Хайитов Жонибек Курбоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Бис мочевина ҳосилаларини синтези ва технологиясини ишлаб чиқиш, хоссалари ва уларнинг қўлланилиши», 02.00.03 – Органик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/K593.
Илмий раҳбар: Махсумов Абдухамид Гафурович, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Чирчиқ давлат педагогика университети, DSc.03/30.09.2020.K.82.02.
Расмий оппонентлар: Турғунов Эрхон, кимё фанлари доктори, доцент; Абдугафуров Иброҳимжон Азизович, кимё фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент тўқимқчилик ва енгил саноат институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: бис-мочевиналарнинг янги ҳосилаларини синтез қилиш, кимёвий тузилишини исботлаш, кимёвий хоссалари, технологиясини ишлаб чиқиш ҳамда қўлланиш соҳаларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор гексаметилендиизосианат билан азобезолиламин, 2,2'-амино-азотолуол, дифениламин, 1-аминонафталин (α-нафтиламин) реакциялари асосида бис-мочевиналарни янги ҳосилалари олинган;
азобезолиламин, 2,2'-амино-азотолуол, дифениламин, 1-аминонафталинларни нуклеофил бирикиш реакцияси механизми ва реакцияни олиб боришнинг муқобил шароитлари аниқланган;
синтез қилиб олинган бис-мочевина ҳосилаларининг таркиби, тозалиги ва кимёвий тузилишини замонавий физик-кимёвий тадқиқот усуллари, ИҚ-, УБ-, 1Ҳ ва 13C-ЯМР спектроскопия ҳамда рентген фазавий, термогравиметрик таҳлил усуллари орқали исботланган;
бис-мочевина ҳосилаларини НаНО2, Ч3ОНа, Ч3И ва Cа(ОCл)2 лар билан алмашиниш реакцияларида, Н-Ҳ гуруҳидаги «Н» фаол бўлганлиги учун осон ва юқори унум билан чиқиши кимёвий тажрибалар, квант кимёвий ва математик моделлаштириш усуллари орқали исботланган;
гексаметилендиизосианат билан ароматик аминлар реакцияси натижасида бис-мочевина ҳосилаларини синтез қилишнинг энергия тежамкор, чиқиндисиз  технологияси ишлаб чиқилган;
бис-мочевиналар ҳосилалари орасидан Н,Н'-гексаметилен бис-[(1,1'-амино-азобензолил)-мочевина] бирикмасининг ингибитор хусусиятига эга эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Бис-мочевина ҳосилаларининг самарали синтез усуллари ва қўлланилиши бўйича олинган илмий натижалар асосида:
синтез қилинган бис-мочевина ҳосилалари асосида олинган ингибиторлар “Шўртан нефт ва газ қазиб чиқариш бошқармаси” корхонасида амалиётга жорий қилинган (Шўртан нефт ва газ қазиб чиқариш бошқармаси 2022 йил 21 сентябрдаги ОП 04/ЭМ-3278-сон маълумотномаси). Натижада, нефт ва газ саноати иншоатлари ва металл қурилмаларини муҳит пҲ=2 бўлгандаги турли контсентратсияларда коррозия тезликлари 0,33-0,76 г/м2сга камайтиришга, ҳимояланиш даражаларини 58,8-85,7 % га ошириш имконини берган;
синтез қилинган бис-мочевина ҳосилалари “Муборак газни қайта ишлаш заводи”да ингибитор сифатида амалиётга жорий этилган(Муборак газни қайта ишлаш заводи 2023 йил 27 мартдаги 136-ГК-03-сон маълумотномаси). Натижада, металл қурилмалари, асбоб-ускуналари ҳамда пўлат конструксияларни муҳит пҲ=11 бўлгандаги турли контсентратсияларда коррозия тезликлари 0,74-0,41г/м2сга камайтиришга, ҳимояланиш даражаларини 47,4-89 % га ошириш имконини берган.