Sayt test rejimida ishlamoqda

Ҳалимов Акбар Содиқовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Турар-жой биноларининг ташқи деворларида фазавий ўзгарувчан материаллар ёрдамида қуёш иссиқлик энергиясини жамлаш жараёнларини моделлаштириш”, 05.05.05 – “Иссиқлик техникасининг назарий асослари” ва 05.05.06- “Қайта тикланадиган энергия турлари асосидаги энергетик қурилмалар”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/Т1974.
Илмий маслаҳатчи: Искандаров Зафар Самандарович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Физика-техника институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: ЎзР ФА Физика-техника институти, DSc.02/27.02.2020.FM/T.110.01.
Расмий оппонентлар: Узоқов Ғулом Норбоевич, техника фанлари доктори, профессор; Саломов Уктам Раҳимович, техника фанлари бўйчиа PhD.
Етакчи ташкилот: Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: биноларнинг энергия самарадорлигини ошириш учун турар-жой биноларининг ташқи деворларига фазавий ўзгарувчан материалларни (ФЎМ) интеграциялаш лойиҳасини кўп мақсадли оптималлаштириш ва интеграциялаш муаммоларини ҳал қилиш учун математик модел ва алгоритмларни ишлаб чиқиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
турар-жой биноларнинг ташқи қопламалари ностасионар иссиқлик балансига ФЎМларнинг бириктириш учун илк маротаба ФЎМларнинг солиштирма энталпияси ва солиштирма иссиқлик сиғимини тавсифлайдиган ҳароратга боғлиқ арктангенс, гиперболик тангенс, ҳамда Гаусс хатолиги узлюксиз функсиялар асосида аналитик ва экспериментал тарзда текширилган фазавий ўтишнинг учта математик моделлари ишлаб чиқилган;
турар-жой биносининг ташқи қопламаларининг ностасионар иссиқлик балансига ФЎМларнинг бириктириш учун қўлланиладиган ФЎМларнинг солиштирма энталпияси ва солиштирма иссиқлик сиғимини моделлаштириш натижаларини текшириш имкониятини берадиган АШРАЕ 140 стандартидаги эмперик, аналитик ва қиёсий текшириш ёндашувга асосланган кетма-кет уч босқичда моделларни текширадиган ва тасдиқлайдиган усул таклиф қилинган;
турар-жой биноларнинг ташқи қопламаларига бириктирилган ФЎМларнинг қалинлиги, эриш ҳарорати, эриш иссиқлиги (яширин иссиқлиги), зичлиги, солиштирма иссиқлик сиғими ва иссиқлик ўтказувчанлиги омилларининг та'сири факторли режалаштириш усули асосида таҳлил қилиниб, биноларнинг йиллик иситиш ва совутиш юкламасига ФЎМларнинг зичлиги, солиштирма иссиқлиги ва қалинлиги иссиқлик техникаси нуқтаи назаридан кучли та'сир кўрсатиши илк маротаба аниқланган;
турар-жой биноларнинг ташқи деворларига бир вақтнинг ўзида ҳам иссиқлик изоляторининг ҳам ФЎМларнинг биргаликда бириктиришнинг ортогонал экспериментал режалаштириш усулидан фойдаланган ҳолда локал оптималлаштириш тадқиқотлари ўтказилиб, бунда мақсадли функсиялар турар-жой биноларни иситиш, совутиш ва вентиляция қилиш учун иссиқлик энергиясининг солиштирма йиллик истэмолининг, CО2 чиқиндилари даражаси, иқтисодий ўзини оқлаш муддатлари ва бинонинг бирлик майдони учун реконструксия қилишнинг умумий харажатларининг Парето фронти аниқланган бўлиб, бунда биноларнинг йиллик солиштирма иссиқлик энергиясини 62.23 кW×ҳ/(м2×йил) гача камайиши ҳамда CО2 газларининг атроф муҳитга чиқишининг йиллик кўрсатгичи 23.61 кг/(м2×йил) гача камайиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
