Sayt test rejimida ishlamoqda

Маматова Маҳлиё Адҳамовнанинг  
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Кўп қатламли кристалл структураларда электронларни ташишнинг назарий тадқиқи” 01.04.10–яримўтказгичлар физикаси (физика-математика фанлари).  
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.4. PhD/FM 818
Илмий раҳбар: Расулов Рустам Явкачович, физика-математика фанлари доктори, проф.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона Давлат университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Физика-техника институти хузуридаги илмий даражалар берувчи DSc.02/27.02.2020.FM/T.110.01 рақамли Илмий кенгаш
Расмий оппонентлар: Имамов Эркин Зуннунович, физика-математика фанлари доктори, проф; Ёдгорова Дилбара Мустафаевна, техника фанлари доктори, проф.
Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик қурилиш институти.     
          Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади кўп қатламли кристалли структураларда ток ташувчилар тақсимотининг, ток ташувчилар оқимининг классик ва электронли ҳолатларининг, структура потенциал тўсиғи шаффофлигининг ҳамда структурадаги ўлчамли квантлашиш ҳодисасининг квант механикавий механизмларини назарий тадқиқ қилишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк марта квазиклассик яқинлашишда потенциал энергия операторининг координатага нисбатан чизиқли, квадратик, куб ва биквадрат яқинлашишида ток ташувчиларнинг тўлқин функциялари ва энергетик спектрлари  аниқланган; 
илк марта сферик ва цилиндрик симметрияли кўп қатламли яримўтказгичли наноструктурадаги электрон ҳолатлар ва уларда ўлчамли квантлашишнинг квазиклассик назарияси Бастард шартини эътиборга олган ҳолда ривожлантирилган;  
битта ва икки потенциал тўсиқли уч ва беш қатламли структураларда электронларнинг ҳолат функциялари ва уларнинг оқим зичлиги ҳамда ток ташувчилар энергиясига боғлиқ ҳолда  потенциал тўсиқларнинг шаффофлик коэффициенти ҳисобланган; 
кўп қатламли структуралар потенциал тўсиғи тиниқлик коэффициентининг геометрик ўлчамлар ҳамда ток ташувчилар энергиясига боғлиқ ҳолда осцилляцияланиши тўсиққа келаётган ва ундан қайтаётган де Бройл тўлқинларининг интерференцияси туфайли содир бўлиши аниқланган;
уч қатламли структуранинг базасидаги чуқур энергетик сатҳлар иштирокидаги генерация ва рекомбинациялар эътиборга олинган ҳолда номувозанатдаги ток ташувчилар консентрацияси ҳамда оқимининг база бўйлаб тақсимоти ва уларга асосланган ҳолда вольт-ампер характеристика аниқланган; 
базаси олтин  атомлари билан компенцирланган кремнийдан ташкил топган p+-n-n+ диодли структуранинг вольт-ампер характеристикасига оид назарий натижаларнинг тажриба натижаларига ток кучининг паст қийматлар соҳасида 90%, ток кучининг юқори қийматлар соҳасида 85% аниқлик билан мос келиши ҳисобланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Кўп қатламли кристалл структураларда электронларни ташишнинг механизмларини тадқиқ қилиш бўйича олинган натижалар асосида: 
сферик ва цилиндр симметрияли наноструктуралардаги ҳамда кўп қатламли яримўтказгичли структуралардаги электрон ҳолатларнинг квазиклассик назарияси бўйича олиб борилган тадқиқот натижаларидан Андижон Машинасозлик институтининг  бажарилиши 2021-2023 йилларга мўлжалланган УЗБ-Инд-2021-92-сонли “Микро- ва наноўлчамли (гранулланган) яримўтказгичли тэрмоэлэктрик матэриалларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш” мавзусидаги Ўзбекистон-Ҳиндистон ҳамкорлигидаги халқаро лойиҳада микро- ва наноўлчамли термоэлектрик энергия манбалари хоссаларини тадқиқ қилишда фойдаланилган (Андижон Машинасозлик институтининг 2022 йил 1 февралдаги 38-03/133-сон маълумотномаси). Натижада кўп қатламли наноструктуралар асосида ишлаб чиқилган термоэлектрик энергия манбаларининг термик самаравийлигини 15% га орттириш имкони яратилган; 
уч ва беш қатламли яримўтказгичли структура потенциал тўсиғи тиниқлик коэффициентининг уларнинг энергиясига ҳамда структуранинг геометрик ўлчамларига боғланишларига оид натижаларидан Урганч давлат университетининг «Физика» кафедрасида 2021-2023 йилларга мўлжалланган ОТ Ф-74 «Затвор билан ўралган тартибланган нанопластинкалар асосидаги МОЯ (Наношеэт ФЕТ) транзисторида ўз-ўзидан қизиш эффектини ўрганиш» мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Урганч давлат университетининг 2022 йил 23 ноябрдаги 04-265/14-сон маълумотномаси). Натижада  ,  ,  ,  ,   тур структураларга асосланган фотодитекторларнинг ишчи параметрларини янада орттириш имкони яратилган;
паст ўлчамли электронли тизимларга кўра олинган кинетик ҳоди-салар, шунингдек, тунел ўтишларининг физикавий параметрларини ҳисоблаш натижаларидан Наманган муҳандислик-қурилиш институтининг «Физика» кафедрасида 2020-2022 йилларга мўлжалланган Ф2-21 «Яримўтказгич-диэлектрик чегарасидаги сирт ҳолатлар зичлигини аниқлашнинг математик моделлаштириш» мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Наманган муҳандислик-қурилиш институтининг 2022 йил 06 декабрдаги 32/10-09/1156-сон маълумотномаси). Натижада натижалар яримўтказгичларнинг структуралари асосида тайёрланган асбобларда кузатиладиган кинетик ҳодисалар соҳасида олиб бориладиган илмий тадқиқотларни, хусусан оптик қабул қилгичларнинг ишчи частоталар соҳасини янада кенгайтириш имкони яратилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish