Мадалов Навруз Эргашевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Табиат ҳодисалари билан боғлиқ мақолларда синонимик ва антонимик муносабатларнинг ифодаланиши (инглиз ва ўзбек тиллари мисолида)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Fil3517.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети.
Илмий раҳбар: Бакиров Поян Уралович,  филология фанлари доктори, профессор.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий Кенгаш рақами: Термиз давлат университети, PhD.03/31.03.2021.Fil.78.04.
Расмий оппонентлар: Ахмедов Ойбек Сапорбоевич, филология фанлари доктори, профессор; Джаббаров Шерзод Халикулович, филология фанлари бўйича фаласафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилларидаги табиат ҳодисалари билан боғлиқ мақолларни чоғиштириш орқали уларнинг умумий ҳамда фарқли жиҳатларини аниқлаш, турли тизимли тилларда уларнинг синонимик, антонимик хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги.
Инглиз ва ўзбек тлларида  табиат ҳодисалари номлари билан ясалган мақолларни чоғиштириш орқали  оддий табиат номлари  ва табиий офат номлари   асосида қурилган мақоллар фарқли (Ингл. А Вулcан невер блуффс (текисликда вулқон бўлмайди),  Ўзб. “Ёмғир ёзда бўлмас, ёзда бўлса ёмғир эмас” ва ушбу турдаги мақолларнинг икки тилдаги ўхшаш Марч ис тҳе фатҳер оф эартҳқуакес анд раинс (Март ойи зилзила ва ёмғирнинг отаси) мақолига ўзбек халқининг Халқ пуфласа, бўрон бўлар, Халқ тепинса – зилзила) жиҳатлари аниқланган;
Инглиз ва ўзбек тилларидаги табиат ҳодисалари билан боғлиқ мақолларнинг чоғиштирма-семантик тадқиқи орқали икки халқ лингвомаданиятида ўхшаш А трее доес нот мове унлесс тҳере ис wинд (Шамол бўлмаса, дарахтнинг учи қимирламайди), Шамол бўлмаса, дарахтнинг учи қимирламас ва фарқли Но смоке wитҳоут фире (олов бўлмаса тутун чиқмас), Шамол турса, теракнинг боши тебранар каби  паремалар аниқланган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги табиат ҳодисаси билан боғлиқ мақолларнинг синонимия ҳодисасини кузатиш асосида уларнинг фулл сйнонйм/тўлиқ синоним, cондитионал сйнонйм/ шартли синоним каби турлари аниқланиб, уларнинг  ўзига хос вазифавий-услубий хусусиятлари (Фулл сйнонйм: Ингл. Эверй cлоуд ҳас а силвер лининг (Ҳар бир булутнинг ёмғирсиз куни бор),  Тҳере ис но нигҳт wитҳоут иц дай (Кунсиз тун бўлмас). Ўзб. Қарға кетмай, қор кетмас, турна келмай, муз кетмас; Қишнинг қори – ёзга дори; Қор ёғди – дон ёғди. Cондитионал сйнонйм: Ингл. Wҳен ит раинс, ит поурс.  Ўзб. Аямажуз олти кун, олти ой қишдан қаттиқ кун) аниқланган;
чоғиштирилаётган инглиз ва ўзбек тилларида табиат ҳодисалари билан боғлиқ мақолларда антонимик муносабатнинг ифодаланишдаги вақт  маъноси  билан  боғлиқ  тушунчалар асосида шаклланиб, табиат мазмунини ифодалайдиган мақоллардаги   Невер пут офф тилл томорроw wҳат ёу cан до тодай (Бугунги ишни эртага қўйма), Барс йили — бойлик, Қуён йили — қаҳатчилик ўхшаш томонлари, қор семаси асосида шаклланган Биг тҳундер, литтле раин (Катта момақалдироқ, кичкина ёмғир), Қишнинг қори – ёзга  каби мақоллардаги фарқли жиҳатлари фулл/тўлиқ ва партиал/қисман антонимик турларга ажратилиб кўрсатилган.
IV. Тадқиқот натижаларнинг жорий қилиниши. Тадқиқотнинг хулоса ва натижаларидан:
инглиз ва ўзбек тлларида  табиат ҳодисалари номлари билан ясалган мақолларни чоғиштириб ўрганиш орқали  оддий табиат номлари  ва табиий офат номлари   асосида қурилган мақоллар фарқли (Ингл. А Вулcан невер блуффс (текисликда вулқон бўлмайди);  Ўзб. “Ёмғир ёзда бўлмас, ёзда бўлса ёмғир эмас” ва ушбу турдаги мақолларнинг икки тилдаги ўхшаш Марч ис тҳе фатҳер оф эартҳқуакес анд раинс (Март ойи зилзила ва ёмғирнинг отаси) мақолига ўзбек халқининг Халқ пуфласа, бўрон бўлар, Халқ тепинса – зилзила) жиҳатлари аниқланганлигига оид мулоҳазаларидан Жиззах давлат педагогика университетида бажарилган  МУЗ-2015-0725140051 “Бошланғич синф ўқувчиларининг нутқини
бойитишда инглизча-ўзбекча-русча фраземалар луғатини яратиш ва амалиётга
тадбиқ этиш” мавзусидаги амалий лойиҳасида фойдаланилган (Жиззах давлат педагогика университетининг 2023-йил 22-август 04-870-17-сон маълумотномаси). Натижада инглиз ва ўзбек тилларидаги табиат ҳодисали мақолларнинг семантикаси ва маъновий ҳамда шаклий таҳлили асосида замонавий чоғиштирма паремиологияга доир муаммоларнинг ечимини топишнинг янги йўналишларини очиб беришга хизмат қилган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги табиат ҳодисалари билан боғлиқ мақолларнинг чоғиштирма-семантик тадқиқи орқали икки халқ лингвомаданиятида ўхшаш А трее доес нот мове унлесс тҳере ис wинд (Шамол бўлмаса, дарахтнинг учи қимирламайди), Шамол бўлмаса, дарахтнинг учи қимирламас ва фарқли Но смоке wитҳоут фире (олов бўлмаса тутун чиқмас), Шамол турса, теракнинг боши тебранар каби  паремалар аниқланганлигига оид маълумотлардан “Олий таълим соҳасида потенсиални ривожлантириш йўналишидаги ПАWЕР-Ҳудудлараро мобилликни йўлга қўйиш ва бу борада долзарблик, сифат ҳамда тенгликни таъминлаш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Термиз давлат университетининг 2022-йил 29-ноябрдаги 06/12-5727-сон маълумотномаси). Натижада инглиз ва ўзбек тилларида табиат ҳодисалари билан боғлиқ мақолларни  фарқли ва ўхшаш томонларини аниқлаб, уларнинг халқ мақолларида намоён бўлиш  фан дастурларининг сифатини оширишга хизмат қилган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги табиат ҳодисаси билан боғлиқ мақолларнинг синонимия ҳодисасини кузатиш асосида уларнинг фулл сйнонйм/тўлиқ синоним, cондитионал сйнонйм/ шартли синоним каби турлари аниқланиб, уларнинг  ўзига хос вазифавий-услубий хусусиятлари (Фулл сйнонйм:  Ингл. Эверй cлоуд ҳас а силвер лининг (Ҳар бир булутнинг ёмғирсиз куни бор);  Тҳере ис но нигҳт wитҳоут иц дай (Кунсиз тун бўлмас).  Ўзб. Қарға кетмай, қор кетмас, турна келмай, муз кетмас; Қишнинг қори – ёзга дори; Қор ёғди – дон ёғди. Cондитионал сйнонйм: Ингл. Wҳен ит раинс, ит поурс.  Ўзб. Аямажуз олти кун, олти ой қишдан қаттиқ кун) аниқланганлигига доир фикрлардан Самарқанд давлат чет тиллари институти томонидан 2014-2015 йилларда амалга оширилган И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассилик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш лойиҳасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллари институтининг 2023-йил 9-январдаги 27/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, инновацион тадқиқот лойиҳаси асосида ўқитувчи ва тил ўрганувчиларда керакли коммуникатив компетенсияларни ривожлантириш бўйича билимини ошириш шунингдек, табиат лексемасини мақолларда ёритиш тадқиқига лексикографик жиҳатдан синонимик ва антонимик муносабатларини ифодаланиши чоғиштирилаётган тилларнинг лексик фондидаги паремиологик бирликлар хусусиятларини ёритиш механизмини қўллаш мақсадида яратилган услубий қўлланмаларни ишлаб чиқишда, Олий таълим муассасаларида ўтиладиган Лексикология ва таржимага доир фанларнинг мавзу доирасини бойитиш ва мукаммаллаштиришда фойдаланилган.