Xakimova Zilolaxon Kaxramonjonovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Uranoplastikadan keyin tanglayda qoldiq nuqson va ikkilamchi shakl buzilishii bo‘lgan bolalarning reabilitatsiyasini takomillashtirish», 14.00.21 – Stomatologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2020.2.PhD/Tib780.
Ilmiy rahbar: Dusmuxammedov Dilshod Maxmudovich, tibbiyot fanlari doktori (DSc), dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat stomatologiya instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat stomatologiya instituti DSc.04/30.12.2019.Tib.59.01.
Rasmiy opponentlar: JunYoung Paeng, tibbiyot fanlari doktori, professor (Janubiy Koreya); Boymurodov Shuxrat Abdujalilovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Dog‘iston davlat tibbiyot universiteti (Rossiya Federatsiyasi).
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: yuqori lab va tanglayning tug‘ma kemtigi bo‘lgan bolalarda uranoplastikadan keyingi qoldik nuqson va ikkilamchi shakl buzilishlarni rivojlanish inobatga olgan holda reabilitatsion-davolash kompleksni takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
uranoplastikadan keyin qoldiq nuqsonlar va operatsiyadan keyingi asoratlarni yumshoq tanglay faoliyatiga ta’sirini taxlillash natijasida hamda nutq sifati, manqalanish darajasi nazorat ko‘rsatkichlar darajasida qolishi aniqlanib, tanglay anatomiyasi va faoliyatini tiklash bo‘yicha rekonstruktiv operatsiyalarni individual rejalashtirish va o‘tkazish lozimligi asoslangan;
 og‘iz suyuqligidagi va qon zardobidagi sitokin holati taxlili jarayonida uranoplastikadan keyin qoldiq nuqsonlar va operatsiyadan keyingi asoratlarda qon aylanish tizimida dekvamatsiyalangan endotelial xujayralar, fibrin monomer kompleks va D-demirlarning sonining ortishi asoratlarning kupayshiga olib kelishi asoslangan;
xirurgik davolash bosqichlarini kamaytirishga imkon beruvchi, birlamchi xeyloperiostoplastikani o‘tkazishda og‘iz bo‘shlig‘ining to‘laqonli dahlizi hosil qilinib, og‘iz-burun yo‘li yopilishi va o‘z navbatida QN shakllanishini oldini oluvchi va dento-al`veolyar yoyning normal rivojlanishi imkonini beruvchi, davolash-profilaktika choralar kompleksi ishlab chiqilgan;
YuLTTK bo‘lgan bolalarda uranoplastikadan so‘ng operatsiyadan keyingi asoratlar va qoldiq nuqsonlar natijalarini bashoratlashning matematik modeli ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Andijon davlat tibbiyot instituti ekspert kengashining 2023 yil 31 maydagi 06/2-sonli xulosasiga ko‘ra:
uranoplastikadan keyin qoldiq nuqsonlar va operatsiyadan keyingi asoratlarning yumshoq tanglay faoliyatiga ta’siri taxlillash natijasida hamda nutq sifati, mankalanish darajasi nazorat ko‘rsatkichlar darajasida qolishi aniqlangan, bu tanglay anatomisi va faoliyatini tiklash bo‘yicha rekonstruktiv operatsiyalarni individual rejalashtirish va o‘tkazish lozimligini isbotlangan. Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Andijon viloyati bolalar stomatologiya poliklinikasi (26.11.2021y.; №411) hamda Namangan viloyati stomatologiya poliklinikasi bo‘yicha buyruq (26.11.2021y.; №412) bilan amaliyotga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat:Uranoplastikadan keyin IShB va QN bor bolalarining klinik va funktsional tadqiqotlari ularning rivojlanishining etiopatogenezini hisobga olgan holda rekonstruktiv operatsiyalarni o‘tkazish zarurligini ko‘rsatgan. Xulosa: uranoplastikadan keyin YuLTTK bo‘lgan bolalarda mavjud bo‘lgan mahalliy asoratlar IShB 49,1% va 50,9% hollarda QN shaklida uchraydi. Ko‘pincha YuLTTK qattiq va yumshoq tanglay chegarasida yoki faringeal etishmovchilik shaklida uchraydi. Alveolyar jarayon sohasidagi od to‘liq ikki qavatli yopilish uchun to‘qimalarning etishmasligi yoki bir qavatli yopilish paytida yallig‘lanish asoratlarini rivojlanish asoratlarini darajasini kamaytirish, 1 nafar bemor hisobiga budjet mablag‘larini 54 000 so‘mga va budjetdan tashqari mablag‘larni 18 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini bergan.Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Uranoplastikadan keyin tanglayda qoldiq nuqson va ikkilamchi shakl buzilishii bo‘lgan bolalarning reabilitatsiyasini takomillashtirish» mavzusida ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligining 2022 yil 23 fevraldagi 8n-z/197-son ma’lumotnomasi yuborilgan.
