Sayt test rejimida ishlamoqda

Салимов Умид Равшановичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

 I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Хавф омилларини табақалаштириш ва фавот этган донордан олинган жигар трансплантацисиядан кейинги эрта бактериал асоратларни ривожланишини башорат қилувчиларни тасдиқлаш», 14.00.32 – Трансплантология ва сунъий аъзолар (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Фан доктори (DSc) диссертацияси мавзуси Беларус Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2022 йил 28-сентябрдаги 2-сонли Илмий тиббий кенгаши бюросида рўйхатга олинган.
Илмий маслаҳатчи: Руммо Олег Олегович, тиббиёт фанлари доктори, профессор, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: «Минск хирургия, трансплантология ва гематология илмий-амалий марказида» ДМ.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: академик В.Воҳидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази Dsc.04/30.12.2019.Tib.49.01.илмий кенгаш ассосида бир марталик илмий кенгаш
Расмий оппонентлар: Арипова Тамара Укатмовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор, академик; Икрамов Адхам Ильхамович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Хакимов Мурод Шавкатович, тиббиёт фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот: «А.Н. Сизганов номидаги Миллий хирургия илмий маркази» АЖ (Қозоғистон Республикаси)
II. Тадқиқотнинг мақсади: иммунологик ва бактериал асоратлар предикторларини аниқлаш усулларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш орқали ортотопик жигар трансплантациясидан кейин беморларни даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
дунёда илк бора алоҳида хавф омил сифатида TM7 эпипаразит бактериясининг трансплантация қилинган жигарни ўткир инкор этиш ривожланишидаги иштироки аниқланган;
трансплантация қилинган жигарни ўткир инкор этишнинг ривожланишида инкор этишнинг юқори хавфини тахмин қилиш имконини берувчи Protobacteria ларнинг роли исботланган;
трансплантациядан олдинги даврда микробиотани индивидуал равишда ўзгартириш имкониятини таъминлайдиган жигар трансплантацияси натижаларига ичак микробиотик флорасининг таъсирининг хусусиятлари аниқланган;
жигар трансплантациясини кутиш рўйхатида бўлган беморларда, инвазив бўлмаган диагностик восита сифатида КТ ни қўллаш имконини берувчи, скелет мушакларининг индексланган кўрсаткичлари ва саркопениянинг оғирлиги ўртасидаги боғлиқлик аниқланган;
сурункали прогрессив жигар касалликларининг турли нозологик гуруҳларидаги беморларда индивидуал даволаш тактикасини шакллантириш заруриятини кўрсатувчи саркопения билан касалланиш даражасидаги фарқ исботланган;
саркопения, трансплантатни ўткир инкор этилиши ва бактериал асоратларнинг потенциал хавф омили сифатида жигар трансплантациясидан кейин яшовчанлик натижаларига таъсири аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” эксперт кенгаши 2023 йил, 22 сентябрь 5 сон хулосасига кўра (“Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази” томонидан илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига 20.09.2023й.: N02-02/1939 сонли хат юборилган):
хавф омилларини табақалаштириш ва вафот этган донордан олинган жигар трансплантациясидан кейинги эрта бактериал асоратларни ривожланишини башорат қилувчи факторларни тасдиқлаш мақсадида TM7 эпипаразит бактериясининг трансплантация қилинган жигарни ўткир инкор этиш ривожланишидаги иштироки аниқланган бўлиб, бу трансплантация қилинган жигарни инкор этиш белгилари ривожланишининг алоҳида хавф омилини аниқлаш имконини берди. Олинган илмий-амалий маълумотлар “Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” директори томонидан буйича буйруги (20.09.2023й. №02-05/1940) билан марказ ва унинг филиаллари клиник амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: хавф омилларини табақалаштириш ва вафот этган донордан олинган жигар трансплантациясидан кейинги эрта бактериал асоратларни ривожланишини башорат қилувчиларни тасдиқлаш мақсадида маълум бир хавф гуруҳи – операциядан олдинги давр тайёргарлик босқичида Proteobacteria лар ва Candidatus Saccharibacteria аниқ колонизацияси мавжудлиги билан ташхис қўйилган беморга бактериал ва иммунологик асоратлар хавфини башорат қилишга имкон беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: мазкур патологияларда трансплантациядан олдинги даврда асоратларни ривожланиши учун прогностик восита сифатида микробиотик белгиларни ўрганишдан фойдаланиш, асоратлар сони 14,3% дан 5% гача камайтирди. Мазкур усулни амалиётга табдиқ этиш натижасида даволаш харажатлари 24,7% га камайди. Жигар трансплантациясини рад этишни ривожлантириш диагностикасидан фойдаланиш касалхонада бўлишнинг ётоқ кунлари сонини 30 кундан дан 20 кунгача (МЕ) (p=0.003) камайтиришга имкон беради. Даволаш нархини 24,7% га камайтиришга имкон берди. Юқоридаги натижалар асосида, умумий олганда бу каби холатларда трансплантация давридаги кўпгина сарфланадиган факторлардан фақатгина муассасадаги энг мухим иқтисодий кўрсатгичларга кўра 1 бемор учун: касалхонада бўлишнинг ётоқ кунлари сонини 30 дан 20 гача (МЕ) (p=0.003) камайтиришга имконини берган бўлса бунда 10 кунда ўртача 1 400 000 сўм, реанимацион бўлимда бўлиш даврининг хам қисқариши (бунда бўлимда 1 кун бўлиш даври 1,5 баравар қисқариши) хисобидан 160 000 сўм; қўшимча асорталар учун харажатларни 14,3% дан 5% гача камайтириш натижасида 1 143 900 сўм тежалишига эришилди. Бунда жами иқтисод қилинган сумма: 2 703 900 сўмни ташкил этди. Мазкур таклиф этилган усулни амалиётга табдиқ этиш натижасида 1 бемор учун 2 703 900 сўм иқтисод қилинса, йиллик иқтисодий кўрсаткич 27 039 000 сўмни ташкил этди (10 нафар бемор учун). Шунда йиллик бюджет маблағларидан 8 111 700 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан эса 18 927 300 сўм миқдорда иқтисод қилинди. Хулоса: хавф омилларини табақалаштириш ва вафот этган донордан олинган жигар трансплантациясидан кейинги эрта бактериал асоратларни ривожланишини башорат қилувчиларни тасдиқлаш хусусиятлари ва тузилиши бўйича олинган маълумотларга асосланиб, турли хил умумий ва ўзига хос асоратларни ривожланишининг асосий хавф омилларини эрта аниқлаш янги жарроҳлик амалиётининг жорий этилиши бир бемор учун 2 703 900 сўм иқтисод қилинишига олиб келди, бунинг натижасида йиллик иқтисодий кўрсаткич 27 039 000  сўмни ташкил этди (10 нафар бемор учун). Йиллик бюджет маблағларидан 8 111 700 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан эса 18 927 300 сўм миқдорда иқтисод қилинди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Хавф омилларини табақалаштириш ва вафот этган донордан олинган жигар трансплантациясидан кейинги эрта бактериал асоратларни ривожланишини башорат қилувчиларни тасдиқлаш” мавзусидаги диссертацион тадқиқотда олинган илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига “Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” директори томонидан 20.09.2023й.; №02-02/1939 сонли хат юборилган;
трансплантация қилинган жигарда ичакнинг таксономик қопламини хариталашдан фойдаланиш инвазив бўлмаган усул бўлиб, юқори ишончлилик даражасига эгадир ҳамда, трансплантация қилинган жигарни инкор этишнинг ривожланиши учун олдиндан кўрсатиб берувчи триггер ҳамда таксонларни аниқлаш имконини беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар “Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” директори томонидан буйича буйруги (20.09.2023й. №02-05/1940) билан марказ ва унинг филиаллари клиник амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: бунда аниқланган сигнатураларни таҳлил қилиш натижалари таксонларга кўра, ўткир рад этиш ривожланган ва бу асорат бўлмаган беморлар ўртасида статистик жиҳатдан сезиларли фарқни аниқлади: Protobacteria (p=0.001), рад этиш  ва рад этмаслик гуруҳлар учун ўртача қийматлар: 0.09 [0.06, 0.21] ва 0.02 [0.01, 0.04] мос равишда ташкил этади. Шундан келиб чиқиаб, Protobacteria лар штамми туфайли жигар трансплантациясидан кейинги эрта рад этиш ташхисида ичак микробиомасининг прогностик роли ҳақида гипотеза шакллантириш ва тасдиқлаш имконини яратди. Аниқланган хатолар керакли диагностика тадбирлари арсеналини минимал даражага камайтиришга имкон берди, бу диагностика учун вақтни тежайди ва кераксиз молиявий харажатларни бартараф этади, тўғри танланган даволаш тактикаси касалликнинг умумий натижасига ҳам, даволанишнинг иқтисодий харажатларига ҳам ижобий таъсир қилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: амалиётда диагностика хатолари, шунингдек, жарроҳлик тактикасидаги хатолар мазкур патологияли беморни даволаш харажатларини ортишига олиб келади. Бунда маълум бир хавф гуруҳи – операциядан олдинги тайёргарлик босқичида Proteobacteria лар ва Candidatus Saccharibacteria аниқ колонизацияси мавжудлиги билан ташхис қўйилган беморга бактериал ва иммунологик асоратлар хавфини башорат қилишга имкон беради. Аниқланган хатолар керакли диагностика тадбирлари арсеналини минимал даражага камайтириш натижасида беморнинг турли диагностик ва даволаш тактикаси даври қисариши хисобига Даволаш нархини 24,7% га камайтиришга имкон беради. Шунда: 1 бемор учун ўртача хисобда 8 000 000 сўм маблағ иқтисод қилинишга олиб келади, яъни: бунда бу каби холатларда ривожланган турли инфекцион асоратларни даволашда антибактериал ва трансплантатда иммун инкор этишни камайтириш мақсадидаги иммуносупрессантлардан фойдаланишдаги ўрта харажтлар 1 бемор учун 28 000 000 сўмни ташкил этади. Таклиф этилган жигар трансплантатини рад этиш ривожланишининг башорат қилувчи усуллар ёрдамида тўғри танланган даволаш тактикаси амалиётининг жорий этилиши натижасидаги ўртача умумий  харажатлар: 20 000 000 сўмга тенг бўлади. ((одатда мазкур патологияда сарф қилингандиган ўртача умумий  харажат) 28 000 000 сўм  – (таклиф этилган усуллар ёрдамида тўғри танланган даволаш тактикаси натижасида, янги амалиётининг жорий этилиши натижасидаги ўртача умумий  харажат) 20 000 000 сўм = 8 000 000 сўм (иқтисод қилинадиган сумма)), бунда эса йиллик иқтисодий кўрсаткич 80 000 000 сўмни ташкил этди (10 нафар бемор учун) (Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази ва Сирдарё вилояти, Гулистон тиббиёт кластери прейскурантига кўра). Йиллик бюджет маблағларидан 32 000 000 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан эса 48 000 000 сўм миқдорда иқтисод қилинди. Хулоса: бунда мазкур усулни амалиётга жорий этиш натижасида бир бемор учун 8 000 000 сўм иқтисод қилинишига олиб келди. Тажрибада келтирилган 10 нафар бемор учун, бу иқтисодий тежаш кўрсатгичи йиллик 80 000 000 сўмни ташкил этди. Йиллик бюджет маблағларидан 32 000 000 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан эса 48 000 000 сўм миқдорда иқтисод қилинди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Хавф омилларини табақалаштириш ва вафот этган донордан олинган жигар трансплантациясидан кейинги эрта бактериал асоратларни ривожланишини башорат қилувчиларни тасдиқлаш” мавзусидаги диссертацион тадқиқотда олинган илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига “Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” директори томонидан 20.09.2023й.; №02-02/1939 сонли хат юборилган;
