Sayt test rejimida ishlamoqda

Сохибова Зарнигорхон Муталибжон қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “На ва Cс атомлари билан легирланган гранулаланган кремнийнинг термоелектрик хоссалари”, 01.04.07–“Конденсирланган ҳолат физикаси”(физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: 17.06.2023. №105.
Илмий раҳбар: Зайнабидинов Сирожидин, физика-математика фанлари доктори, профессор, ЎзРФА академиги.
Диссертация бажарилган муассаса номи: “Андижон машинасозлик институти”.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона политехника институти, PhD.03/27.02.2020.FM.106.01.
Расмий оппонентлар: Имамов Эркин Зуннунович, физика-математика фанлари доктори, профессор; Султанов Номонжон Акрамович, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Миллий университет
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Т≈300-700 К температура оралиқларида гранулаланган кремнийнинг термоелектрик ҳамда электрофизик хоссаларига На ва Cс киришмаларининг таъсирини комплекс ўрганиш ва заряд кўчирилиш жараёнларини гранулалар ўлчами ва тузилишига боғлиқлик қонуниятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
- температуралар фарқига мос ҳолда кристаллографик бузилишлар гранула ҳажмидан сиртга томон ортиб бориб, икки туташган чегара соҳада реакцияланиш қобилияти юқори бўлган СиО2 дан иборат атомар сирт ҳосил қилиши, температура ортиши билан ишқорий металл атомларининг десорбланиши ва бунинг ҳисобига сиртда киришмали ҳолатлар ҳосил бўлиши асосланган;
ўлчамлари 400 нм - 60 мкм бўлган, На ва Cс атомлари билан легирланган кремний гранулаларини иккита бир жинсли контактлар билан механик сиқиб қиздирилганда, намунадаги қиздириш температураси ва унинг градиентига боғлиқ ҳолда электр юритувчи куч ва ток оқими ҳосил бўлиши аниқланган;
таркибига ишқорий металл атомлари киритилган намуналарда иссиқлик ўтказувчанликнинг температурага боғлиқлиги ўрганилиб, 300 – 350 К ҳарорат оралиғида иссиқлик ўтказувчанлик  На киритилган намуна учун 11,81 Вт/м·К, Cс киритилган намуна учун 10,69 Вт/м·К қийматга эга бўлиб, бу монокристалл кремний иссиқлик ўтказувчанлигидан 12-14 марта кичик бўлишлиги асосланган;
гранулаланган кремнийнинг Зеебек катталиги 300-500 К температура оралиғида Cс киритилган намуналарда 470-510 мкВ/К, На киритилган намуналарда эса 370-430 мкВ/К эканлиги, бу эса монокристалл кремнийнинг Зеебек коеффициентидан 8-10 марта катталиги, шунингдек бошқа термоелектрик материаллардан фарқли равишда Зеебек коеффициентини ҳароратга деярли боғлиқ эмаслиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Гранулаланган кремнийнинг электрофизик ва термоелектрик хоссаларига ишқорий металл атомларининг таъсирини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
кукун технологияси асосида гранулаланган кремний намуналари олиш, тозалаш, уларни ўлчами ва микроструктурасини аниқлаш, Cс ва На ишқорий металл атомлари киритилган гранулаланган кремнийнинг электрофизик ва термоелектрик хусусиятларини комплекс баҳолаш ҳамда термоелектрик материал сифатида қўллаш бўйича илмий-амалий натижалардан «ФОТОН» АЖда ишлаб чиқариладиган яримўтказгичли электрон қурилмалар тайёрлашда фойдаланилган. (“Узелтехсаноат” акциядорлик компаниясининг 2022-йил 18-мартдаги №04-3/455 рақамли маълумотномаси). Ушбу илмий янгиликни қўллаш, На ва Cс атомлари киритилган гранулаланган кремнийдан турли температураларда ишлашга мўлжалланган иссиқлик энергияси ўзгартиргичлари тайёрлашда асос сифатида фойдаланиш имкониятларини оширган. Намуналарнинг электрофизик параметрлари республикамизда ва бутун жаҳонда ишлаб чиқарилаётган электротехник асбоблар параметрлари даражасида эканлиги кўрсатилган;
ишқорий металл атомларини гранулаланган кремнийнинг электрофизик ҳамда термоелектрик хусусиятларига таъсирини температура ўзгариши жараёнига тадқиқ этиш услубидан Андижон давлат университетида 2017-2018 йилларда бажарилган “И 2017-7-7 - "Маҳаллий ҳомашёдан абразив карбид кремний олиш технологиясини ўзлаштириш ва жорий этиш" мавзусидаги лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020-йил 31-декабр №89-03-5632 маълумотномаси). Илмий натижаларни қўллаш температура ортиши жараёнида ишқорий металл атомларининг кремний гранулалари икки туташган чегара соҳаси томон десорбланиши ва температура камайиши билан қайта адсорбланиши натижасида солиштирма қаршиликни 5-8 мартагача камайишига ҳамда ишқорий металл атомлари киритилган намуналарда қисқа туташув токини 30 мартагача ошириш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish