.07.2023 й.; № 17/2) билан амалиётга жорий этилди.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат сепсис билан асоратланган панкреонекрозни юзага келтириш модели ишлаб чиқилиши беморларнинг барчасида касалликнинг асоратларини олдини олишни беморларни даволаш сифатини яхшилайди.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сепсис билан асоратланган панкреонекрозни юзага келтириш модели ишлаб чиқилиши мазкур беморларда касалликнинг асоратларини олдини олиниши даволаш натижаларини яхшилашга кўмаклашиб, натижада кузатилиши мумкин бўлган асоратлар, ўлимни камайтириб, шифо жараёнини тезлаштиради ҳамда беморларни даволашда сарфланадиган харажатларини 2 500 000 сўмга камайтиришга эришилди.
Хулоса: сепсис билан асоратланган панкреонекрозни юзага келтириш модели ишлаб чиқилиши мазкур беморларда касалликнинг асоратларини олдини олиниши даволаш натижаларини яхшилашга кўмаклашиб, натижада кузатилиши мумкин бўлган асоратлар олдини олиш ҳисобига, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 2 500 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 1 254 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларни даволашнинг диагностик ва хирургик тактикасини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти ректори томонидан 2023 йил 26 июндаги 01/04/3450-сон хат юборилган.
Илмий янгиликнинг моҳияти: полиорганли дисфункция синдромининг ривожланиш динамикаси ва частотасининг объектив мезонларига, шунингдек, даволаш тадбирларининг умумий тузилишидаги йирингли асоратларнинг учраши ва оғирлигига асосланган сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморлар аҳволини баҳолаш усули ҳамда ошқозон ости безининг анатомик ва функционал ҳолатининг объектив мезонлари, яллиғланиш жараёнининг ва даволанишдан кейинги асоратларнинг мавжудлигига асосланган сепсис билан асоратланган панкреонекроз бўлган беморларни даволашнинг бевосита натижаларини баҳолашнинг янги усули ишлаб чиқилган.
Илмий янгиликнинг аҳамияти: сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморлар аҳволини ишлаб чиқилган баҳолаш усулидан фойдаланилиши полиорган дисфункция ривожланиш эҳтимолини башоратлаб даволаниш самарасини оширишга имкон бериши ҳамда сепсис билан асоратланган панкреонекроз бўлган беморларни даволашнинг бевосита натижаларини баҳолашнинг янги усули касалларда асоратларнинг камайтиришга имкон бериши исботланган.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро филиали бўйича буйруқ (29.06.2023 й.; № 15/1), Навоий филиали бўйича буйруқ (30.06.2023 й.; № 12), ҳамда Самарқанд филиали бўйича буйруқ (03.07.2023 й.; № 17/2) билан амалиётга жорий этилди.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: полиорганли дисфункция синдромининг ривожланиш динамикаси ва частотасининг объектив мезонларига, шунингдек даволаш тадбирларининг умумий тузилишидаги йирингли асоратларнинг учраши ва оғирлигига асосланган сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморлар аҳволини баҳолаш усулини ҳисобга олиниши ривожланиши мумкин бўлган асоратларнинг ҳамда ошқозон ости безининг анатомик ва функционал ҳолатининг объектив мезонлари, яллиғланиш жараёнининг ва даволанишдан кейинги асоратларнинг мавжудлигига асосланган сепсис билан асоратланган панкреонекроз бўлган беморларни даволашнинг бевосита натижаларини баҳолашнинг янги усулининг ишлатилиши интраоперацион ва операциядан кейинги даврда асоратларнинг камайтириш имкониятини беради
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:
сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморлар аҳволини баҳолаш усулини ҳамда беморларни даволашнинг бевосита натижаларини баҳолашнинг янги усули ҳисобга олиниши: ривожланиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиб, беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 5 кунга қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 535 000 сўмга камайтирган (РШТЁИМ БФ нинг прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш 107.000 сўмни ташкил қилади); шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 185 000 сўм дори воситалари сарфланади);
Хулоса: сепсис билан асоратланган панкреонекрозли беморлар аҳволини баҳолаш усулини ҳамда беморларни даволашнинг бевосита натижаларини баҳолашнинг янги усули ҳисобга олиниши даволаниш самарасини оширишга даволаш натижаларига сезиларли ижобий таъсир кўрсатиб, асоратларнинг камайтириш имконини беради.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларни даволашнинг диагностик ва хирургик тактикасини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти ректори томонидан 2023 йил 26 июндаги 01/04/3450-сон хат юборилган.
Илмий янгиликнинг моҳияти: панкреонекроз кузатилган беморларда сепсис ривожланишини башорат қилишнинг янги усули ишлаб чиқилган бўлиб, бу эндотелиал дисфункция ривожланиш даражасини ва сепсис билан асоратланган панкреонекрознинг ривожланиш эҳтимолини, даволашнинг тактикаси ва шартларини, динамик назоратни ўтказишнинг шароитлари ва хронологияларини танлаш имконини берган.
Илмий янгиликнинг аҳамияти: панкреонекроз кузатилган беморларда сепсис ривожланишини башорат қилишнинг янги усули ишлаб чиқилган бўлиб, бу эндотелиал дисфункция ривожланиш даражасини ва сепсис билан асоратланган панкреонекрознинг ривожланиш эҳтимолини, даволашнинг тактикаси ва шартларини, динамик назоратни ўтказишнинг шароитлари ва хронологияларини танлаш имконини бериши билан изоҳланган. Бу ўз навбатида, шифо жараёнини тезлаштириб, ётоқ кунини қисқартирган.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро филиали бўйича буйруқ (29.06.2023 й.; № 15/1), Навоий филиали бўйича буйруқ (30.06.2023 й.; № 12), ҳамда Самарқанд филиали бўйича буйруқ (03.07.2023 й.; № 17/2) билан амалиётга жорий этилди.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: панкреонекроз кузатилган беморларда сепсис ривожланишини башорат қилишнинг янги усули ўз навбатида, ривожланиш эҳтимоли юқори бўлган ҳаётга хавф туғдирувчи асоратларни олдини олиш имконини беради.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: панкреонекроз кузатилган беморларда эндотелиал дисфункция ривожланиш даражасини ва сепсис билан асоратланган панкреонекрознинг ривожланиш эҳтимолини, даволашнинг тактикаси ва шартларини, динамик назоратни ўтказишнинг шароитлари ва хронологияларини танлаш имконини берадиган сепсис ривожланишини башорат қилишнинг янги усулидан фойдаланиш беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 12,2 кунга қисқартириб, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1 305 400 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 2 257 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
Хулоса: панкреонекроз кузатилган беморларда эндотелиал дисфункция ривожланиш даражасини ва сепсис билан асоратланган панкреонекрознинг ривожланиш эҳтимолини, даволашнинг тактикаси ва шартларини, динамик назоратни ўтказишнинг шароитлари ва хронологияларини танлаш имконини берадиган сепсис ривожланишини башорат қилишнинг янги усулининг жорий қилиниши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1 305 400 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 2 257 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларни даволашнинг диагностик ва хирургик тактикасини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти ректори томонидан 2023 йил 26 июндаги 01/04/3450-сон хат юборилган.
Илмий янгиликнинг моҳияти: панкреонекроз кузатилган беморларда эндотелиал тизимнинг бузилиш даражасини ҳисобга олган ҳолда даволаш-ташҳисот алгоритмидан фойдаланиш ётоқ кунларини 12,2±5,8 га камайтириш имконини берган. Бунда агар панкреонекрознинг инфицирланган шакли бўлган беморлар орасида бу кўрсаткич 10,6±5,7 ётоқ-кунга камайтирилган бўлса (р<0,05), панкреонекрознинг стерил шакли бўлган беморлар орасида эса - 13,8±4,5 ётоқ-кунга (р<0,05) қисқарган, бу абдоминал сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларни даволашда оптималлаштирилган ташҳисот ва жарроҳлик тактикасининг юқори самарадорлигини тасдиқлаган.
Илмий янгиликнинг аҳамияти: панкреонекроз кузатилган беморларда эндотелиал тизимнинг бузилиш даражасини ҳисобга олган ҳолда даволаш-ташҳисот алгоритмидан фойдаланиш ётоқ кунларини 12,2±5,8 га камайтириш имконини берган. Бу ўз навбатида, шифо жараёнини тезлаштириб, беморлар реабилитациясини тезлаштирган.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро филиали бўйича буйруқ (29.06.2023 й.; № 15/1), Навоий филиали бўйича буйруқ (30.06.2023 й.; № 12), ҳамда Самарқанд филиали бўйича буйруқ (03.07.2023 й.; № 17/2) билан амалиётга жорий этилди.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: панкреонекроз кузатилган беморларда эндотелиал тизимнинг бузилиш даражасини ҳисобга олган ҳолда даволаш-ташҳисот алгоритмидан фойдаланиш, ривожланиш эҳтимоли юқори бўлган ҳаётга хавф туғдирувчи асоратларни олдини олиш имконини беради.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: панкреонекроз кузатилган беморларда эндотелиал тизимнинг бузилиш даражасини ҳисобга олган ҳолда даволаш-ташҳисот алгоритмидан фойдаланиш беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 12,2±5,8 кунга қисқартириб, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1 305 400 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 2 257 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
Хулоса: панкреонекроз кузатилган беморларда эндотелиал тизимнинг бузилиш даражасини ҳисобга олган ҳолда даволаш-ташҳисот алгоритмидан фойдаланиш усулининг жорий қилиниши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1 305 400 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 2 257 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларни даволашнинг диагностик ва хирургик тактикасини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти ректори томонидан 2023 йил 26 июндаги 01/04/3450-сон хат юборилган.
Илмий янгиликнинг моҳияти: панкреонекрознинг ривожланиши билан қон зардобидаги қон-томир ҳужайралараро адгезия молекуласи-1 ва ассиметрик диметиларгинин молекуласининг кўпайиши бошқа ҳаётий муҳим аъзоларда (юрак, буйрак, ўпка) эндотелиотситларнинг шикастланишига олиб келиши ва шу билан полиорганли дисфункция синдромининг ривожланишининг бузилган доирасини келтириб чиқариши аниқланган.
Илмий янгиликнинг аҳамияти: панкреонекрознинг ривожланиши билан қон зардобидаги қон томир ҳужайралараро адгезия молекуласи-1 ва ассиметрик диметиларгинин молекуласининг кўпайиши бошқа ҳаётий муҳим аъзоларда (юрак, буйрак, ўпка) эндотелиотситларнинг шикастланишига олиб келиши ва шу билан полиорганли дисфункция синдромининг ривожланишининг бузилган доирасини келтириб чиқаришини инобатга олиниши ҳаётга хавф туғдирувчи асоратларни олдини олиш ҳамда сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларда янги даволаш ва диагностика алгоритмини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш ижобий даволаш натижаларини 2,2 баравар ошириш, қониқарсиз даволаш натижалари частотасини 2,4 баравар ва ўлимни 1,8 баравар камайтириш имконини бериши исботланган.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро филиали бўйича буйруқ (29.06.2023 й.; № 15/1), Навоий филиали бўйича буйруқ (30.06.2023 й.; № 12), ҳамда Самарқанд филиали бўйича буйруқ (03.07.2023 й.; № 17/2) билан амалиётга жорий этилди.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: панкреонекрозда эндотелиотситларнинг шикастланишига олиб келиши ва шу билан полиорганли дисфункция синдромининг ривожланишининг бузилган доирасини келтириб чиқаришини инобатга олиниши ҳаётга хавф туғдирувчи асоратларни камайтириш ҳамда ранкреотоген сепсис ривожланиши истиқболини белгилаш ва ўз вақтида мажмуавий консерватив терапия ҳамда хирургик аралашувларни бажарилиши олис даврларда беморлар ҳаёт сифатини яхшилаш уларни меҳнатга лаёқатлилигини тиклашни ишонарли даражада ошириш имкониятини беради.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:
панкреонекрозда эндотелиотситларнинг шикастланишига олиб келиши ва шу билан полиорганли дисфункция синдромининг ривожланишининг бузилган доирасини келтириб чиқаришини ҳамда сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларда янги даволаш ва диагностика алгоритмини ишлаб чиқиш ва амалга оширишни инобатга олиниши: ҳаётга хавф туғдирувчи асоратларни камайтириш имкониятини бериб даволаш самарадорлигини яхшилаш ҳисобига 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1 305 400 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 2 257 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
Хулоса: панкреонекрозда эндотелиотситларнинг шикастланишига олиб келиши ва шу билан полиорганли дисфункция синдромининг ривожланишининг бузилган доирасини келтириб чиқаришини ҳамда сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларда янги даволаш ва диагностика алгоритмини ишлаб чиқиш ва амалга оширишни инобатга олиниши ҳаётга хавф туғдирувчи асоратларни камайтириш, панкреотоген сепсис ривожланиши истиқболини белгилаш ва ўз вақтида мажмуавий консерватив даво ҳамда хирургик аралашувларни бажарилиши олис даврларда беморлар ҳаёт сифатини яхшилаш уларни меҳнатга лаёқатлилигини тиклашни ишонарли даражада ошириб даволаш самарадорлигини яхшилаш ҳисобига 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1 305 400 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 2 257 000 сўмга иқтисод қилиш имконини беради.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Сепсис билан асоратланган панкреонекроз кузатилган беморларни даволашнинг диагностик ва хирургик тактикасини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгаши раисига Бухоро давлат тиббиёт институти ректори томонидан 2023 йил 26 июндаги 01/04/3450-сон хат юборилган.