16 s RNA NGS ёрдамида ичак микробиотасидан бутун бир қатор жигар касалликлари диагностикаси ва оғирлигини аниқлашда фойдаланиш мумкинлиги аниқланди. Ичак микробиотаси MetALD ривожланишида иштирок этиши ва бевосита этиологик омил эканлиги исботланган. Бундан ташқари, трансплантациядан кейинги эрта даври бактериал ва иммунологик асоратлар ривожланиши билан мураккаблашган ЖТ ўтказилган беморлар микробиотик белгилар архитектурасида трансплантациядан кейинги эрта даври шу асоратсиз ўтган беморлардан фарқ қилишлари кўрсатилди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар “Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” директори томонидан буйича буйруги (20.09.2023й. №02-05/1940) билан марказ ва унинг филиаллари клиник амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: операциядан олдинги тайёргарлик босқичида Proteobacteria лар ва Candidatus Saccharibacteria аниқ колонизацияси мавжудлиги билан ташхис қўйилган беморга бактериал ва иммунологик асоратлар хавфини башорат қилишга имкон беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: хавф омилларини табақалаштириш ва вафот этган донордан олинган жигар трансплантациясидан кейинги эрта бактериал асоратларни ривожланишини башорат қилувчиларни тасдиқлаш бўйича олинган натижаларга кўра трансплантация асоратлари ва уларнинг ривожланишини тузатишга қаратилган антибактериал ва иммуносупрессив дориларнинг кенг гуруҳларини қўллаш билан боғлиқ касалхонда ва кейинги даврдаги умумий харажатларни камайтириш билан ифодаланади. Бунда бир бемор учун мазкур усулни жорий этиш бўйича умумий харажтларни 24,7% га камайтириш имконини беради. Натижада мазкур бу каби холатларда трансплантация давридаги асосий  сарфланадиган факторлардан ҳисобга олган холда: касалхонада бўлишнинг ётоқ кунлари сонини 30 дан 20 гача (МЕ) (p=0.003) камайтиришга имконини берган бўлса бунда 10 кунда ўртача 1 400 000 сўм; қўшимча асорталар (кунлик антибактериал терапия, қўшимча касалхонда бўлиш вақти, инфузион терапия) учун харажатларни камайтириш натижасида 2 287 800 сўм тежалишига эришилди; бунда жами иқтисод қилинган сумма: 1 бемор учун 3 687 800 сўмни ташкил этди; 1 йилда эса (5 бемор учун) 18 439 000 сўм иқтисод қилинади. Йиллик бюджет маблағларидан 11 063 400 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан эса 7 375 600 сўм миқдорда иқтисод қилинди. Хулоса: трансплантацион амалиётга мазкур усулнинг жорий этилиши 1 бемордан 3 687 800 сўмни тежаш имконини берса, 5 та бемор учун йиллик 18 439 000 сўм (бюджет маблағларидан 11 063 400 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан эса 7 375 600 сўм )ни иқтисод қилиш йўли орқали иқтисодий самарадорликка эришиш  имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Хавф омилларини табақалаштириш ва вафот этган донордан олинган жигар трансплантациясидан кейинги эрта бактериал асоратларни ривожланишини башорат қилувчиларни тасдиқлаш” мавзусидаги диссертацион тадқиқотда олинган илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига “Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” директори томонидан 20.09.2023й.; №02-02/1939 сонли хат юборилган;
таклиф этилаётган усул таҳлиллари натижасида ижтимоий таъсир шундаки, саркопения билан касалланиш сезиларли даражада юқори бўлган ТМИ (ИМТ) паст бўлган аёллар алоҳида хавф остидаги гуруҳ эканлиги аниқланди. Кутилаётган самарадорлик саркопения билан оғриган беморларнинг хавф гуруҳини шакллантириш ва операциядан олдинги даврда ҳам ўзгартирилиши мумкин бўлган хавф омили сифатида тегишли нутритив ёрдамини жорий этиш орқали беморларни даволаш харажатларини камайтиришдан иборат. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар “Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” директори томонидан буйича буйруги (20.09.2023й. №02-05/1940) билан марказ ва унинг филиаллари клиник амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: таклиф этилаётган усул натижасида, саркопения билан касалланиш сезиларли даражада юқори бўлган гуруҳда, ТМИ (ИМТ) си паст бўлган аёллар, алоҳида хавф остида бўлиб ҳисобланади. Кутилаётган самарадорлик, саркопения билан оғриган беморларнинг хавф гуруҳини шакллантириш ва операциядан олдинги даврда ҳам ўзгартирилиши билан биргаликда қўллаш умумий натижаларни яхшилади ва асоратлар сонини камайтириши билан характерланади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотлар шуни кўрсатдики, тана массаси индекси ва саркопения мавжудлиги билан ўзаро сезиларли боғлиқлик борлиги аниқланди. Бунда сурункали прогрессив жигар касалликлари ва саркопения мавжудлиги билан оғриган беморларнинг умумий гуруҳида саркопения асосий касалликнинг кечишини мураккаблаштирмаган беморларга нисбатан тана массаси индексининг сезиларли пасайиши кузатилди. Саркопения ривожланган ва ривожланмаган беморларда тана массаси индексининг ўртача қиймати мос равишда 23,34 ва 26,58 ни ташкил этди (Mean=23,21; 95%CI [22.06; 24.35] ва 27,17 (95%CI [25,83; 28,52]) мос равишда). Булардан кўриш мумкинки, индексланган скелет мушаклари параметрлари ва жигар трансплантациясини кутиш рўйхатида бўлган беморларда саркопениянинг оғирлиги ўртасидаги боғлиқликни аниқлаш мақсадида ноинвазив КТ қўллаш, даволаш натижаларини яхшилашга, асоратлар сонини камайтиришга ва умумий периоператив даврни қисқартиришга имкон берди. Юқоридаги кўрсатгичлар асосида қўйидаги иқтисодий натижаларга эришилди, бунда: 1 нафар беморнинг шифохондаги даври иқтисодий кўрсатгичи: Беморларнинг ушбу категориясида даволашда рационал ёндашув натижасида беморларнинг реанимацияда бўлиш даври, беморларнинг шифохонада қолиш мудатини ўртача даври, асоратлар сонини камайтириш хисобидан сарфланадиган қўшимча харажатлар ва умумий периоператив даврни қисқариши натижасида 1 беморга тўланадиган тўлов 2 200 000 сўмга камаяди (Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази ва Сирдарё вилояти, Гулистон тиббиёт кластери прейскурантига кўра); ушбу гуруҳдаги беморларни эрта ташхислаш ва даволашдаги индивидуал рационал ёндашув натижасида одатдаги диагностик ва даволаш тактикасига нисбатан ҳар бир бемордан ўртача 2 200 000 сўм иқтисодий самардорликка эришиш имконини беради. Натижада янги жарроҳлик амалиётининг жорий этилиши: 1 йилда ўртача (12 та бемор учун) 26 400 000 сўм иқтисод қилинишига олиб келади. Шунда йиллик бюджет маблағларидан 11 880 000 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан эса 14 520 000 сўм миқдорда иқтисод қилинди. Хулоса: индексланган скелет мушаклари параметрлари ва жигар трансплантациясини кутиш рўйхатида бўлган беморларда саркопениянинг оғирлиги ўртасидаги боғлиқлик аниқлашда КТ амалиётини жорий этилиши (12 нафар бемор учун) 26 400 000 сўм маблағларни иқтисод қилишга олиб келди. Шунда йиллик бюджет маблағларидан 11 880 000 сўмни, бюджетдан ташқари маблағлардан эса 14 520 000 сўмни тежаш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Хавф омилларини табақалаштириш ва вафот этган донордан олинган жигар трансплантациясидан кейинги эрта бактериал асоратларни ривожланишини башорат қилувчиларни тасдиқлаш” мавзусидаги диссертацион тадқиқотда олинган илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига “Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” директори томонидан 20.09.2023й.; №02-02/1939 сонли хат юборилган;
жигар трансплантатсияси амалиётидан олдинги даврда беморлар гуруҳларини самарали равишда табақалаш имконини яратиб, трансплантация билан боғлиқ хавф ва харажатларни баҳолаш ва оптималлаштириш имконини беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар “Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” директори томонидан буйича буйруги (20.09.2023й. №02-05/1940) билан марказ ва унинг филиаллари клиник амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: яқин ва узоқ давр давомида юзага келиши мумкин бўлган асорат ва хатолар сонини кескин камайтириш; асоратларнинг частотасини камайтириш орқали беморлар операциядан кейинги реабилитация вақти тез амалга ошади ва фаол ижтимоий ҳамда ушбу касаллика чалинган беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: саркопения билан оғриган беморларда саркопениянинг ўзи жигар циррозининг декомпенсациясига олиб келадиган ва декомпенсациянинг мавжудлиги саркопения курсини оғирлаштирганда, айланиб келувчи хавф-омил доирасининг ишлаши кузатилади. Бизнинг тадқиқотимизда ЖТ кутиш рўйхатидаги 54 (63,5%) нафар беморга турли даражадаги жигар етишмовчилиги билан боғлиқ энсефалопатия ташхиси қўйилган. Беморларнинг умумий гуруҳида биз кўпроқ I даражали жигар энсефалопатиясини аниқладик, бу 40 нафар (47,1%) беморда асосий касалликнинг кечишини мураккаблаштирди. Сурункали прогрессив жигар касалликлар (СПЖК) ривожланишининг патофизиологик умумийлигига қарамай, бу гуруҳда касалликнинг табиий кечиши, баъзи асоратларнинг прогнози ва частотаси кўпинча СПЖКнинг этиологик сабабига қараб ўзгаради. Шу муносабат билан СПЖКнинг турли этиологик гуруҳлар беморларида саркопения билан касалланиш частотасини баҳоланди. Бунда 7 та таҳлил гуруҳи тузилди: вирусли гепатит билан оғриган беморлар (HCV, HBV, HDV ва уларнинг бирлашган турлари) – 17 (22%) бемор; алкоголли жигар касаллиги – 8 (10,3%) холат; аутоиммун жигар шикастланиши – 19 (24,6%) бемор; онкологик инвазияси –14 (18,1%) холат; криптоген жигар шикастланиши - 11 (14,2%) бемор; альвеококк 3 (3,8%) ва Вильсон кассалиги - 5 (6,4%) холатда ниқланди. Олинган бу натижалар трансплантацияда олдиндан тўғри ёндашув ва усулларни қўллашни имконини яратади. Юқоридаги ўзгаришлар таҳлили натижасида, мазкур тадқиқотнинг илмий-амалий натижаларини жорий этиш ҳисобига 1 нафар беморнинг шифохондаги даври иқтисодий кўрсатгич: одатдаги мавжуд диагностик усуллар қўллаш натижасида 1 беморга сарфланадиган харажтлар 11 040 000 сўм (Фарғона вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази ва Сирдарё вилояти, Гулистон тиббиёт кластери прейскурантига кўра) маблағни ташкил қилди. Янги диагностик даволаш амалиётини жорий этиш натижасида бу харажтлар 9 140 000 сўмга тенг. Мазкур янги жарроҳлик амалиётини тадбиқ этиши натижасида 1 бемор учун 1 900 000 сўм маблағ тежаб қолинди (1 нафар бемор учун). Юқоридагилрага кўра жами йиллик иқтисодий самарадорлик 24 700 000 сўмни ташкил этади (13 та бемор учун). Оптималлашган янги даволаш усулларини индивидуал жорий этиш натижасида бюджет маблағларини 11 115 000 сўм ва бюджетдан ташқари маблағларни 13 585 000 сўмга иқтисод қилишга эришилди. Хулоса: сурункали прогрессив жигар касалликларининг турли нозологик гуруҳлари беморларида саркопения билан касалланиш даражасининг исботланган фарқи натижасида индивидуал даволаш тактикасини шакллантириш ҳисобидан бюджет маблағларини 11 115 000 сўм ва бюджетдан ташқари маблағларни 13 585 00013 585 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Хавф омилларини табақалаштириш ва вафот этган донордан олинган жигар трансплантациясидан кейинги эрта бактериал асоратларни ривожланишини башорат қилувчиларни тасдиқлаш” мавзусидаги диссертацион тадқиқотда олинган илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига “Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” директори томонидан 20.09.2023й.; №02-02/1939 сонли хат юборилган.
саркопения ва бошқа хавф омилларининг жигар трансплантациясидан кейинги кузатиш даврида жигар трансплантацияси пайтидан бошлаб трансплантациядан кейинги даврнинг 820-кунига қадар давом этганлиги аниқланган ва бу умумий омон қолиш даражаси 0,73 (73%)ни ташкил этди. Бу маълумотлар трансплантациядан кейинги даврда тўғри кузатув олиб бориш ва хавф омилларни олдиндан бахолаш орқали беморлар хаёт сифатини яхшилашга имкон беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар “Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” директори томонидан буйича буйруги (20.09.2023й. №02-05/1940) билан марказ ва унинг филиаллари клиник амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: мазкур амалиётларининг жамоавий ёндашув асосида бажарилганлиги сабабли юзага келиши мумкин булган асоратлар (турли бактериал асоратлар ва трансплантатни эрта рад этиш) олди олинди; беморлар реабилитация вақти қисқарди; ҳаёт фаолиати ўзгарди; мехнат фаолияти қайта яхшиланди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: кузатув даврида кузатув гуруҳларида умумий яшовчанлик даражаси 73% ни ташкил этди. Бактериал инфекцияси бўлмаган беморларнинг узоқ муддатли яшовчанлик даражаси инфекцияси ривожланган беморларга қараганда юқори бўлиб - 81,8% га 50% ни ташкил этди. Саркопения эрта яшовчанлик кўрсатгичга таъсир қилмади, аммо узоқ муддатли яшовчанликни сезиларли даражада камайтирди 66,6% (саркопения бўлмаган беморлар учун мос равишда 78%). Шунингдек, ўтқизилган трансплантатни инкор этиш узоқ муддатли яшовчанликка сезиларли таъсир кўрсатди, бу трансплантат инкор этилган ва инкор этилмаган беморлар учун мос равишда 62,5% га 85,7% ни ташкил этди. Юқоридаги тахлиллар натижасида шуни айтиш мумкинки ишлаб чиқилган мониторнг усуллари ва олинган натижаларн ёрдамида асоратлар сонини камайтириш, даволаниш муддатини ва беморнинг шифохонада қолишини қисқартириш имконини берди. Бу борада амалга оширилган илмий-амалий тадқиқотлар натижаларини индивудиал ёндашув асосида аниқлаб ҳар бир бемор учун жорий этилиши ўртача умумий 1 283 900 сўмни тежаш имконини берди. Яъни бунда бу каби патологияларда асоратлар юзага келганда уни тузатиш учун қўшимча сарфланадиган харажатлар 6 900 000 сўмни ташкил этади. Таклиф этилаётган янги жарроҳлик амалиётининг жорий этилиши натижасида бу каби харажатлар ўртача 5 616 100 сўмни ташкил этди. Натижада: мазкур патологияли 1 бемор учун таклиф этилаётган усул ва ёндашув ҳисобидан юзага келиши мумкин бўлган асоратларни камайтириш натижасида 1 283 900 сўм иқтисод қилинишига олиб келди (“Академик В.Вохидов номидаги РИХИАТМ” ДМ прейскурантига кўра); таклиф этилаётган усул ва ёндашув ҳисобидан йиллик иқтисодий самарадорлик 8 672 300 сўмни ташкил этди (7 бемор учун). Натижада бюджет маблағларини 3 035 305 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 5 636 995 сўмга иқтисод қилишга эришилди. Хулоса: янги ишлаб чиқилган олдиндан башорат қилиш имконини берувчи усул ва фойдали индивидуал даво тактикаларини жигар трансплантация амалиётига жорий этилиши бюджет маблағларини ҳар бир бемор учун 1 283 900 сўмни тежаш имконини берди. Мазкур таклиф этилаётган усул ва ёндашув ҳисобидан йиллик иқтисодий самарадорлик 8 672 300 сўмни ташкил этди (7 бемор учун). Натижада бюджет маблағларини 3 035 305 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 5 636 995 сўмга иқтисод қилишга эришилди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Хавф омилларини табақалаштириш ва вафот этган донордан олинган жигар трансплантациясидан кейинги эрта бактериал асоратларни ривожланишини башорат қилувчиларни тасдиқлаш” мавзусидаги диссертацион тадқиқотда олинган илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига “Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказаи” директори томонидан 20.09.2023й.; №02-02/1939 сонли хат юборилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish