Sayt test rejimida ishlamoqda

Якубов Миракбар Данияровичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Спортчиларнинг жисмоний сифат  кўрсаткичлари билан боғлиқ бўлган генетик маркерларни аҳамияти», 03.00.09 - Умумий генетика (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.DSc/B193.
Илмий маслаҳатчи: Турдиқулова Шахлохон Уткуровна, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Илғор технологиялар маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, DSc.02/30.12.2019.В.53.01
Расмий оппонентлар: Матниязова Хилола Худайбергеновна, биология фанлари доктори, катта илмий ходим; Солиев Аъзамжон Баҳодирович, биология фанлари доктори; Кадырова Дильбар Абдуллаевна, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Геномика ва биоинформатика маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: турли спорт турлари билан шуғулланишга мойилликнинг молекуляр генетик асосларини, одамнинг жисмоний сифат кўрсаткичларининг молекуляр - генетик статусига ташхис қўйиш усулини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор назорат гуруҳи ва ўзбек спортчиларида ACE, PPARA, PPARD, PPARG, ACTN3, AMPD1 генларини учраш частотаси аниқланган;
ACE, PPARA, PPARD, PPARG, ACTN3, AMPD1 генларнинг маълум аллеллари ва генотиплари асосида ўзбеклар популяциясида турли спорт турларига мойиллик аниқланган;
футбол, регби, велоспорт, бокс, академик эшкак эшиш спорт турлари билан шуғулланадиган спортчиларда учрайдиган генлар аллелларининг нисбатан ижобий таъсирга эга бўлган вариантлари аниқланган.
футболчиларда ACE генининг I аллели ва Ala аллели, шунингдек PPARG генининг ProAla ва AlaAla генотиплари ва PPARD генининг Т аллелининг учраш частотаси статистик ишонарли даражада ортиши аниқланган;
велопойгачиларда PPARD генининг СС генотипи ва AMPD1 генининг СС генотипи учраш частотаси  ишонарли даражада ортиши аниқланган;
эшкак эшувчиларда R аллели частотасининг сезиларли даражада ошиши, шунингдек ACTN3 генининг RR+RX генотиплари аниқланган, шу билан бирга эшкакчиларнинг хеч бири ХХ мутант генининг ташувчиси эмаслиги исботланган;
  боксчиларда ACE генининг I аллели, PPARA генининг G аллели ва GC генотипи ва PPARG генининг Pro аллели ва ProAla генотипларининг  учраш частотаси назорат гуруҳига нисбатан статистик аҳамиятга эга қийматда юқори бўлиши аниқланган;
илк бор ўзбек популяциясидаги ACE, PPARA, PPARD, PPARG, ACTN3, AMPD1 генларининг учраш частотасида Европа, Осиё ва Африка популяциялари генотиплари билан солиштирилганда сезиларли фарқ қилиши  аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Спортчиларнинг жисмоний сифат кўрсаткичлари билан боғлиқ бўлган генетик маркерларнинг аҳамиятини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
спортчиларнинг жисмоний сифат кўрсаткичлари билан боғлиқ бўлган генетик маркерларнинг ACE, PPARA, PPARD, PPARG, ACTN3, AMPD1 генлари полиморфизмининг организм метаболик жараёнларига таъсирини аниқлаш услуби Ўзбекистон Миллий Олимпия қўмитаси қошидаги «Республика спорт тиббиёти илмий амалий маркази»да ёш футболчиларни танлаб олишда уларнинг ирсий мойиллигини аниқлашда фойдаланилган (Республика спорт тиббиёти илмий амалий марказининг 2016 йил 21 октябридаги  46-сонли маълумотномаси). Натижада, футбол билан шуғулланувчи ёш спортчиларни жисмоний имкониятларини аниқлаш учун талаб қилинган белги ҳақида маълумот бериш ва ихтисослиги билан боғлиқ бўлган касалликларнинг келиб чиқиш ҳавфини аниқлаш имконини берган;
молекуляр маркерларга асосланган диагностика мажмуаси «Ўзбекистон бокс Федерацияси» да ёш боксчиларни молекуляр генетик таҳлил қилиш учун фойдаланилган (Ўзбекистон бокс Федерациясининг 2017 йил 15 ноябрдаги 467-сонли малумотномаси). Натижада, ёш боксчиларни шу спорт турига генетик мойиллигини аниқлашда классик усуллар билан биргаликда қўлланилганда янада юқори самарали танлаш имконини берган;
яратилган спортчиларнинг генетик моиллигини аниқловчи диагностик тестлар «Таеквон-ДО миллий Ассоциацияси»да ёшларда таэквон-до спорт турига генетик мойиллигини аниқлашда фойдаланилган (Таеквон-ДО миллий Ассоциациясининг 2017 йил 17 ноябрдаги 01/2017-403-сонли малумотномаси). Натижада, таэквон-до билан шуғулланмоқчи бўлган ёш спортчиларни турли спорт турларига ирсий мойиллиги, спортчиларга жисмоний юкламалар белгилаш ва машғулотларни режалаштириш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish