Машарипов Мансурбек Машариповичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Маҳмудхўжа Беҳбудий публицистикасининг лексик хусусиятлари”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.4.PhD/Fil.2833.
Илмий раҳбар: Нормаматов Султонбек Эрмаматович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Гулистон давлат университети, PhD.03/27.02.2020.Fil.91.02.
Расмий оппонентлар: Менглиев Бахтиёр Ражабович, филология фанлари доктори, профессор; Пардаев Азамат Бахронович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Маҳмудхўжа Беҳбудий публицистик асарлари тили лексикасини ўрганиш, унинг ўзига хос луғавий, маъновий хусусиятларини белгилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек адабий тилининг ХХ аср бошларидаги меъёрий мураккаблиги ва қоришиқлиги, уни юзага келтирган ижтимоий, даврий, ҳудудий каби нолисоний ҳамда тилнинг синхрон ҳолатидан иборат лисоний бирликларнинг нутқий воқеланишидаги лингвистик омиллар адабий тилнинг лексик, грамматик, имловий меъёрлашувидаги барқарорлик ва беқарорлик жараёнлари мисолида очиб берилган;
Маҳмудхўжа Беҳбудий публицистикаси тилининг луғавий таркиби ҳамда унда қўлланган лексик бирликларнинг семантик қирралари ижодининг маърифатпарварлик, миллатпарварлик, ватанпарварлик мавзулари билан алоқадор эканлиги, бу ҳолат публицистик мақолалари тилининг ғоявий мазмунини таъминлашда муҳим ўрин эгаллаши исботланган;
Беҳбудий публицистикасида тил ифодалари орасида синоним, антоним, градуонимлар каби лексик-семантик муносабатларнинг ўзига хос тарзда воқеланиши, ўзбек мумтоз адабий тилида қўлланган лексемаларнинг метафорик, метонимик, синекдохик сингари янги рамзий кўчма маъноларда қўлланганлиги далилланган;
адибнинг тилдаги мавжуд луғавий бойликдан моҳирона фойдаланиши билан бирга, уни янги лексема ва сўз шакллари ҳисобига бойитишга интилганлиги публицистик асарлар матнида қўлланган окказионализмлар мисолида асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Маҳмудхўжа Беҳбудий публицистикасининг лексик хусусиятларини тадқиқ қилиш жараёнида эришилган илмий натижалар асосида:
ўзбек адабий тилининг ХХ аср бошларидаги меъёрий мураккаблиги ва қоришиқлиги, уни юзага келтирган ижтимоий, даврий, ҳудудий каби нолисоний ҳамда тилнинг синхрон ҳолатидан иборат лисоний омиллар изоҳига оид материаллардан, шунингдек, Маҳмудхўжа Беҳбудий публицистикасининг маърифатпарварлик, миллатпарварлик, ватанпарварлик ғоялари билан алоқадор бўлган омилларнинг изоҳи, тавсифига доир тадқиқ натижаларидан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган ОТ-Ф1-030  “Ўзбек адабиёти тарихи” кўп жилдлик монографияни (7-жилд) чоп этиш” фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил 8-апрелдаги 04/1-694-сон маълумотномаси). Натижада, монографиянинг  ХИХ аср охири ХХ аср бошларига оид қисми адабий тур ва жанрлар такомили, адабий анъана ва ўзига хослик масалаларида янги маълумотлар билан бойишига эришилган;
М.Беҳбудий публицистикасида қўлланган ўзлашма тил ифодалари орасидаги лексик-семантик муносабатнинг синоним, антоним ҳамда градуоним каби турлари, уларнинг публицистик матнда лексик-семантик жиҳатдан ўзига хос тарзда воқеланишига оид материаллардан; лексема ва образли ифодаларнинг метафорик, метонимик, синекдохик усулда кўчма маънода қўлланиши, уларга янги реал ва рамзий маънолар юкланганлигига оид мисоллардан БВ-Атех-2018-(143)-рақамли “Кўзи ожиз шахслар учун компютер техникасидан фойдаланиш, матнларни ўқиш ва ёзиш имконини берувчи ўзбек тилига асосланган гапирувчи дастурий таъминот ва овоз синтезаторини ишлаб чиқиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил 8-апрелдаги 01/10-688-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур грант лойиҳаси доирасида тайёрланган ўқув-услубий луғатда ўзлашма сўзларнинг семантик табиатини тўлақонли тавсифлаш, изоҳлашга эришилган;
маърифатпарвар жадид адиби Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг тилшунослик мероси, публицистик асарларининг тил хусусиятларига оид назарий хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон тарихи” телеканалида 2021-2022- йилларда эфирга узатилган “Мавзу”, “Тарихий савол”, “Манбалар сўзлаганда” кўрсатувлари ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканалининг 2023-йил 13-апрелдаги 02-06-562-сон маълумотномаси). Натижада мазкур телекўрсатувлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукаммаллашган ҳолда илмий далилларга бой бўлиши таъминланган.