Абдуллаева Нилуфар Рамазоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
“Ўзбек, тожик ва инглиз тилларида ўсимлик консептининг структуравий ва семантик хусусиятлари таҳлили”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/Fil2747.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети.
Илмий раҳбар: Умурқулов Бекпўлат,  филология фанлари доктори, профессор.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий кенгаш рақами: Термиз давлат университети, PhD.03/31.03.2021.Fil.78.04.
Расмий оппонентлар: Тешабоева Дилфуза Мўминовна, филология фанлари доктори, профессор; Маматов Абди Эшонқулович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек, тожик ва инглиз тилларида ўсимлик консептининг  лексик - семантик ва структуравий - грамматик хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги.  
инглиз,  ўзбек ва тожик  тилларидаги  плант/ўсимлик консептуал тизими асосида шаклланган сабзавотлар - картошка- потато – картошка, қовоқ -  зуccото, cуcурбит - каду, бақлажон- аубергине – бақлажон,  мевалар -  мандарин - тангерине – норанҷ, беҳи - қуинcе- биҳи, доривор ўсимликлар - ёввойигул -  бриар -хуч, дастаргул - даисй -гули марворидак,  қалампир -cапсиcум – қаламфур, гуллар - лола - тулип - лола;  бинафша - виолет, виола- бунафшаи серанга, мимоса - мимоса- нозгул, сирен - лилаc -сирпиёз, дарахтлар -  бобилтоли, мажнунтол - wиллоw- бед, маҷнунбед, терак -  поплар -  сафедор,  эман- оак – дуб, дуккаклилар - жавдар -  ре- ҷавдор,  жавдар - беан -лўбиё ,  нўхат  - пеа – нахўд, ловия - беан-лўбиё,  маккажўхори -маизе  - жуворимакка микро консептлар аниқланган;
чоғиштирилаётган тилларда трее/дарахт сўзи халқ мақоллари ва маталларида ҳам а трее гроwс ин оне плаcе (фолк сайинг)- дарахт бир жойда ўсади (халқ мақоли) - дарахт дар як ҷо месабзад (мақоли халқӣ), ҳар қайси иш чидам ва матонат талаб қилади, Wҳиле тҳере ис но wинд, тҳе бранчес оф тҳе трее до нот мове (фолк сайинг) - Шамол бўлмаса, дарахт шохи қимирламайди (халқ мақоли) - То шамол набошад, шохи дарахт намеҷунбад (мақоли халқӣ) қўлланилиши аниқланган;
турли тизимли тилларда мевали дарахтларни билдирувчи сўзлар ҳам тузилиши жиҳатидан содда (шафтоли-шафтолу-пеач, ёнғоқ-чормағз-нут, беҳи - биҳӣ-қуинcе, ношвоти-ношпотӣ-пеар, анор-анор-помагранате, тут-тут-мулберрй, узум- токи ангур-грапе, олча - олуча-черрй, бодом - бодом-алмонд),  қўшма (анжиршафтоли - анҷиршафтолу- фигпеач (анжиршафтоли - анжир шафтоли тури), олманок - себнок-аппле (нок олма тури) мураккаб таркибли каби фарқли жиҳатлари очиб берилган;
чоғиштирилаётган тиллардаги соҳага оид лексикаларни шаклланишининг От+От: кидней беан - ловия -лўбиёи муқаррари, фиелд биндwеед -  дала мингбоши –карнайгули сахройи Сон + От: фиве-фингер - бешбарг (ғозпанжа), Сифат + От : блуебелл -кўк қўнғироқгул-занғўлагул Сифат+сифат + От:  сугар бабй wатермелон- шакар тарвуз - шакартарбузи барвақтӣ, Сифат + От + От: стар аппле фруит - олма - ситорасеб, От + Сифат: олеандер ред - қизил самбитгул - олеандр, бедгули сурх, Партиcипле И+Ноун: тремблинг поплар -тоғтерак - сиёҳбед, ларзонбед, блеединг ҳеарт - диcентра гули -дицентраи ғайро, Ноун +Партиcипле И: нут-беаринг -ёнғоқ уруғи – чормағз, Партиcипле ИИ+Ноун: паинтед даисй - момақаймоқ - бобунаи рассомӣ, Ноун+Верб+Партиcипле И: лове-лиес-блеединг –амарант- амарант, Верб+Ноун: блоwбалл - қоқи ўт, момақаймоқ -тухми пахмоқи қоқу каби тузилмалари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларнинг жорий қилиниши. Ўзбек, тожик ва инглиз тилларида ўсимлик консептининг структуравий ва семантик хусусиятлари таҳлили мавзусида олиб борилган илмий тадқиқот хулоса ва натижаларидан:
инглиз,  ўзбек ва тожик  тилларидаги  плант/ўсимлик консептуал тизими асосида шаклланган сабзавотлар - картошка- потато – картошка, қовоқ -  зуccото, cуcурбит - каду, бақлажон- аубергине – бақлажон,  мевалар -  мандарин - тангерине – норанҷ, беҳи - қуинcе- биҳи, доривор ўсимликлар - ёввойигул -  бриар -хуч, дастаргул - даисй -гули марворидак,  қалампир -cапсиcум – қаламфур, гуллар - лола - тулип - лола;  бинафша - виолет, виола- бунафшаи серанга, мимоса - мимоса- нозгул, сирен - лилаc -сирпиёз, дарахтлар -  бобилтоли, мажнунтол - wиллоw- бед, маҷнунбед, терак -  поплар -  сафедор,  эман- оак – дуб, дуккаклилар - жавдар -  ре- ҷавдор,  жавдар - беан -лўбиё ,  нўхат  - пеа – нахўд, ловия - беан-лўбиё,  маккажўхори -маизе  - жуворимакка микро консептлар аниқланганлиги бўйича хулосалардан Ўзбекистон Републикаси Фанлар Академияси Қорақалпоқ филиали Қорақалпоқ гуманитар фанлар  илмий-тадқиқот институтида олиб борилган ФА-Ф1-Г003 "Қорақалпоқлар фолклори ва адабиётшунослиги тарихини ўрганиш" фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоқ филиали Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2022 йил 10 ноябрдаги 17.01/225-сон маълумотномаси). Натижада филологик таълимда таржимашунослик ва қиёсий адабиётшунослик  соҳасидаги билим ва кўникмаларни шакллантириш, ўзбек, тожик ва инглиз тилларидаги ўсимликларни таҳлил қилиш  ҳамда ўсимлик номлари билан боғлиқ мақоллар ва фразеологик бирикмаларнинг структуравий-семантик хусусиятларини таҳлил қилиш,  қўлланилишининг  самарадорлигини ошириш бўйича хулосалар ишлаб чиқилганлиги асосланган;
чоғиштирилаётган тилларда трее/дарахт сўзи халқ мақоллари ва маталларида ҳам а трее гроwс ин оне плаcе (фолк сайинг)- дарахт бир жойда ўсади (халқ мақоли) - дарахт дар як ҷо месабзад (мақоли халқӣ), ҳар қайси иш чидам ва матонат талаб қилади, Wҳиле тҳере ис но wинд, тҳе бранчес оф тҳе трее до нот мове (фолк сайинг) - Шамол бўлмаса, дарахт шохи қимирламайди (халқ мақоли) - То шамол набошад, шохи дарахт намеҷунбад (мақоли халқӣ) қўлланилиши, турли тизимли тилларда мевали дарахтларни билдирувчи сўзлар ҳам тузилиши жиҳатидан содда (шафтоли-шафтолу-пеач, ёнғоқ-чормағз-нут, беҳи - биҳӣ-қуинcе, ношвоти-ношпотӣ-пеар, анор-анор-помагранате, тут-тут-мулберрй, узум- токи ангур-грапе, олча - олуча-черрй, бодом - бодом-алмонд),  қўшма (анжиршафтоли - анҷиршафтолу- фигпеач (анжиршафтоли - анжир шафтоли тури), олманок - себнок-аппле (нок олма тури) мураккаб таркибли каби фарқли жиҳатлари кўрсатилганлиги ҳақидаги мулоҳазаларидан “Олий таълим соҳасида потенсиални ривожлантириш йўналишидаги ПАWЕР-Ҳудудлараро мобилликни йўлга қўйиш ва бу борада долзарблик, сифат ҳамда тенгликни таъминлаш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Термиз давлат университетининг 2023-йил 10-мартдаги 06/12-1081-сон маълумотномаси). Натижада экпрессив мажозий маънодаги нутқий ифодаларнинг  ҳамда ўсимлик консептининг лексик-семантик хусусиятларини аниқлашнинг  самарадорлигини оширишга хизмат қилган;
чоғиштирилаётган тиллардаги соҳага оид лексикаларни шаклланишининг От+От: кидней беан - ловия -лўбиёи муқаррари, фиелд биндwеед -  дала мингбоши –карнайгули сахройи Сон + От: фиве-фингер - бешбарг (ғозпанжа), Сифат + От : блуебелл -кўк қўнғироқгул-занғўлагул Сифат+сифат + От:  сугар бабй wатермелон- шакар тарвуз - шакартарбузи барвақтӣ, Сифат + От + От: стар аппле фруит - олма - ситорасеб, От + Сифат: олеандер ред - қизил самбитгул - олеандр, бедгули сурх, Партиcипле И+Ноун: тремблинг поплар -тоғтерак - сиёҳбед, ларзонбед, блеединг ҳеарт - диcентра гули -дицентраи ғайро, Ноун +Партиcипле И: нут-беаринг -ёнғоқ уруғи – чормағз, Партиcипле ИИ+Ноун: паинтед даисй - момақаймоқ - бобунаи рассомӣ, Ноун+Верб+Партиcипле И: лове-лиес-блеединг –амарант- амарант, Верб+Ноун: блоwбалл - қоқи ўт, момақаймоқ -тухми пахмоқи қоқу каби тузилмаларига оид хулосаларидан ПЗ-20170927147-сон “Қадим замонлардан ХИИИ асргача туркий ёзма манбаларни тадқиқ қилиш” номли грант лойиҳасида фойдаланилган (А.Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023 йил 16 мартдаги 04/1-590-сон маълумотнома). Илмий натижалардан фойдаланиш лойиҳа мазмунини ўзбек, тожик ва инглиз тилларида ўсимликлар ҳақидаги ботаника маълумотлари билан бойитишга хизмат қилган.