Ғайбуллаева Нафиса Изатуллаевнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумот
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармогʻи): “Ўзбек тилида “касаллик” ва “саломатлик” консептининг лингвомаданий, лексикографик тавсифи”, 10.00.01 – Ўзбек тили  (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.DSc/Fil505.
Илмий раҳбар: Абузалова Меҳринисо Кадировна, филология фанлари доктори (DSc), профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи (муассасалар), ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.09.
Расмий оппонентлар: Жўраева Бибиш Мухсиновна, филология фанлари доктори (DSc), доцент; Расулов Зубайдулло Изомович, филология фанлари доктори (DSc), доцент; Ҳамроева Шаҳло Миржоновна, филология фанлари доктори (DSc),  доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек тили лисоний манзарасида “касаллик” ва “саломатлик” консептининг лингвомаданий, лексикографик тавсифини очиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“касаллик” ва “саломатлик” тушунчалари консептнинг дуал кўриниши сифатида, битта континуумнинг қарама-қарши томонларида жойлашган конструксиялар эмас, балки иккита алоҳида, лекин бир-бирига ўхшаш конструксиялар сифатида фалсафий, илимий-диний талқин этиш лозимлиги асосланган;
олам лисоний манзарасида маъно ва олам ўртасида боғловчи тугун мавжудлиги, “саломатлик” консептосферасида – бешик (соғлом ривожланиш); исириқ (шифобахшлик); дарахт (узоқ-умр, фарзанд) \\“касаллик” консептосферасида – дард, оғриқ, камбағаллик, бахцизлик, тупроқ стереотиплари билан образли майдон сфераси аниқланган;
ўзбек халқ оғзаки бадиий ижодига алоқадор поетик айтимлар(олқиш, қарғиш, дуо, қўшиқ…) ҳамда паремиологик бирликлар (мақол, матал, ҳикматли сўз, фразеологик бирликлар)да “касаллик” ва “саломатлик” консептларининг маъно кўлами миллий-маданий, диний-ахлоқий, фалсафий, тиббий дунёқарашнинг муҳим қирралари вербаллашувида далилланган;
“касаллик” ва “саломатлик” консептосфераси ҳақидаги тушунчалар, уларнинг лисоний тасаввурда акс этиш жараёнлари, жонли (образли) ифодалари маданий метафорик, соматик, гастрономик, предметли, биоморф, табобат кодлари билан кенгайтирилди ҳамда кодларнинг серқирралиги унинг бир парадигмага кириши бошқа парадигматик белгининг кучсизланишини келтириб чиқариши билан боғлиқлиги исботланган;
 ўзбек тилида сўзлашувчиларнинг илмий ва фалсафий соҳалардаги қарашларида “касаллик” ва “саломатлик” консептининг  вербаллашуви,  лексик-семантик структураси ҳамда уларнинг умумлисоний консептосферадаги ўрни, луг'атларда тавсифланган о'хшаш ҳамда фарқли таърифлари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек тилида “касаллик” ва “саломатлик” консепти, консептосфераси, вербаллашув хусусиятларини когнитив ўзига хослик асосида ўрганиш бўйича олинган натижалар асосида:
“касаллик” ва “саломатлик” тушунчалари консептнинг дуал кўриниши бўлиб, битта континуумнинг қарама-қарши томонларида жойлашган конструксиялар сифатида эмас, балки иккита алоҳида, лекин бир-бирига ўхшаш конструксиялар сифатида фалсафий, илимий-диний талқин этиш лозимлигига оид хулосалардан ФЗ-2019081663 рақамли “Ўзбек миллий рақс санъатини тарғиб этишга бағишланган веб-сайт ва мултимедиа маҳсулотлари тўпламини (электрон луғатлар) яратиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада (2020-2021-йй) фойдаланилган (Ўзбекистон давлат хореография академиясининг 2023-йил 15-мартдаги 01/04-43-сон маълумотномаси). Натижада электрон луғатлар яратишда  диссертация хулосаларига таянилган;
олам лисоний манзарасида маъно ва олам ўртасида боғловчи тугун мавжудлиги, “саломатлик” консептосферасида – бешик (соғлом ривожланиш); исириқ (шифобахшлик); дарахт (узоқ-умр, фарзанд) \\“касаллик” консептосферасида – дард, оғриқ, камбағаллик, бахцизлик, тупроқ стереотиплари билан образли майдон сферасига оид хулосалардан ПЗ-202005236-рақамли “Оила психологияси фанидан мултимедия маҳсулотини яратиш” мавзусидаги инновацион-тадқиқот лойиҳани амалга оширишда (2021-2022-йй) фойдаланилган (Бухоро давлат университетининг 2023-йил 27-майдаги 01-04/01/1294-сон маълумотномаси). Натижада оилада саломатликни ривожлантиришда психологик тамойиллар ишлаб чиқилган;
ўзбек халқ оғзаки бадиий ижодига алоқадор поетик айтимлар(олқиш, қарғиш, дуо, қўшиқ) ҳамда паремиологик бирликлар (мақол, матал, ҳикматли сўз, фразеологик бирликлар)да “касаллик” ва “саломатлик” консептларининг маъно кўлами миллий-маданий, диний-ахлоқий, фалсафий, тиббий дунёқарашнинг муҳим қирралари вербаллашувида олинган илмий натижалардан 2022-2023-йилларда ЎЗМТРК “Ўзбекистон” телерадиоканалининг “Бедорлик”, “Ижод завқи”, “Таълим ва тараққиёт”, “Миллат ва маънавият” эшиттиришларининг ссенариясини ёзишда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали давлат муассасаси”нинг 2023-йил 23-майдаги 04-36-807-сон маълумотномаси). Натижада тиббий маданият билан боғлиқ лексик тизим шаклланишига манба бўлган;
“касаллик” ва “саломатлик” консептосфераси ҳақидаги тушунчалар, уларнинг лисоний тасаввурда акс этиш жараёнлари, жонли (образли) ифодалари маданий метафорик соматик, гастрономик, предметли, биоморф табобат кодлари билан кенгайтирилган ҳамда кодларнинг серқирралиги, унинг бир парадигмага кириши бошқа парадигматик белгининг кучсизланишини келтириб чиқариши ҳамда ўзбек тилида сўзлашувчиларнинг илмий ва фалсафий соҳалардаги қарашларида “касаллик” ва “саломатлик” консептининг  вербаллашуви,  лексик-семантик структураси ҳамда уларнинг умумлисоний консептосферадаги ўрни, луғатларда тавсифланган о'хшаш ҳамда фарқли таърифларидан “Ҳозирги ўзбек адабий тили (морфология)” номли дарслигида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълими вазирлигининг 2022-йил 2-августдаги 257-сонли 257-089-рақамли нашр рухсатномаси). Натижада топшириқлар учун  матн яратишда консептлардан фойдаланилган.