og‘iz suyuqligidagi va qon zardobidagi sitokin holatini jarayonida uranoplastikadan keyin qoldiq nuqsonlar va operatsiyadan keyingi asoratlarda qon aylanish tizimida dekvamatsiyalangan endotelial xujayralar,fibrin monomer kompleks va D-demirlarning  kupayishi sonining inobatga olinmasligi asoratlarning kupayshiga olib kelishi aniqlangan. Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Andijon viloyati bolalar stomatologiya poliklinikasi (26.11.2021y.; №414) hamda Namangan viloyati stomatologiya poliklinikasi bo‘yicha buyruq (28.11.2021y.; №418) bilan amaliyotga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: olingan natijalarning amaliyotga joriy qilinishiu uranoplastikadan keyin qoldiq nuqsonlar va operatsiyadan keyingi asoratlar bemorlarga ixtisoslashtirilgan yuqori texnologik tibbiy yordam ko‘rsatish imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytirish imkonini bergan, operatsiyadan keyingi davrda asoratlar chastotasining 32,40%dan 12,40%gacha pasayishiga erishilgan. Xulosa: uranoplastikadan keyin qoldiq nuqsonlar va operatsiyadan keyingi asoratlar diagnostikasini erta aniqlash qoidalariga amal qilgan holda o‘tkazishda: bemorning shifoxonada qolish muddatini 14,5 kundan 11,08 kungacha kunga qisqartirtirib, shifoxonada qolish to‘lov miqdori 110 ming so‘mga kamaytirgan (RPM ning preyskurantiga ko‘ra shifoxonada 1 kun qolish 46.000 so‘mni tashkil qiladi); shifoxonada bo‘lish davrining bir necha kunga qisqartirilishi hisobiga dori-darmon kam talab etilgan (1 kunga o‘rtacha 130 000 so‘m dori vositalari sarflanadi). Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Uranoplastikadan keyin tanglayda qoldiq nuqson va ikkilamchi shakl buzilishii bo‘lgan bolalarning reabilitatsiyasini takomillashtirish» mavzusida ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligining 2022 yil 23 fevraldagi 8n-z/197-son ma’lumotnomasi yuborilgan.
xirurgik davolash bosqichlarini kamaytirishga imkonini beruvchi, birlamchi xeyloperiostoplastikani o‘tkazishda og‘iz bo‘shlig‘ining to‘laqonli dahlizi hosil qilinib, og‘iz-burun yo‘li yopiladi, bu esa uz navbatida QN shakllanishiga germetizatsiyasi ta’minlanadi va dento-alveolyar yoyning normal rivojlanishi, davolash-profilaktika choralari kompleksini ishlab chiqilgan (№FAP 01682). Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Andijon viloyati bolalar stomatologiya poliklinikasi (26.11.2021y.; №414) hamda Namangan viloyati stomatologiya poliklinikasi bo‘yicha buyruq (28.11.2021y.; №418) bilan amaliyotga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: 1) bemorning shifoxonadagi davri uchun: bemorning shifoxonada qolish muddatini 10 kundan 8 kungacha kunga qisqartirtirib, shifoxonada qolish to‘lov miqdori taxminan 110 ming so‘mga kamaytirgan (RPM ning preyskurantiga ko‘ra shifoxonada 1 kun qolish 46.000 so‘mni tashkil qiladi); shifoxonada bo‘lish davrining bir necha kunga qisqartirilishi hisobiga dori-darmon kam talab etilgan (1 kunga o‘rtacha 130 000 so‘m dori vositalari sarflanadi); reabilitatsiya xarajatlarini kamaytirgan (1 kunga o‘rtacha reabilitatsiya uchun ishlatiladigan 25.000 so‘m dori vositalari sarflanadi); 2) bemorning shifoxonadan tashqaridagi davri uchun (boshqa tibbiy muassasalarda davolanishi, masalan rentgen-radiologiya bo‘limida) bir necha kunga qisqartirilishi hisobiga dori-darmon kam talab etilgan. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Uranoplastikadan keyin tanglayda qoldiq nuqson va ikkilamchi shakl buzilishii bo‘lgan bolalarning reabilitatsiyasini takomillashtirish» mavzusida ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligining 2022 yil 23 fevraldagi 8n-z/197-son ma’lumotnomasi yuborilgan.
yuqori lab va tanglay tug`ma kemtigi bo‘lgan bolalarda uranoplastikadan so‘ng operatsiyadan keyingi asoratlar va qoldiq nuqsonlar natijalarini bashoratlashning matematik modeli ishlab chiqilgan va klinik amaliyotga joriy etilgan (№DGU12173). Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Andijon viloyati bolalar stomatologiya poliklinikasi (24.11.2021y.; №424) hamda Namangan viloyati stomatologiya poliklinikasi bo‘yicha buyruq (26.11.2021y.; №428) bilan amaliyotga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: quyidagilardan iborat: uranoplastikadan keyin YuLTTK bo‘lgan bolalarda mavjud bo‘lgan mahalliy asoratlarni erta aniqlash va kasaligiga erta tashxis quyish faqatgina bir etapli heyloperiostoplastika usulidan foydalanish xisobiga sarf xarajatlarni 23.5% kamatirish imkonini bergan. Xulosa: uranoplastikadan keyin YuLTTK bo‘lgan bolalarda jarrohlik davolash tadbirlari ishlab chiqish va amaliyotda qo‘llanilishi 1 nafar bemor hisobiga budjet mablag‘larini 48 000 so‘mga va budjetdan tashqari mablag‘larni 22 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini bergan. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Uranoplastikadan keyin tanglayda qoldiq nuqson va ikkilamchi shakl buzilishii bo‘lgan bolalarning reabilitatsiyasini takomillashtirish» mavzusida ilmiy yangilikni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligining 2022 yil 23 fevraldagi 8n-z/197-son ma’lumotnomasi yuborilgan.