Адизова Сарвиноз Ризоқуловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси  ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Преэклампсия кузатилган ҳомиладорларда акушерлик ва перинатал асоратлар истиқболини белгилаш » 14.00.01 –Акушерлик ва гинекология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.PhD/Tib2342.
Илмий раҳбар: Ихтиярова Гулчехра Акмаловна, тиббиёт фанлари  доктори (DSc), профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт  институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат     тиббиёт институти, DSc.04.30.04.2022.Tib.93.02.
Расмий оппонентлар: Абдуллаева Лагия Мирзатуллаевна, тиббиёт  фанлари доктори, доцент;  Каримова Феруза Джавдатовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бишкек халқаро тиббиёт институти (Қирғизистон Республикаси).
Диссертациянинг йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: преэклампсиянинг оғирлик даражасига кўра, акушерлик ва перинатал асоратларини башоратлашда биокимёвий ва гемостазиологик маркёрлар ахамиятини ўрганиш ва уларни олдини олиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
преэклампсиянинг оғирлик даражасига кўра ҳомиладорлик жараёнида кутилаётган асоратларнинг хавф омиллари (семизлик, экстрагенитал касалликлар, сурункали яллиғланиш ўчоқлари, гипергомоцистеинемия, гиповитаминоз D) ҳамда акушерлик ва перинатал асоратлар (нормал жойлашган йўлдошнинг барвақт кўчиши, муддатидан олдинги туғруқ, оператив туғруқ, респиратор дистресс синдром, ҳомила ўсиши ортда қолиши синдроми, перинтал ўлим) аниқланган;
 илк маротоба преэклампсиянинг турли оғирлик даражаларида биокимёвий маркёрларни (лактатдегидрогеназа, C реактив оқсил, гомоцистеин, 25 (ОH) D витамини) ва улар орасидаги корреляцион ўзаро боғлиқлигини ўрганиш асосида уларнинг гемостаз тизимига таъсири аниқланган, ривожланиши мумкин бўлган акушерлик ва перинатал асоратларни клиникагача ташхислаш ва башоратлаш усуллари ишлаб чиқилган;
бачадон-йўлдош-ҳомила қон айланиши бузилишларини ривожланишида гемостаз тизимидаги ўзгаришларнинг аҳамияти аниқланган. Допплерометрик ва биокимёвий кўрсаткичлар асосида антенатал даврда диагностик тадбирларни ўтказиш орқали акушерлик ва перинатал асоратларнинг олдини олиш ва даволашнинг самарали эканлиги исботланган;
RОC статистик  таҳлили асосида башоратловчи маркёрлар (лактатдегидрогеназа, C реактив оқсил, гомосистеин, витамин 25 (ОH)D, D димер) нинг преэклампсияни ташхислаш ва оғирлик даражасини баҳолашда спецификлиги ва сезгирлиги аниқланган ҳамда ривожланиши мумкин бўлган акушерлик ва перинатал асоратлар логистик регрессия усули ёрдамида башоратланган. Ўрганилган маркёрларнинг преэклампсия оғирлигини баҳолаш ва унинг асоратларини эрта ташхислашда, ҳомиладорлик, туғруқ ва ундан кейинги даврни олиб бориш режасини танлашдаги ўрни исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгашининг 2023 йил 18 августдаги №23-Z/058 сон хулосасига кўра;
биринчи илмий янгилик: ҳомиладорларнинг қатновлар сонининг камайиши, стационарда даволаниш муддатининг 5 кунгача қисқариши, ҳомиладорлар орасида жарроҳлик амалиёти, аралашувларнинг камайиши, туғруқ табиий туғруқ йўллари орқали амалга ошириш ҳисобидан бошқа бўлимда даволаниши (масалан жонлаштириш бўлимида) бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган, шу асосда тиббий хизматга сарфланадиган маблағ тежалиши билан асосланиб, стационар даво кунларининг қисқариши ҳисобига 1 нафар бемор учун 440000 сўм иқтисод қилинади. Хулоса: преэклампсия ривожланиши хавф гуруҳига кирган ҳомиладор аёлларда касалликнинг оғирлашуви ҳамда акушерлик ва перинатал асоратларга олиб келувчи омилларни эрта бартараф этиш чора тадбирлари ишлаб чиқиш ва амалиётда қўлланилиши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 176 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 264 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Преэклампсия кузатилган ҳомиладорларда акушерлик ва перинатал асоратлар истиқболини белгилаш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий етиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Бухоро давлат тиббиёт институтининг 2022 йил 20 майдаги HD68775372-сонли хати юборилган.
