Исламов Сохиб Яхшибековичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Олманинг (Malus Mill) клон пайвандтагларида интенсив боғдорчилик учун сертификатланган кўчат етиштириш технологиясининг илмий асослари», 06.01.07– Мевачилик ва узумчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.DSc./Qx22.

Илмий маслаҳатчи: Буриев Хасан Чутбаевич, биология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд қишлоқ хўжалик институти, PhD.27.06.2017.Qx.12.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.

Расмий оппонентлар: Кайимов Абдухалил Кайимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Остонақулов Тоштемир Эшимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор;  Кожахметов Советбек Кожахметович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот номи: Академик М.М.Мирзаев номидаги Боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадқиқот институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: олманинг интенсив типдаги саноат боғларини барпо қилишда унинг вегетатив кўпайишини таъминловчи клон пайвандтагларидан фойдаланган ҳолда сертификатланган кўчатларини етиштиришнинг самарали технологиясини ишлаб чиқиш.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор Ист-Моллинг ва Моллинг-Мертон коллекциясининг вегетатив йўл билан кўпайтирилувчи олма пайвандтаглари типлари ўсиши ва ривожланишининг морфо-биологик хусусиятлари аниқланган;

пайвандтаглар ер устки қисмининг ўсиш кучи бўйича гуруҳларга ажратилиб, минтақавий таснифланган;

пайвандтаглар новдалари, куртаклари ва илдиз тизимининг совуққа чидамлилиги аниқланди; ўсимликларнинг сув ва озуқа билан таъминланганлик даражасига боғлиқ равишда олманинг она пайвандтагларини ёшига хос маҳсулдорлиги аниқланган;

пайвандтагларни ёғочлашган новдаларидан ўстиришнинг қулай шароитлари аниқланди; олма пайвандтагларини микроиқлими бошқариладиган махсус иншоотда сунъий субстратларда ярим ёғочлашган яшил қаламчаларидан етиштиришнинг янги  технологияси ишлаб чиқилган;

пайвандтаг ва пайвандуст комбинацияларида ҳужайраларнинг камбиал фаоллик суръатининг мос тушишидан келиб чиқиб, куртак пайванд қилишнинг қулай муддатлари аниқланган;

куртак пайванд қилиш муддатлари, пайвандуст куртакларининг яхши тутиши ва сертификатланган олма кўчатлари чиқиши ўртасида юқори даражадаги боғлиқлик (r=0,93-1,00) аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Олманинг (Malus Mill) клон пайвандтагларида интенсив боғдорчилик учун сертификатланган кўчат етиштириш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:

боғдорчилик фермер хўжаликлари учун «Кучсиз ўсувчи пайвандтагларда интенсив боғларни барпо қилиш» мавзусида тавсиянома ишлаб чиқилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 22 августдаги 15/09-874-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома олма етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликларида қўлланма сифатида кенг фойдаланилмоқда.

олманинг вегетатив йўл билан кўпаядиган клон пайвандтагларини ёғочлашган ва яшил қаламчаларидан кўпайтириш, пайвандтаг материали етиштириш, куртак пайванд қилиш ҳамда сертификатланган кўчат етиштириш технологиялари 2011–2016 йиллар давомида Сирдарё вилоятида 6,0 га, Тошкент вилоятида 9,5  га, Жиззах вилоятида 4,0 га, Самарқанд вилоятида 3,5 га, жами 23 га боғдорчилик фермер хўжаликларида жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 11 августдаги 02/22-418-сон маълумотномаси). Мазкур технологияларнинг жорий этилиши натижасида фермер хўжаликларида олма боғларини суғориш 2 мартагача қисқариши, минерал ўғитлар меъёрининг 25 фоизгача тежалиши, бегона ўтларни ўсишининг 50 фоизгача  камайиши ва хўжаликларда сертификатланган кўчатлар етиштириш ҳажмини икки мартагача оширишга эришилган.