Шарипов Салим Саломовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «COVID-19 билан оғриган тишсиз беморларнинг функционал реабилитациясини ортопедик ёндашувда ишлаб чиқиш», 14.00.21-Стоматология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Tib1951.
Илмий раҳбар: Хабилов Ниғмон Лукмонович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертасия бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат стоматология институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.59.01.
Расмий оппонентлар: Есиркепов Aсилбек Aбдурасулович, тиббиёт фанлари номзоди, доцент (Қозоғистон Республикаси); Комилов Хайдар Позилович, тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Етакчи ташкилот: Олтой давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: COVID-19 билан оғриган тўлиқ тишсиз беморларда ортопедик протезлашни оптималлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
хаёт сифатига эътибор қаратган ҳолда, COVID-19 билан оғриган тишсиз беморларни турли хил ортопедик даволаш усуллар самарадорлиги аниқланган;
тўлиқ олинадиган ортопедик конструксиялардан фойдаланганда, COVID-19 билан оғриган беморларнинг, протез ўрнидаги асоратлар намоён бўлиши аниқланган; 
тўлиқ олинадиган ортопедик конструксиялар ости соҳасида, COVID-19 билан оғриган беморларни, сўлак микробиоценозининг хусусиятлари аниқланган;
тўлиқ олинадиган ортопедик конструксиялар ости сохасида, COVID-19 билан оғриган беморларнинг, суяк резорбсияси даражаси аниқланган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Тошкент давлат стоматология институти эксперт кенгашининг  2023 йил 13 июндаги 8 сон хулосасига кўра:
бринчи илмий янгилик: илк бор Covid-19 дан кейин тўлиқ адентия билан оғриган беморларда турли хил фиксация усуллари билан олинадиган тузилмаларнинг протез тўшагига таъсирини клиник текширишнинг қиёсий таҳлили ўтказилган. Covid-19 касаллигини кечирган тўлиқ адентия ташхисига эга беморларда олиб қўядиган протезлар билан ортопедик протезлашдан аввал, мажбурий клиник, инстументал текшириш усулларидан ташқари режалаштирилган ЛДФ метрия, рентгенологик текширувларни амалга ошириш бу тоифадаги беморларнинг саломатлигини оғирлаштирмаслиги, ортопедик стоматологик даволашга кетган вақтни қисқартириш билан изоҳланади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Covid-19 билан касалланган беморларда даволаш самарадор-лигини ошириш ва ортопедик тиш протезини такомиллаштириш бўйича олинган натижалар Тошкент шахар 2-болалар стоматология поликлиникаси ва "Луқмон Дентал"хусусий клиникаи (соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023 йил 11 январдаги 8-сонли н-р/74-сонли маълумотномаси), клиник бўлимлари амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Covid-19 касаллигини кечирган тўлиқ адентия ташхисига эга беморларда олиб қўядиган протезлар билан ортопедик протезлашдан аввал кошимча текширувларни ўтказиш тўгри протез турини аниқлашга имкон беради ва шу билан ижобий превентив диагностика сифатини ошириш орқали эришилади. Даволаш муддатини 40% гача қисқартириш орқали беморнинг ҳаёт сифати яхшиланади ва мехнатга лойиқатсизлик даври қисқаради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Стоматология амалиётида режалаштирилаётган олинадиган протез турини олдиндан тўгри танлаш протезга кўникиш даврининг кисқаришига ва қошимча асаоратлар келиб чикишини олдини олади. Тиббий диагностика ва тузатиш чора-тадбирларини амалга ошириш иқтисодий харажатлар ўртасидаги фарқ туфайли иқтисодий самара пул кўринишида 900.000 сўмни ташкил этди. Хулоса: Covid-19 касаллигини кечирган тўлиқ адентия ташхисига эга беморларда олиб қўядиган протезлар билан ортопедик протезлашдан аввал ЛДФметрия ва рентгенологик текширувлар ёрдамида протез турини аниқлаш учун ишлаб чиқилган усулдан фойдаланиш оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг реакциясини аниқлаш имконини беради ва шу билан қайта протезлашни олдини олади. Илмий янгиликнинг кэнгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Covid-19 билан оғриган тишсиз беморларнинг функционал реабилитациясини ортопедик ёндашувда ишлаб чикиш” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент давлат стоматология институти томонидан юборилган хатга жавобан 8н-з/43 24.01.23 й. хулоса тақдим этилган.
иккинчи илмий янгилик: Covid-19 дан кейин тўлиқ адентия билан оғриган беморларда оғиз бўшлиғи микробиоценозини ўрганиш асосида протез тўшагининг гигиена сифатидаги фарқлар аниқланган.Тиш имплантлари ёрдамида махкамланадиган олиб қўйилинадиган тиш протезлари оғиз бўшлиғи шиллиқ қавати томонидан энг кам яллиғланиш реакциясини чақириши муносабати билан протезни фойдаланиш муддатини узайтиради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Covid-19 билан касалланган беморларда даволаш самарадор-лигини ошириш ва ортопедик тиш протезини такомиллаштириш бўйича олинган натижалар Тошкент шахар 2-болалар стоматология поликлиникаси ва "Луқмон Дентал"хусусий клиникаи (соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023 йил 11 январдаги 8-сонли н-р/74-сонли маълумотномаси), клиник бўлимлари амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: олинадиган протез билан фойдаланиш муддатини узайтириш беморнинг ишга лойиқатсизлигини камайтириш орқали, ижтимоий ҳаётини яхшилашга ёрдам беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: оғиз бўшлиғининг гигиеник ҳолати ёмонлашиши, олинадиган протезларни фойдаланиш муддатини 2 йилгача қисқартиришига олиб келади ва протезни алмаштиришни талаб қилади. Протез турини тоғри танлаш асосида ва з оғиз бўшлиғининг гигиеник ҳолатини назорат қилиш хизмат муддатини 5 йилгача узайтиради, иқтисодий самара пул кўринишида 900.000 сўмни ташкил этади. Хулоса: тиш имплантлари ёрдамида махкамланадиган олиб қўйилинадиган тиш протезлари оғиз бўлиғи шиллиқ қавати томонидан энг кам яллиғланиш реакциясини чақиради ва протез жойлашган шиллиқ қаватининг компрессия хавфини сезиларли камайтириши туфайли беморларда протезга мослашиш даври қисқаради ва олинадиган протезни фойдаланиш муддати узайтирилади. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Covid-19 билан оғриган тишсиз беморларнинг функционал реабилитациясини ортопедик ёндашувда ишлаб чикиш” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент давлат стоматология институти томонидан юборилган хатга жавобан 8н-з/43 24.01.23 й. хулоса тақдим этилган.
учинчи илмий янгилик: илк бор протез тўшагининг суяк тўқималарининг атрофияси даражасига Covid-19 ўтказилгандан сўнг, тўлиқ адентия билан оғриган беморларда олинадиган тузилмалар асосининг қаттиқлиги роли аниқланган. Протез тўшагидаги суяк тўқималарининг атрофияси даражасини аниқлаш беморларнинг даволашда протез турини тўгри аниқлашга ёрдам беради ва протезларга тез мослашишига олиб келади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Covid-19 билан касалланган беморларда даволаш самарадор-лигини ошириш ва ортопедик тиш протезини такомиллаштириш бўйича олинган натижалар Тошкент шахар 2-болалар стоматология поликлиникаси ва "Луқмон Дентал"хусусий клиникаи (соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023 йил 11 январдаги 8-сонли н-р/74-сонли маълумотномаси), клиник бўлимлари амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Covid-19 касаллигини кечирган тўлиқ адентия ташхисига эга беморларда олиб қўядиган протезлар билан ортопедик протезлашда юмшоқ тагликдан фойдаланиш атрофия даражисини қисқартиришга олиб келади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: олиб қўйиладиган протез турини тўғри танлаш оғиз бўшлиқнинг шиллиқ қавати учун қулай шароит яратиб бкради. Шу туфайли, беморларнинг стоматологга қатнови 2 баробар камаяди, иқтисодий самара пул кўринишида 200 000 сўмни ташкил этади. Хулоса: Тўғри танланган протез тури суяк атрофиясини нормал даражада ушлаб туради ва беморларнинг протезларга тез мослашишига олиб келди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Covid-19 билан оғриган тишсиз беморларнинг функционал реабилитациясини ортопедик ёндашувда ишлаб чикиш” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент давлат стоматология институти томонидан юборилган хатга жавобан 8н-з/43 24.01.23 й. хулоса тақдим этилган.
тўртинчи илмий янгилик: илк бор оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватининг микросиркуляциясини ўрганиш асосида Covid-19 дан кейин тўлиқ адентия билан оғриган беморларни ортопедик даволаш протоколи ишлаб чиқилган. Covid-19 дан кейин тўлиқ адентия билан оғриган беморларни ортопедик даволаш протоколи ишлаб чикиш босарида олиб борилган изланишлар, протезлашдан олдин қошимча текширув усулларидан фойдаланиш йордамида тшгри протез турини аниқлаш имконини беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Covid-19 билан касалланган беморларда даволаш самарадор-лигини ошириш ва ортопедик тиш протезини такомиллаштириш бўйича олинган натижалар Тошкент шахар 2-болалар стоматология поликлиникаси ва "Луқмон Дентал"хусусий клиникаи (соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023 йил 11 январдаги 8-сонли н-р/74-сонли маълумотномаси), клиник бўлимлари амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Covid-19 дан кейин тўлиқ адентия билан оғриган беморларни ортопедик даволашда қошимча текширув усулларидан фойдаланиш протезлашлаш мобайнида туғри протез турини аниқлашга ёрдам беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Covid-19 дан кейин тўлиқ адентия билан оғриган беморларри даволаш жараёнида туғри протез тури танланилиши беморнинг қатнов сонини 2 баравар камайтиради ва кайтадан протезлаш олдини олади , иқтисодий самара пул кўринишида 1 000 000 сўмни ташкил этади. Хулоса: Covid-19 билан касалланган тўлиқ адентия билан оғриган беморларни ортопедик даволаш сифати ва самарадорлигини ошириш учун замонавий клиник ва параклиник тадқиқот усулларини ўз ичига олган беморларни текшириш протоколи ишлаб чиқилган, ҳар томонлама ўрганилган ва амалиётга жорий етилган, масалан: беморнинг жағидаги суяк зичлиги коеффициентини аниқлаш, оғиз гигиенаси индекслари ва ЛДФ метрия.  Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Covid-19 билан оғриган тишсиз беморларнинг функционал реабилитациясини ортопедик ёндашувда ишлаб чикиш” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент давлат стоматология институти томонидан юборилган хатга жавобан 8н-з/43 24.01.23 й. хулосаси тақдим этилган.