Sayt test rejimida ishlamoqda

Абдуллаев Саидазим Бахтиёр ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистоннинг жанубий вилоятларида иқлимлаштирилган зайтун (Olea Europae L.) навларини морфологияси, физиологияси ва биокимёвий кўрсаткичларини баҳолаш”, 06.01.07-Мевачилик ва узумчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.3.PhD/Qx967
Илмий раҳбар: Буриев Хасан Чутбоевич биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qx.13.04
Расмий оппонентлар: Нормуратов Илхом Турғунович, қишлоқ хўжалик фанлари доктори, профессор; Юлдашева Хавасхон Тожидиновна, қишлоқ хўжалик фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд агроинновациялар ва тадқиқотлар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Сурхондарё вилоятининг кескин-иқлим шароитига мос, совуққа бардошли, зайтун навларини морфо-биологик, хўжалик, физиологик, биокимёвий кўрсаткичларини ўрганиш ва етиштириш агротехнологиясини айрим элементларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Сурхондарё вилояти шароитида интродуксия қилинган 15 та навдан фенологик фазалари, ўсиш динамикаси, морфологик белгилари ва қишга чидамлилиги бўйича Кримская 172, Никицкая I, Никицкая II навлари ажратиб олинган;
танлаб олинган зайтун навларини  (Кримская 172 навида ўртача  фойдали ҳарорат йиғиндиси 1163 °С бўлганда ўсув даври 191 кун, ҳосилдорлик 3,8 т/га; Никицкая I навида мос равишда 1182 °С; 187; 4,0 т/га; Никицкая II навида эса 1286 °С; 192; 4,6 т/га) вегетация фазалари давомийлиги ва ҳосилдорлиги фойдали ҳарорат йиғиндисига боғлиқлиги исботланган;
танлаб олинган зайтун навларини турли манфий ҳароратларда совуққа чидамлилиги лаборатория (-18°С) шароитида зарарланиш даражаси ўртача 18-23 % ёки 5 балл, дала шароитида совуққа чидамлилиги 95-98 % ёки 0 балга тенглиги аниқланган;
баргларда умумий қанд ва аскарбин кислотаси миқдорининг кўп бўлиши зайтун ўсимлигини совуққа чидамлилигини белгилайди: ўрганилган навларда Никицкая ИИ навида (баргларида “мева тугиш” фазасида глюкоза миқдори 0,82±0,1 %, сахароза миқдори “ғунчалаш” фазасида 2,11±0,2 % ва аскарбин кислотаси 158,1±0,16 мг/%) назоратга нисбатан мос равишда: 0,58; 56,8 мг/% юқори бўлганлиги исботланган;
совуққа чидамли зайтун ўсимлигини Ўзбекистоннинг жанубий минтақаси шароитида етиштиришнинг намунавий технологик картаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистоннинг жанубий вилоятларида иқлимлаштирилган зайтун (Олеа эуропае Л.) навларини морфо-биологияси, физиологияси ва биокимёвий кўрсаткичларини баҳолаш ва етиштириш технологиясини илмий-тадқиқот натижалари асосида:
зайтун етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликлари учун “Зайтун кўчатларини яшил қаламчалардан кўпайтириш” бўйича тавсиянома (2017), “Зайтун кўчатларини ярим моёчлашган яшил қаламчадан етиштириш” бўйича технологик карта (2018), “Сурхондарё вилояти шароитида экстремал омилларга чидамли зайтун (Олеа эуропае Л.) нав намуналарини иқлимлаштириш ва етиштириш” бўйича (2022)  тавсияномалари тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 16 январдаги 07/23-06/56 сонли маълумотномаси). Натижада ушбу ишланмалар боғдорчиликка ихтисослашган зайтун фермер хўжаликларида навларни етиштиришда қўлланма сифатида хизмат қилган;
зайтун етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликлари учун “Сурхондарё вилояти шароитига мос истиқболли зайтун навларини танлаш” ишланмаси Сурхондарё вилояти Олтинсой тумани “Сунбул Султон Мовия” фермер хўжалигида 0,10 га майдонда жорий қилинган. (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 16 январдаги 07/23-06/56 сонли маълумотномаси). Натижада тавсия этилган ишланма асосида 3 та зайтун нави ажратиб олинган (Никицкая И, Никиткая ИИ ва Кримская 172 навлари). Наитижада Никицкая И навида хосилдорлик 2,0 т/га, иқтисодий самарадорлик 60 000 000 сўм, соф фойда 30 000 000 сўм, рентабеллик 100% ни, Никиткая ИИ навида хосилдорлик 2,7 т/га, иқтисодий самарадорлик 81 000 000 сўм, соф фойда 51 000 000 сўм, рентабеллик 170% ни, Кримская 172 навида хосилдорлик 1,9 т/га, иқтисодий самарадорлик 57 000 000 сўм, соф фойда 27 000 000 сўм, рентабеллик 90% ни ташкил этган;
зайтун етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликлари учун “Сурхондарё вилояти шароитида ажратиб олинган зайтун навларини совуққа чидамлилиги ва хўжалик белгиларини ўрганиш” ишланмаси Сурхондарё вилояти Олтинсой тумани “Сунбул Султон Мовия” фермер хўжалигида 0,10 га майдонда жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 16 январдаги 07/23-06/56 сонли маълумотномаси). Натижада Никиткая ИИ навидан 2,8 т/га ҳосил олиниб, иқтисодий самарадорлик 84 000 000 сўм, соф фойда 54 000 000 сўм, рентабеллик 180% ни ташкил этган.
зайтун етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликлари учун “Сурхондарё вилояти шароитига мос  истиқболли зайтун навларни танлаш” ишланмаси Ўсимликлар генетик ресурслари илмий тадқиқот институти Сурхондарё илмий тажриба станциясида 0,10 га майдонда жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 16 январдаги 07/23-06/56 сонли маълумотномаси). Натижада тавсия этилган ишланма асосида 3 та зайтун нави ажратиб олинган (Никицкая И, Никиткая ИИ ва Кримская 172 навлари). Наитижада Никицкая И навида хосилдорлик 2,0 т/га, иқтисодий самарадорлик 60 000 000 сўм, соф фойда 30 000 000 сўм, рентабеллик 100% ни, Никиткая ИИ навида хосилдорлик 2,7 т/га, иқтисодий самарадорлик 81 000 000 сўм, соф фойда 51 000 000 сўм, рентабеллик 170% ни, Кримская 172 навида хосилдорлик 1,9 т/га, иқтисодий самарадорлик 57 000 000 сўм, соф фойда 27 000 000 сўм, рентабеллик 90% ни ташкил этган;
зайтун етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликлари учун “Сурхондарё вилояти шароитида ажратиб олинган зайтун навларини совуққа чидамлилиги ва хўжалик белгиларини ўрганиш” ишланмаси Ўсимликлар генетик ресурслари илмий тадқиқот институти Сурхондарё илмий тажриба станциясида 0,10 га майдонда жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 16 январдаги 07/23-06/56 сонли маълумотномаси). Натижада Никиткая II навидан 2,8 т/га ҳосил олиниб, иқтисодий самарадорлик 84 000 000 сўм, соф фойда 54 000 000 сўм, рентабеллик 180 % ни ташкил этган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish