Толипова Дилдора Гапиржановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек ва рус тилларида лексик лакуналар”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2 PhD/Fil2616.
Илмий раҳбар: Холманова Зулхумор Турдиевна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01 (бир марталик кенгаш).
    Расмий оппонентлар: Собиров Абдулхай Шукурович, филология фанлари доктори, профессор; Усмонова Шоира Рустамовна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади ўзбек ва рус тилларидаги лексик лакуналарни аниқлаш, юзага келиш омилларини ёритиш, тил эгалари лисоний онгидаги ижтимоий-иқтисодий, миллий-маданий белгилар, қадриятларга алоқадорликда аниқлаш, лакунар бирликлар мисолида рус ва ўзбек халқларининг воқеликни тўлиқ номлаш хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек ва рус тиллари чоғиштирма аспектда монографик планда текширилиб, шахс ва шахс фаолиятига доир оила, қариндошлик, қишлоқ хўжалиги, чорвачилик фаолиятига доир лакунар бирликлар аниқланган;
ўзбек ва рус тилларидаги умумий белгиларнинг ижтимоий-иқтисодий муҳитга, ўзбек ва рус халқи турмуш тарзи, фаолиятига оид сабаблари изоҳланган, лакунар бирликлар шаклланишидаги фарқли белгиларнинг тил соҳиби лисоний онги, идроки билан боғлиқ омиллари асосланган;
ўзбек ва рус тилларидаги лакуна ҳодисаси тизимли равишда текширилиб, лакунар бирликларнинг семантикаси очиб берилиб, миллий-маданий семалари аниқланган ҳамда ёндош тушунчалардан фарқли белгилари асосланган;
ўзбек ва рус тилларидаги лексик лакуналарнинг таснифи амалга оширилиб, семантикаси, структур-грамматик хусусиятлари, этимологияси ва миллий маданий белгилари очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек ва рус тилларидаги лексик лакуналар тадқиқи бўйича олинган илмий натижалардан асосида:
ўзбек ва рус тилларидаги лакунар бирликларнинг лексик-семантик, лингвокултурологик хусусиятларига оид илмий-назарий хулосалардан Қозоғистон Фанлар академияси М.О.Ауезов номидаги адабиёт институтида 2019-2022-йилларда бажарилган “Казахстан –Узбекистан: место и рол литературних отношений” мавзусидаги  4-57-сон фундаментал ва илмий-амалий лойиҳада фойдаланилган (М.О.Ауезов номидаги адабиёт институтининг 2022 йил 6 сентябрдаги 056/267-сон маълумотномаси). Натижада қардош тиллар ўртасидаги маданий муносабатларда миллий-маданий хусусиятларга эга бўлган сўзларнинг ўрнини ёритишга эришилган;
ўзбек ва рус тилларида шахсга оид лакунар бирликларнинг семантик таҳлили, ўзбек ва рус тилларида қишлоқ хўжалигига оид лакуна сўзлари, ўзбек ва рус тилларидаги зооним-лакуналарга доир илмий-назарий хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2019-2022-йилларда бажарилган  А-ОТ-2019-10 рақамли “Ўзбек тилида неймнинг меъёрий-ҳуқуқий асосларини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023 йил 17 февралдаги 01/4-321-сон маълумотномаси). Натижада, лойиҳа доирасида яратилган дастурлар номларнинг тарихий келиб чиқиш хусусиятларига амал қилган ҳолда тузилишига эришилган;
ўзбек ва рус тилларидаги лакунар бирликларнинг струкутр-грамматик, семантик, лингвокултурологик хусусиятлари асосида шаклланишига доир илмий хулосалардан олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 13-майдаги 166-269-сон буйруғи асосида нашр этилган “Рус тили чет тили сифатида” номли ўқув қўлланмасида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023 йил 17 февралдаги 01/4-33-сон маълумотномаси). Натижада, рус тилига хос антропонимлар ва тахаллуслар ҳақида маълумотлар ўқув жараёнига  олиб кирилган;
ўзбек ва рус тилларидаги шахс фаолиятига оид лакунар бирликларнинг семантик, лингвокултурологик хусусиятларига оид илмий хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Ёшлар” телеканалининг “Талабалар вақти” ва “Аслият”  дастурлари саҳифасида оз интервюлари билаб иштрок этган (ЎзМТРК “Ўзбекистон телерадиоканали” ДУКнинг 2022-йил 21-декабрдаги 14-05-256-сон маълумотномаси). Натижада дастурлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни ўзбек ва рус тилларидаги лакунар бирликларга оид назарий ва амалий маълумотлар билан бойитилган.