Холмирзаева Зулфизархон Баходиржоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) Диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Фарғона водийси шароитида гилоснинг асосий зараркунандаларини ўрганиш ва улар сонини бошқаришнинг илмий асослари”, 06.01.09 - Ўсимликларни ҳимоя қилиш (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/Qx678
Илмий раҳбар: Туфлиев Нодирбек Хушвактович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон қишлоқ ҳўжалиги ва агротехнологиялар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон қишлоқ ҳўжалиги ва агротехнологиялар институти, PhD.05/30.10.2020.Qx.126.01
Расмий оппонентлар: Бойжигитов Фозил Муҳаммадиевич, қишлоқ хўжалиги фанлар номзоди, катта илмий ходим; Шукуров Хушвақт Мамасолиевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Фарғона водийси шароитида гилоснинг асосий зараркунандаларини ўрганиш, доминант турларини белгилаш, уларнинг тарқалиши, зарари, ривожланиш хусусиятларини ўрганиб, микробиологик ҳамда кимёвий препаратларни қўллаган ҳолда юқори самарали кураш усул ва воситаларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Фарғона водийси шароитида гилоснинг асосий 2 та синф, 7 та туркум, 17 та оилага мансуб 22 та зараркунанда турлари аниқланган ва улар орасидан доминант турлар белгиланган ҳамда доминант турларининг ривожланиш хусусиятлари аниқланган;
олча шиллиқ арракашининг Фарғона водийси шароитида ривожланиш фенологияси ўрганилиб, иқлим шароитларига қараб 2-3 авлод бериши, шунингдек олча шиллиқ арракаши имаголарини тупроқдан чиқиш муддатлари тупроқ намлигига бевосита боғлиқ эканлиги аниқланган;
гилос боғларида 2 та синф, 7 та туркум, 48 тур энтомофаглар учраши аниқланган. Гилос пашшасининг фенологик ривожланишини ўрганиш мақсадида 3 хил вариантдаги озуқавий ва 1 та вариантдаги жинсий феромон тутқичларнинг самарасини баҳолаш бўйича тадқиқотлар натижасида ушбу тутқичларнинг ҳеч бири ўзини оқламаслиги қайд этилган;
гилос зараркунандаларига қарши Нурелл Экстра, 55% эм.к. препарати билан мева пишишидан 18-20 кун олдин ишлов берилганда меванинг таркибида пеститсид қолдиқ миқдори парчаланиб кетиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Фарғона водийси шароитида гилоснинг асосий зараркунандаларини ўрганиш ва улар сонини бошқаришнинг илмий асосларини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
гилос етиштиришга ихтисослашган боғдорчилик хўжаликлари ва кластерлар учун “Олча шиллиқ арракаши – (Cалироа cераси Л.) унинг ривожланиш хусусиятлари, зарари, ҳисобга олиш усуллари ва унга қарши кураш чоралари” номли услубий қўлланма ҳамда “Гилос зараркунандаларига қарши уйғунлашган кураш чоралари” номли тавсиянома тасдиқланган. (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 22 июндаги 05/05/3069-сон маълумотномаси). Натижада гилос етиштиришга ихтисослашган боғдорчилик хўжаликлари ва кластерлари гилосдан юқори ва сифатли ҳосил етиштиришда мазкур қўлланмадан муайян даражада фойдаланмоқда;
гилос зараркунандаларига қарши Ҳелитеc (0,5 л/га) микробиологик препаратини қўллаш бўйича ишлаб чиқилган регламент Андижон вилоятининг Избоскан, Пахтаобод , Хўжаобод ва Булоқбоши туманларини боғдорчиликка ихтисослашган фермер хўжаликларида жами 49,2 гектар майдонида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 22 июндаги 05/05/3069-сон маълумотномаси). Натижада ушбу микробиологик препаратни қўллаш ҳисобига назорат вариантига нисбатан бир гектар майдондан 5,55 сентнергача ҳосил сақлаб қолинган. Микробиологик препаратнинг биологик самарадорлиги 80,1-85,0 % ни ташкил этган;
гилосда учрайдиган асосий зараркунандаларга қарши Нурелл экстра, 55% эмк. (0,7-0,8-1,0 л/га) ва Нурелл Голд 55% эм.к. (1,0 л/га) Эсcапе 20% н.кук. (0,3 кг/га), Карат Голд, 5% эм.к. (0,6 л/га), Днокс, 40% н.кук. (0,4 кг/га) препаратларини қўллаш бўйича ишлаб чиқилган регламент Фарғона вилояти, Қува тумани “Юсупов Турсунбой Хатамович” фермер хўжалигида 9 гектар ҳамда Наманган вилояти, Тўрақўрғон тумани “Усмонов Абдурасул Абдулҳафизович” фермер хўжалигида 4,5 гектар майдонлар жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 22 июндаги 05/05/3069-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида бир гектар гилос боғидан 7,50 - 12,20 сентнергача ҳосил сақлаб қолинган ва препаратларнинг биологик самарадорлиги 94,1% дан 99,8% гачани  ташкил этган.