ДГУ 09080 “Фазавий ўзгарувчан материаллар асосида иссиқлик аккумулятори иссиқлик-фазавий хоссаларини ҳисоблаш учун компютер дастури” ва "Валидатион анд интегратион оф а латент ҳеат стораге модел инто буилдинг энвелопес оф а ҳигҳ-ордер буилдинг модел фор Моделиcа либрарй – АихЛиб. Энергй анд Буилдингс, Вол. 202, 2019, 109336" мақола асосида ишлаб чиқилган ФЎМ учун моделлар “РWТҲ Аачен университетининг” (Институт Проф. Др. Рита Стреблоw томонидан 22.01.2021 санада берилган 03ЕТ1619Б рақамли ма'лумотномаси) энергия тежамкор бинолари ва ички иқлим институти тўлиқ электр иншоотлари энергия тизимининг бир қисми бўлган муз энергиясини сақлашни юқори тартибда моделлаштириш имконини берган;
ДГУ 09084 “Турар-жой биноларининг энергия самарадорлигини кўп-мақсадли оптималлаштириш компютер дастури” ва “Девелопмент анд Валидатион оф ПCМс Моделс Интегратед инто тҳе Ҳигҳ-ордер Буилдинг Модел оф Моделиcа Либрарй– АихЛиб” асосида ишлаб чиқилган очиқ манбали ФЎМ моделини ИСП Глобал Инc (“ИСП Глобал Инc”, Компания президенти Диана Ниту, 18.12.2021 санада берилган 2910-3030-6703 рақамли хати илова қилинган) хусусий компанияси муз қатламининг эришини олдини олиш учун шаффоф томга эга муз майдонидаги муз қатламининг иссиқлик юкланишни ҳисоблаш имконини берган;
Турар-жой биноларининг ташқи қопламаларида қуёш иссиқлик энергиясини сақлаш мақсадида биноларининг тўлиқ ностасионар иссиқлик балансига ФЎМларни киритиш учун фазавий ўтишнинг соддалаштирилган математик моделлари турли нуфузли журналларда чоп этилган илмий тадқиқотларда кенг татбиқ этилган, хусусан [Жоурнал оф Энергй Стораге, 36, 2021, 102395, CитеСcоре 8.4, ИФ 8.907, Жоурнал оф Энергй Стораге, 44, Парт А, 2021, 103377, CитеСcоре 8.4, ИФ 8.907, Сустаинабилитй, 14(13), 7954, 2022, CитеСcоре 5.0, ИФ 3.889, Энергиес, 14(16), 4950, 2021, CитеСcоре 5.0, ИФ 3.252, Аппл. Сcи. 12(15), 7764, 2022, CитеСcоре 3.7, ИФ 2.838; Жоурнал оф Энергй Стораге, 52, Парт Б, 2022, 104960, CитеСcоре 8.4, ИФ 8.907], [Энгинееринг Сcиенcе анд Течнологй, ан Интернатионал Жоурнал, 32, 2022, 101064, 9.3 CитеСcоре 5.155, ИФ 5.155, Энергй анд Буилдингс 24915, 111213, 2021, 11.5, CитеСcоре 7.201, ИФ 7.2], ва натижада, фазавий ўтиш жараёнларини соддалаштирилган ҳолда ҳамда жуда катта аниқликда ҳисоблаш имконини берган.
Фазавий ўзгарувчан материалларни биноларга интеграция қилиш бўйича олинган илмий натижаларга асосланиб: биноларини ўраб олган қопламаларида тавсия этилган фазавий ўзгарувчан материал (ФЎМ) моделлари умумий моделлар сифатида Моделиcа кутубхонасига қўлланилади, масалан, АихЛиб кутубхонаси учун бирлаштирилиш мумкин. Бундан ташқари, ушбу тадқиқот келажакдаги АШРАЕ Стандард 140 ФЎМ қатламлари бўлган биноларни таққослаш тадқиқотлари, шунингдек, ФЎМларни Моделиcага асосланган бошқа биноларнинг иссиқлик энергия балансинин моделлаштириш воситаларига интеграциялашуви учун янги имконият очади ҳамда бошқа муҳитларда ва дастурлаш тилларида ишлаб чиқилган иссиқлик балансини моделлаштириш воситалари олинган натижалар биноларни қиёсий синовдан ўтказиш учун ишлатилади.

Yangiliklarga obuna bo‘lish