Sayt test rejimida ishlamoqda

Хакимова Лейла Рафиковнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Хавф омиллари ва иммуногенетик мойилликни ҳисобга олган ҳолда болаларда уролитиаз касаллигини эрта ташхисини оптималлаштириш» 14.00.09-Педиатрия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам:  В2021.2.PhD/Tib1903.
Илмий рахбар: Юсупов Шухрат Абдурасулович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, PhD.04/30.12.2019.Tib.102.01.
Расмий оппонентлар: Шарипова Олия Аскаровна, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Икромов Турахон Шарбатович, тиббиёт фанлари доктори, доцент;
Етакчи ташкилот: Бошкирд давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
II. Тадқиқотнинг мақсади болаларда амбулатория шароитида сийдик тош касаллигини эрта ташхислаш усулини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор болаларда сийдик тош касаллиги пайдо бўлишининг эпидемиологик жиҳатларини баҳолаш натижасида унинг ривожланиши учун эндоген ва экзоген хавф омиллари (овқатланиш хусусиятлари, сув режими, экологик ноқулай зонада яшаш, сийдик йўллари инфекциясининг мавжудлиги, жинси, генетик мойиллиги ва сийдик тизими органларининг ривожланиш туғма аномалиялари) таъсири аниқланган;  
болаларда СТКни преклиник эрта босқичда ташхислаш мақсадида иммуногенетик омилларнинг (D витамин рецептори (VDR) ва интерлейкин-1β генлари) мухим роли исботланган;
сийдик тош касаллиги мавжуд болаларда VDR генининг Ff+ff генотипи 1,3 баравар ва интерлейкин-1β генининг CC генотипи 1,9 баравар кўпроқ  учраши аниқланган ва бу генотиплар уролитиаз ривожланишида диагностик мезони сифатида кўлланилиши асосланган;
болаларда сийдик тош касаллиги ривожланиши мумкин бўлган хавф гуруҳларда D витамин рецептори (VDR) ва интерлейкин-1β генларини аниқлаш орқали уролитиазни эрта ташхислаш усули такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгашининг 2023 йил 28 августдаги 2-сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: илк бор болаларда сийдик тош касаллиги пайдо бўлишининг эпидемиологик жиҳатларини баҳолаш натижасида унинг ривожланиши учун эндоген ва экзоген хавф омиллари (овқатланиш хусусиятлари, сув режими, экологик ноқулай зонада яшаш, сийдик йўллари инфекциясининг мавжудлиги, жинси, генетик мойиллиги ва сийдик тизими органларининг ривожланиш аномалиялари) таъсири ва Самарқанд вилоятида болаларда сийдик тош касаллиги ривожланишининг асосий эндоген ва экзоген хавф омиллари эпидемиологик тадқиқотлар асосида аниқланган. Болаларда уролитиазни эрта аниқлаш ва олдини олиш бўйича илмий натижалар Самарқанд вилояти Самарқанд шаҳридаги 3-сонли оилавий поликлиникаси 20.06.2023 йилдаги 203/U – сонли буйруқ ҳамда Самарқанд вилояти Самарқанд шаҳридаги 12-сонли оилавий поликлиникаси 20.06.2023 йилдаги 64/U – сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: болаларда сийдик тош касаллигини хавф омилларини ва иммуногенетик мойиликни ҳисобга олган холда эрта аниқлаш учун ишлаб чиқилган тавсиялардан фойдаланиш болаларнинг тўқсон олти фоизида касалликни эрта ташхислаш ва бирламчи тиббий-профилактика муассасаларида тегишли тиббий ёрдам кўрсатиш имконини берди ва амбулатор шароитида даволанишни самарали амалга оширишга кўмак бўлди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тавсия этилган ва оптималлаштирилган диагностика чоралари алгоритми сийдик тош касалликнинг эрта, яъни преклиник даврида аниқлаш СТК ривожланишига мойил бўлган болаларнинг тўлиқ метафилактикасини таъминлаш ва шу билан жарроҳлик аралашувни истисно қилиш, болаларга хос характерли рецидивлар частотасини камайтиришга имкон берди. Хулоса: уролитиаз касаллигини эрта аниқлаш учун оптималлаштирилган  алгоритмининг қўлланилиши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 4 088 750 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: “Хавф омиллари ва иммуногенетик мойилликни ҳисобга олган ҳолда болаларда уролитиаз касаллигини эрта ташхисини оптималлаштириш” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Самарқанд ш. 3-сон оилавий поликлиника ҳамда 12-сон оилавий поликлиникага Соғлиқни сақлаш вазирлиги Самарқанд Давлат тиббиёт университетининг 2023 йил 20 июндаги 8304-сонли ва 8302-сонли хатлари юборилган (Самарқанд шаҳридаги 3-сонли оилавий поликлиникаси 20.06.2023 йилдаги 203/U – сонли ҳамда Самарқанд шаҳридаги 12-сонли оилавий поликлиникаси 20.06.2023 йилдаги 64/U – сонли буйруқлари).
иккинчи илмий янгилик: болаларда сийдик тош касалликни преклиник эрта босқичда ташхислаш максадида иммуногенетик омилларнинг (витамин D рецептори (VDR) ва интерлейкин-1β генлари) мухим роли исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: сийдик тош касаллигини ривожланишининг патогенези учун масъул бўлган характерли иммуногенетик параметрларни ҳисобга олган ҳолда, преклиник босқичда сийдик тош касаллигини аниқлаш учун оптималлаштирилган скрининг таклиф этилди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: болаларда уролитиазни эрта аниқлаш ва олдини олиш бўйича илмий натижалар Самарқанд вилояти Самарқанд шаҳридаги 3-сонли оилавий поликлиникаси 20.06.2023 йилдаги 203/U – сонли буйруқ ҳамда Самарқанд вилояти Самарқанд шаҳридаги 12-сонли оилавий поликлиникаси 20.06.2023 йилдаги 64/U – сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: болаларда сийдик тош касаллигини эрта, яъни преклиник босқичида аниқлашга имкон беради, турмуш тарзи яхшиланади, касалхонага мурожатлар сонини камаяди, касаллик устидан тўлиқ назоратга эришилади ва ушбу касалликка  чалинган беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тавсия этилган ва оптималлаштирилган диагностика чоралари алгоритми сийдик тош касаллиги билан оғриган бир болани жарроҳлик бўлимида даволаш, озиқ-овқат, дори-дармон ва боғламлар билан таъминлаш, таҳлиллар, операция бўлимининг ишлашини ҳисобга олган ҳолда ўртача тўққиз миллион тўққиз юз саккиз минг етти юз эллик сўмлик харажатларни иқтисод қилишга имкон беради. Хулоса: уролитиаз касаллигини эрта аниқлаш учун оптималлаштирилган  алгоритмининг қўлланилиши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини тўққиз миллион тўққиз юз саккиз минг етти юз эллик сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
учинчи илмий янгилик: сийдик тош касаллиги мавжуд болаларда VDR генининг Ff+ff аллеллари 1,3 баравар ва интерлейкин-1β генининг CC аллеллари 1,9 баравар кўпрок  учраши аникланган ва бу генотиплар уролитиаз ривожланишида диагностик мезони сифатида кулланилиши асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: сийдик тош касаллиги полиэтиологик касаллик бўлиб, иммуногенетик тадқиқот усулларини ишлаб чиқиш нуқтаи назаридан уни такрорланиш хавфини ва уролитиазнинг бирламчи шаклининг такрорий шаклга ўтишини башорат қилишга имкон берадиган маркерларни аниқлаш билан ўрганиш мумкин, бу касалликнинг ноқулай кечишини олдини олишга қаратилган беморни бошқариш ва даволаш тактикасини танлашни асослаш учун имкон беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: болаларда уролитиазни эрта аниқлаш ва олдини олиш бўйича илмий натижалар Самарқанд вилояти Самарқанд шаҳридаги 3-сонли оилавий поликлиникаси 20.06.2023 йилдаги 203/U – сонли буйруқ ҳамда Самарқанд вилояти Самарқанд шаҳридаги 12-сонли оилавий поликлиникаси 20.06.2023 йилдаги 64/U – сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сийдик тош касалликнинг преклиник босқичида амбулатор-поликлиник муассасаларда ташхис қўйиш, касалхонага мурожатлар сонини камайтириш, ушбу касалликнинг ривожланиши ва асоратларнинг олдини олиш ва болаларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тавсия этилган ва оптималлаштирилган диагностика чоралари алгоритмидан фойдаланиб, амбулатория шароитида хавф омилларини аниқлаган ҳолда болаларда СТК нинг эрта ташхисига эришиш мумкин. Бу СТК ривожланишига мойил бўлган болаларнинг тўлиқ метафилактикасини таъминлаш ва шу билан жарроҳлик аралашувни истисно қилишга имкон берди. Хулоса: уролитиаз касаллигини эрта аниқлаш учун оптималлаштирилган  алгоритмининг қўлланилиши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини тўққиз миллион тўққиз юз саккиз минг етти юз эллик сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
тўртинчи илмий янгилик: болаларда сийдик тош касалликни диагностикасига янги ёндашувлар ишлаб чиқилди, бу ўтказилган иммуногенетик таҳлилларни ҳисобга олган ҳолда диагностика алгоритмини ва шу асосида яратилган дастурлари сийдик тош касаллигини эрта аниқлаш самарадорлигини оптималлаштиришга имкон берди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сийдик тош касалликнинг преклиник босқичида амбулатор-поликлиник муассасаларда ташхис қўйиш, ушбу касалликнинг ривожланиши ва асоратларнинг олдини олиш болаларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тавсия этилган ва оптималлаштирилган эрта диагностика чоралари алгоритмини қўллаш билан болаларда СТК нинг қайталаниши эҳтимолини ҳисобга олган ҳолда харажатларни 50 фоиздан ортиқ, яъни 297 262 500 сўмга камайтиришга имкон берди. Хулоса: Таклиф этилаётган алгоритмдан фойдаланиш амбулатория шароитида хавф омилларини аниқлаган ҳолда болаларда СТК нинг эрта ташхисига эришиш ва унинг такрорланиши эҳтимолини ҳисобга олган ҳолда харажатларни 50 фоиздан ортиқ, яъни 297 262 500 сўмга камайтириш имконини берди. Бу таклиф этилаётган алгоритмни жорий этишни тежамкор ва самарали деб ҳисоблаш имконини беради.

Yangiliklarga obuna bo‘lish