Хайдарова Сарвиноз Акрамовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Атипик стенокардияда имммун-эндокрин ҳолатининг гендер хусусиятлари», 14.00.36 – Аллергология ва иммунология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/Tib2586.
Илмий раҳбар: Наврўзова Шакар Истамовна тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.04. 2022.Tib.93.01.
Расмий оппонентлар: Абдурахманов Мамур Мустафоевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Полевщиков Александр Витальевич, биология фанлари доктори, профессор (Россия федерацияси)
Етакчи ташкилот: Озарбайжон тиббиёт университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: атипик стенокардияда жинсни ҳисобга олган ҳолда цитокин ва эндокрин ҳолатни ўрганиш ва унинг оғирлигининг мезонлари ва индикаторларини ишлаб чиқишдан иборат бўлган.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: атипик стеонкардияга коморбид кечишнинг хос эканлиги исботланган. Коморбидлик тузилишида жинсидан қатъи назар, 3-даражали гипертония касаллигининг устунлик қилиши (95,2%) аниқланган. Иккинчи ўринни тишлар кариеси эгаллаган: эркакларда - 72,5%, аёлларда - 84,9%. Эркакларда учинчи ўринни сурункали холецистит - 60,8%, аёлларда - суякларнинг остеопорози-54,7% эгаллаганлиги аниқланган;
жинсни ҳисобга олган ҳолда атипик стенокардиядаги цитокинларнинг башоратлилик қиймати исботланган. Атипик стенокардия билан касалланган аёлларда ИЛ-6 2,0 бараварга, ИЛ-10 1,92 бараварга кўпайган. Атипик стенокардия билан касалланган эркакларда ИЛ-1, ИЛ-6, ИЛ-10 2,3 баравар ва ФНО-α 1,75 бараварга кўпайган. Атипик стенокардия ва ЮИК да прогестерон ва тестостерон даражаси гендерли хусусиятларига эга эмаслиги исботланган;
эркаклар учун атипик стенокардия оғирлиги мезонлари ишлаб чиқилган: бу ўз навбатида ИЛ-1>27,4 пг/мл, гипергликемия ва гипертриглицеридемия билан исботланган;
аёллар учун атипик стенокардия оғирлиги мезонлари ишлаб чиқилган: ИЛ-1>25,4 пг/мл, анемия, уремия ва атерогенлик индексининг ошиши >2,5 нис.бирликда эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Атипик стенокардия ривожланишининг иммун - эндокрин жиҳатларини ўрганиш бўйича олинган илмий натижаларга кўра:
Илмий янгиликнинг моҳияти: атипик стеонкардияга коморбид кечишнинг хос эканлиги исботланган. Коморбидлик тузилишида жинсидан қатъий назар, 3-даражали гипертония касаллигининг устунлик қилиши (95,2%) аниқланган. Иккинчи ўринни тишлар кариеси эгаллаган: эркакларда - 72,5%, аёлларда - 84,9%. Эркакларда учинчи ўринни сурункали холецистит - 60,8%, аёлларда - суякларнинг остеопорози-54,7% эгаллаган.
Илмий янгиликнинг аҳамияти: атипик стенокардияда коморбид кечишнинг хос эканлиги аниқланган бўлиб, бу ўз навбатида жинсидан қатьий назар  беморларнинг барчасида касалликнинг асоратларини олдини олишда коморбидликни инобатга олиниши даволаш натижаларини яхшилашга кўмаклашиб, натижада кузатилиши мумкин бўлган асоратлар, ўлимни камайтириб, шифо жараёнини тезлаштиради.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (07.11.2022 й.; № 15/2) ҳамда Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (10.11.2022 й.; № 17/1) билан амалиётга жорий этилди.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: атипик стенокардияда коморбид кечишнинг хос эканлиги аниқланган бўлиб, бу ўз навбатида жинсидан қатьий назар  беморларнинг барчасида касалликнинг асоратларини олдини олишда коморбидликни инобатга олинишидан фойдаланиш, беморларни ташхислаш ва даволаш сифатини яхшилайди.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:
атипик стенокардияда коморбид кечишнинг хос эканлиги аниқланган бўлиб, бу ўз навбатида жинсидан қатьий назар  беморларнинг барчасида касалликнинг асоратларини олдини олишда коморбидликни инобатга олиниб даволашнинг замонавий технологияларидан фойдаланиш, касаллик асоратларини олдини олишга ҳамда 1 беморга сарфланадиган харажатларини 1 577 373 сўмга камайтиришга эришилди
Хулоса. Атипик стенокардияда коморбид кечишнинг хос эканлиги аниқланган бўлиб, бу ўз навбатида жинсидан қатьий назар  беморларнинг барчасида касалликнинг асоратларини олдини олишда коморбидликни инобатга олиниб даволашнинг замонавий технологияларидан фойдаланиш, даволашда кузатилиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш ҳисобига, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 417 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 192 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Атипик стенокардияда имммун-эндокрин ҳолатининг гендер хусусиятлари» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар бўйича проректори томонидан 2022 йил 10 декабрдаги 04/8321-сон хат юборилган.
Илмий янгиликнинг моҳияти:  жинсни ҳисобга олган ҳолда атипик стенокардиядаги цитокинларнинг башоратлилик қиймати исботланган. Атипик стенокардия билан касалланган аёлларда ИЛ-6 2,0 бараварга, ИЛ-10 1,92 бараварга кўпайган. Атипик стенокардия билан касалланган эркакларда ИЛ-1, ИЛ-6, ИЛ-10 2,3 баравар ва ФНО-α 1,75 бараварга кўпайган. Атипик стенокардия ва ЮИК да прогестерон ва тестостерон даражаси гендерли хусусиятларига эга эмаслиги кўрсатилган.
Илмий янгиликнинг аҳамияти: жинсни ҳисобга олган ҳолда атипик стенокардиядаги цитокинларнинг башоратлилик қийматини ҳисобга олиниши даволаниш самарасини оширишга имкон бериши исботланган.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (07.11.2022 й.; № 15/2) ҳамда Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (10.11.2022 й.; № 17/1) билан амалиётга жорий этилди.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: жинсни ҳисобга олган ҳолда атипик стенокардиядаги цитокинларнинг башоратлилик қийматини ҳисобга олиниши ривожланиши мумкин бўлган асоратларнинг камайтириш имкониятини беради.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:
жинсни ҳисобга олган ҳолда атипик стенокардиядаги цитокинларнинг башоратлилик қийматини ҳисобга олиниши: беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 3 кунга қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 428 000 сўмга камайтирган (РШТЁИМБФ нинг прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш 107.000 сўмни ташкил қилади); шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 36703) сўм дори воситалари сарфланади);
Хулоса. Жинсни ҳисобга олган ҳолда атипик стенокардиядаги цитокинларнинг башоратлилик қийматини ҳисобга олиниши даволаниш самарасини оширишга даволаш натижаларига сезиларли ижобий таъсир кўрсатиб, асоратларнинг камайтириш имконини беради.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Атипик стенокардияда имммун-эндокрин ҳолатининг гендер хусусиятлари» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар бўйича проректори томонидан 2022 йил 10 декабрдаги 04/8321-сон хат юборилган
Илмий янгиликнинг моҳияти: эркаклар учун атипик стенокардия оғирлиги мезонлари ишлаб чиқилган: ИЛ-1>27,4 пг/мл, гипергликемия ва гипертриглицеридемия аниқланган.
Илмий янгиликнинг аҳамияти: эркаклар учун атипик стенокардия оғирлиги мезонлари ишлаб чиқилган бу ўз навбатида мазкур касалларда асоратларнинг камайтиришга имкон бериши исботланган.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (07.11.2022 й.; № 15/2) ҳамда Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (10.11.2022 й.; № 17/1) билан амалиётга жорий этилди.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: эркаклар учун атипик стенокардия оғирлиги мезонлари ишлаб чиқилган бу ўз навбатида мазкур касалларда асоратларнинг камайтириш ҳисобига ижтимоий самарадорликни ошириш имкониятини беради.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:
эркаклар учун атипик стенокардия оғирлиги мезонлари ишлаб чиқилган усули: беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 8,0 кундан 5,0 кунгача кунга қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 428 000 сўмга  камайтирган (РШТЁИМ БФ нинг прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш 107.000 сўмни ташкил қилади); шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 36703 сўм дори воситалари сарфланади);
Хулоса. Эркаклар учун атипик стенокардия оғирлиги мезонлари ишлаб чиқилган усули, ушбу беморларни даволаш натижаларига сезиларли ижобий таъсир кўрсатиб, касаллик асоратларини  камайтириш имконини беради.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Атипик стенокардияда имммун-эндокрин ҳолатининг гендер хусусиятлари» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар бўйича проректори томонидан 2022 йил 10 декабрдаги 04/8321-сон хат юборилган.
Илмий янгиликнинг моҳияти: аёллар учун атипик стенокардия оғирлиги мезонлари ишлаб чиқилган: ИЛ-1>25,4 пг/мл, анемия, уремия ва атерогенлик индексининг ошиши >2,5 нис.бирликдалиги  кўрсатилган.
Илмий янгиликнинг аҳамияти аёллар учун атипик стенокардия оғирлиги мезонлари ишлаб чиқилган, бу ўз навбатида, асоратлар ривожланиши омилини камайтириб, шифо жараёнини тезлаштириб, ётоқ кунини қисқартирган.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши Олинган илмий-амалий маълумотлар Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (07.11.2022 й.; № 15/2) ҳамда Бухоро туман тиббиёт бирлашмаси бўйича буйруқ (10.11.2022 й.; № 17/1) билан амалиётга жорий этилди.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: аёллар учун атипик стенокардия оғирлиги мезонлари ишлаб чиқилган бўлиб, улар ўз навбатида, ривожланиш эҳтимоли юқори бўлган ҳаётга хавф туғдирувчи асоратларни олдини олиш имконини беради.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  аёллар учун атипик стенокардия оғирлиги мезонлари ишлаб чиқилган бўлиб,  ривожланиш эҳтимоли юқори бўлган ҳаётга хавф туғдирувчи асоратларни олдини олиш ҳисобига беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 3,0 кунга  қисқартириб, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 428 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 110 100 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
Хулоса. Аёллар учун атипик стенокардия оғирлиги мезонлари ишлаб чиқилган, уларни қўллашни шифохона амалиётига  жорий қилиниши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 428 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 110 100 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Атипик стенокардияда имммун-эндокрин ҳолатининг гендер хусусиятлари» мавзусида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Бухоро давлат тиббиёт институти илмий ишлар ва инновациялар бўйича проректори томонидан 2022 йил 10 декабрдаги 04/8321-сон хат юборилган.