Жафаров Ботир Саттаровичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Кодекс куманикус” ҳамда “Таржумон туркий ва ажамий ва мўғлий ва форсий” қўлёзмаларининг қиёсий таҳлили, 10.00.06 – Қийсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.1.DSc/Fil173. 
Илмий маслаҳатчи: Тўхлиев Боқижон, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Наманган давлат университети, PhD.03/31.032021.Fil.76.05 рақамли Илмий кенгаш асосида тузилган бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Маматқулов Музаффар Рахмонқулович, филология фанлари доктори, профессор; Собиров Абдулҳай Шукиривич, филология фанлари доктори, профессор; Пиер Гиоргио Борбона, Италия давлатининг Пиза университети профессори. 
Етакчи ташкилот: Андижон давлат чет тиллар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади “Кодекс куманикус” ва “Таржумон туркий” обидаларини адабий-лисоний манба сифатидаги таркиби ва мазмуни очиб бериш, улардаги қуман тилига ёзилган лотинча, туркий (қипчоқ) тилга ёзилган арабча изоҳларни таржималарини амалга оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
    Олтин Ўрда ҳамда Мамлуклар даврида туркий адабиёт равнақи тарихида алоҳида ўрин тутадиган “Кодекс куманикус” ва “Таржумон туркий” обидаларидаги туркий луғатлар асосида қўлёзмаларнинг ўзбек адабий тилининг ривожланиш тарихидаги лисоний, адабий ҳамда маданий жиҳатдан нодир ва ноёб манба эканлиги аниқланган; 
қўлёзмалардаги луғатчилик анъаналарини муқояса қилиш орқали ХИВ аср луғатчилик анъанаси тарихида луғатлар таркибида грамматик изоҳлар бериш тамойили мавжуд бўлгани асосланган; 
“Кодекс куманикус” қўлёзмасида берилган қуман (туркий) тили грамматикасига лотин тилида ёзилган ҳамда “Таржумон туркий” қўлёзмасида туркий (қипчоқ) тили грамматикасига араб тилида ёзилган изоҳлар илк маротаба ўзбек тилида илмий муомалага киритилган; 
“Кодекс куманикус” қўлёзмаси лотин, форс, қуман (туркий) ва немис, “Таржумон туркий” қўлёзмаси эса, араб, туркий (қипчоқ), форс ва мўғил тилларида ёзилганлиги аниқланган;
 “Кодекс куманикус” обидасининг биринчи қисми тўртта котиб томонидан, иккинчи қисми эса ўн олтита котиб томонидан, “Таржумон туркий” обидаси  эса ягона котиб томонидан китобат қилинганлиги далилланган;
“Кодекс куманикус” таркибидаги қуманча сўзларнинг 780 дан ортиғи,  “Таржумон туркий”даги туркий (қипчоқ) сўзларнинг 1400 дан ортиғи бугунги ўзбек адабий тилида истифода этилиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг амалиётга жорий қилиниши. “Кодекс куманикус” ва “Таржумон туркий” қўлёзмаларини лисоний, адабий ҳамда маданий жиҳатдан муқояса қилиш асосида: 
Олтин Ўрда ҳамда Мамлуклар даврида туркий адабиёт равнақи тарихида алоҳида ўрин тутадиган “Кодекс куманикус” ва “Таржумон туркий” обидаларидаги туркий луғатлар асосида қўлёзмаларнинг ўзбек адабий тилининг ривожланиш тарихидаги лисоний, адабий ҳамда маданий ўрни ва аҳамияти аниқлаш жараёнида олинган илмий натижалардан, қўлёзмалардаги луғатчилик анъаналарини муқояса қилиш орқали ХИВ аср луғатчилик анъанаси тарихида луғатлар таркибида грамматик изоҳлар бериш тамойиллари ҳақидаги хулосалардан Ўзбекистон Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институтида “Ўзбек халқ ижоди ёдгорликлари” 100 жилдлигини нашрга тайёрлаш ва уни текстологик ўрганиш масалалари"  мавзусидаги ОТ-Ф1-76 рақамли фундаментал илмий лойиҳани (20-65 жилдлар) бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Фанлар Академияси Ўзбек тили адабиёти ва фолклори институтининг 2022-йил 4-ноябрдаги 127-сон малумотномаси). Натижада “Ўзбек халқ ижоди ёдгорликлари” 100 жилдлигини нашрга тайёрлаш ва уни текстологик ўрганиш тараққиётини асослаш ва даврийлаштириш масаласини ёритиш тўғрисидаги хулосларни ҳамда ўлан, лапар ва халқ қўшиқлари жилдларининг луғат қисмларини диссертацийион тадқиқот жараёнидан олинган илмий маълумотлар билан бойитган;
“Кодекс куманикус” қўлёзмасида берилган қуман (туркий) тили грамматикасига лотин тилида ёзилган ҳамда “Таржумон туркий” қўлёзмасида туркий (қипчоқ) тили грамматикасига араб тилида ёзилган изоҳларнинг қиёсий тадқиқи асосида олинган хулосалар ҳамда қўлёзмалар тили борасидаги тадқиқотлар натижасида “Кодекс куманикус” қўлёзмаси лотин, форс, қуман (туркий) ва немис, “Таржумон туркий” қўлёзмаси эса, араб, туркий (қипчоқ), форс ва мўғил тилларида ёзилганлигига оид илмий натижалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Алишер Навоий номидаги давлат Адабиёт музейида “Таржумон туркий” қўлёзмасининг факсимил нусхаси экспозициялар бўлимида асарларнинг топилиши ва ўрганилиш тарихи, унинг туркий луғатчилик тарихидаги аҳамиятини ёритиб беришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Алишер Навоий номидаги Адабиёт музейининг 2022-йил 24-октябрдаги 221-сон маʼлумотномаси). Натижада экспозицияга қўйилган қўлёзма факсимили асосида музейнинг экспозицион фонди яни материаллар билан бойиган; 
қўлёзмалардаги ёзувларнинг қиёсий тадқиқи асосида “Кодекс куманикус” обидасининг биринчи қисми тўртта котиб томонидан, иккинчи қисми эса ўн олтита котиб томонидан, “Таржумон туркий” обидаси  эса ягона котиб томонидан китобат қилинганлигини далиллаш асосида олинган натижалар ҳамда “Кодекс куманикус” таркибидаги қуманча сўзларнинг 780 дан ортиғи, “Таржумон туркий”даги туркий (қипчоқ) сўзларнинг 1400 дан ортиғи бугунги ўзбек адабий тилида истифода этилишига оид илмий хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси Наманган вилоят телевидениесининг 2022-йил 7-сентябрдаги “Гулдаста” дастурида туркум кўрсатувлар тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадио-компаниясининг Наманган вилоят телерадиокомпанияси 2022-йил 3-ноябрдаги 02-04-503-сон маʼлумотномаси). Натижада қўлёзмаларнинг нодир ва ноёб адабий манбалари асосидаги ва уларнинг қадимги адабиёт тараққиётидаги аҳамияти тўғрисида фойдали маълумотлар ушбу кўрсатувларнинг мазмуни илмий ва амалий жиҳатдан бойитган.