иккинчи илмий янгилик: преэклампсия мавжуд ҳомиладор аёлларда акушерлик ва перинатал асоратларни эрта ташхисот жараёнида биокимёвий ва яллиғланиш маркёрлари, гемостаз тизими кўрсаткичларини аниқлаш ва касаллик асоратланишини олдини олишга эришилиши орқали даволашда сарфланадиган харажатларини 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 486000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 423500 сўмга иқтисод қилшга эришилди. Хулоса: оғир преэклампсия кузатилган ҳомиладорлар орасида оператив туғруқ 69,4% кузтилган бўлса назорат гуруҳида бу 25,8% ташкил қилган, нормал жойлашган йўлдошнинг барвақт кўчиши оғир преэклампсияли гуруҳда 7,2%учраган бўлса физиологик кечган ҳомиладорлар орасида бу асорат аниқланмаган. Шу каби кузатилиши мумкин бўлган асоратлар эрта аниқланиб, бартараф этиш чора тадбирлари ишлаб чиқилган. 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 486000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 423 500 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Преэклампсия кузатилган ҳомиладорларда акушерлик ва перинатал асоратлар истиқболини белгилаш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Бухоро давлат тиббиёт институтининг 2022 йил 20 майдаги HD68775372-сонли хати юборилган.
учинчи илмий янгилик: шифохонада бўлиш даврининг 5 кунга қисқартирилиши ҳисобига шифохонада қолиш тўлов миқдори 440000 минг сўмга камайган; шифохонада бўлиш даврининг қисқартирилиши ҳисобига 650000 сўм кам дори-дармон талаб этилган (1 кунга ўртача 130 000 сўм дори воситалари сарфланади); реабилитация харажатларини 325000 сўмга камайтирган (1 кунга ўртача реабилитация учун ишлатиладиган 65.000 сўм дори воситалари сарфланади); чақалоқларда асфиксия, респиратор дистрес синдром, гипоксиишемик энцефалопатияларнинг учраш частотасининг камайиши ҳисобига SPAP технологияси ва сунъий ўпка вентиляциясидан фойдаланиш ҳам камайган, неореанимация, она ва бола бўлимларида даволаниш ва парвариш учун ишлатиладиган дори дармонлар ва тиббий анжомлар 1400000 сўм кам талаб ‘тилади( 1 кунга ўртача 280000). Юқоридагиларга кўра 1 бемор учун иқтисодий самарадорлик жами 2815000 сўмни ташкил этди. Хулоса: преэклампсия мавжуд аёлларни унинг оғирлик даражаси ва асоратларини диагностика қилишнинг такомиллаштирилганлиги акушерлик ва перинатал асоратларга олиб келувчи омилларни эрта бартараф этиш чора тадбирлари ишлаб чиқиш ва амалиётда қўлланилиши ушбу касаллик билан боғлиқ бўлган сарф-харажат камайиб даво самарадорлиги ошиши ҳисобига 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 2050000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 765000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Преэклампсия кузатилган ҳомиладорларда акушерлик ва перинатал асоратлар истиқболини белгилаш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Бухоро давлат тиббиёт институтининг 2022 йил 20 майдаги HD 68775372-сонли хати юборилган.
тўртинчи илмий янгилик: тиббий хизматлар қиймати ҳажми тадқиқотлар ўтказишга сарфланган харажатларни ҳисобга олган ҳолда ҳисобланди. Тадқиқот натижалари тадбиқ этилгунча преэклампсия кузатилган ҳомиладорларда туғруқни олиб бориш, туғруқдан кейинги давр, асоратларни даволаш, реабилитация, чақалоқни даволаш ва уни адаптация жараёнларини яхшилашга қаратилган чора тадбирлар учун бир аёлга 2655800 сўм сарфланган бўлса, тадбиқдан сўнг, бу харажатлар 470500сўмгача камайди. Тадқиқотлар бўйича преэклампсия мавжуд ҳомиладор аёлларда акушерлик ва перинатал асоратларни эрта муддатларда башоратлаш ва олдини олиш орқали 1 бемор учун ўртача 2185300 сўм тежалди. Хулоса: преэклампсия билан асоратланган ҳомиладор аёлларда даволаш ва туғруқни олиб бориш вақтида йўл қўйилган қатор камчиликлар, йўлдошнинг барвақт кўчиши, оператив туғруқ, ҳомиланинг ўсишдан ортда қолиши, перинатл ўлим каби кузатилиши мумкин бўлган асоратлари аниқланиб, бартараф этиш чора тадбирлари ишлаб чиқилиб, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1245000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 940300 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Преэклампсия кузатилган ҳомиладорларда акушерлик ва перинатал асоратлар истиқболини белгилаш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Бухоро давлат тиббиёт институтининг 2022 йил 20 майдаги HD68775372-сонли хати юборилган.