Салимджанов Сангинджоннинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Шимолий Тожикистон шароитларида тут ипак қуртининг хорижий зот ва дурагайларидан фойдаланиш самарадорлигини оширишнинг илмий асослари ва технологик усуллари”, 06.02.04 - Ипакчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари). 
Илмий маслаҳатчи: Умаров Шавкат Рамазанович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тожикистон Республикасининг Республика ипакчилик илмий-тадқиқот маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, PhD.05/30.12.2019.Qx.13.02 рақамли ИК асосида бир марталик ИК.
Расмий оппонентлар: Насириллаева Бахтиёр Убайдуллаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Исматуллаева Диларом Адиловна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Исламбекова Нигора Муртазоевна, техника фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Чорвачилик ва паррандачилик илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади хорижий тадқиқотчиларнинг ижобий тажрибаларидан фойдаланган ҳолда тут ипак қуртини танлаш ва кўпайтиришда республика иқлимининг ўзгарувчанлигини ҳособга олиб хорижий зотлардан самарали фойдаланиш, пиллага дастлабки ишлов беришнинг технологик усулларини такомиллаштириш ҳисобига пилла ва ипак хомашёси сифатини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор вилоят шароитларида турли хил генотипга эга бўлган, шунингдек географик келиб чиқиши турлича бўлган 20 дан ортиқ хорижий зот ва дурагайларнинг биологик ва технологик хусусиятлари аниқланган;
турли хил географик келиб чиқишга эга бўлган истиқболли зот ва дурагайларни таққослаш асосида селекция ишларида фойдаланиш учун энг яхшилари аниқланган;
Тожикистон ипакчилигида кичик ёшдаги тут ипак қуртларини плёнка остида марказлашган ҳолда боқишга асосланган янги технология асосланган;
озуқанинг физикавий-кимёвий кўрсаткичлари ва вилоят шароитларида турли хил зотлар ипак хомашёсининг технологик хусусиятлари аниқланган;
тут ипак қуртининг зотига қараб тирик пиллаларни қуритишнинг иссиқлик физикавий ва технологик параметрлари ишлаб чиқилган;
пиллаларни қуритиш жараёнида технологик кўрсаткичларини назарий жиҳатдан аниқлаш услубиёти асосланган;
пиллани лосдан тозаловчи машинада шлицанинг пилла қобиғига тегишини камайтириш учун шлицали механизм ишлаб чиқилган;
тут ипак қуртининг янги  «Истиқлол» дурагайи яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тожикистон шароитларида тут ипак қуртининг хорижий зот ва дурагайларидан самарали фойдаланишни оширишнинг илмий асослари ва технологик усулларини асослаш бўйича олинган натижалар асосида:
“Қуртларни боқиш учун ускуна” яратилган ва Кичик патент олинган (01.03.2019 йилда N2TJ 939-рақамли). Натижада 40 қути тут ипак қуртларини боқишда ҳар бир қутидан ўрта ҳисобда 45 кг дан тирик пилла олинган ва бунда иқтисодий самарадорлик 3400 сомонийни ташкил қилган;
Кичик ёшдаги тут ипак қуртларини боқиш усули ишлаб чиқилган ва унга Кичик патент олинган (18.03.2019 йилда М ТЈ 982-рақамли). Натижада вилоятнинг ипакчиликка ихтисослашган хўжаликларида (ҳар бир туманда 10 қутидан)  Р-13 хорижий зотининг 70 қути тут ипак қуртлари боқилганда ҳар бир қутидан ўрта ҳисобда 51 кг дан тирик пилла олинган ва бунда иқтисодий самарадорлик 9800 сомонийни ташкил қилган; 
 «ВТ-Силк» масъулияти чекланган қўшма корхонаси базасида янги “Истиқлол” дурагайи қуртларини боқишда Тут ипак қуртларини марказлашган ҳолда боқиш услуби жорий этилган («ПИЛЛАИ ТОЧИК» ОАЖнинг 30.03.2023 йилдаги 31-сонли маълумотномаси). Юқорида келтирилган дурагайнинг 100 қути қуртларини боқиш натижасида 4600 кг тирик пилла тайёрланган, ўлдириш ва қуритишдан сўнг –  1736 кг қуруқ пилла тайёрланган, бу эса ҳар бир қутидан пилла чиқишини 5-10% га ошириш имкони берган, шунингдек қуртларнинг касалланиши камайган ва озуқани сезиларли даражада иқтисод қилига эришилган. Таклиф қилинаётган услубиётни жорий этиш натижасида ҳар бир қутидан ўрта ҳисобда 46 кг дан тирик пилла олинган, соф фойда 52924 сомонийни, рентабеллик эса 25% ни ташкил этган; 
Ганчин тумани хўжаликларида тут ипак қуртининг “Р-13” хорижий зотининг 180 қути қуртларини боқиш жорий этилган («ПИЛЛАИ ТОЧИК»ОАЖнинг  30.03.2023 йилдаги 31-сонли маълумотномаси). Натижада  8740 кг тирик пилла олинган бўлиб, бу бошқа хўжаликлар билан таққослаганда ҳосилдорликнинг ўрта ҳисобда 10 кг ошишига сабаб бўлган. Ҳар бир қутидан ўрта ҳисобда  48,5 кг дан тирик пилла олинган, соф фойда  14630 сомонийни,  рентабеллик эса – 24% ни ташкил қилган; 
 «ВТ-Силк» масъулияти чекланган қўшма корхонасида “Қуртларни боқиш учун ускуна” жорий этилган («ПИЛЛАИ ТОЧИК» ОАЖнинг  30.03.2023 йилдаги 31-сонли маълумотномаси). Натижада қуртларнинг яшовчанлиги, касалликларга чидамлилиги 25% га ошган, ипак хомашёси чиқиши 1,5% ўсган 50 қути қуртнинг иқтисодий самарадорлиги 4050 сомонийни, рентабеллик 21% ни ташкил қилган.