Ибаев Анвар Жўрабековичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Инглиз ва ўзбек тилларида компаратив синтактик қурилмалар деривацияси», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.1.PhD/Fil1143.
Илмий раҳбар: Турниёзов Неъмат Қаюмович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Ахмедов Ойбек Сапорбаевич, филология фанлари доктори, профессор; Қиличев Байрамали Эргашевич, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ҳозирги инглиз ва ўзбек тилларида синтактик қурилмаларнинг деривацион тамойиллари, ўзига хос ҳамда фарқли хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
инглиз ва ўзбек тиллари синтактик кенглигида синтактик қурилмаларнинг деривацион хоссалари гапнинг мантиқий урғу, сўз тартиби, контекст ва оҳанг воситасида коммуникатив ёки актуал бўлакларга ажралишида намоён бўлиши, фикр ёки пропозициянинг коммуникатив марказини белгилаш функциясининг гап қурилмасидаги ўрни, ўзи аниқлаб келган сўзга нисбатан жойлашуви билан боғлиқликда амалга ошиши далилланган;
қиёсланаётган тиллардаги содда гаплар қолипидаги компаратив синтактик қурилмаларнинг оператор, операнд, дериват хусусиятлари; туб, таянч, ҳосила структурали турлари ҳамда трансформация ва аппликатив моделлари гап ёки фикр тема ва ремасини белгилашда устуворлик қилиши аниқланган;
ҳар иккала тилда тобе компонентли компаратив мураккаб синтактик қурилмаларнинг деривацион шаклланишидаги комплекс таснифи асосида уларнинг монооператорли, полиоператорли ва дублоператорли МСҚлар деривацион характери мавжудлиги, ушбу қурилмаларнинг макон ва замон сатҳида ҳамда умумий семантик майдонда ўзбек тилидаги дублоператорга таянган МСҚ деривацияси, инглиз тилидаги монооператорга таянган деривацияси ҳосил бўлиши исботланган;
ҳар иккала тилда тенг компонентли компаратив мураккаб синтактик қурилмалар деривацияси юқори функционал потенциалга ва ўзининг прагматик табиатига эгалиги, контекстуал ва коммуникатив шартланганлиги, парадигматик (лисоний) ва синтагматик (нутқий) актуаллашув каби омиллар интеграцияси негизида шаклланганлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тилларида компаратив синтактик қурилмалар деривациясини ўрганиш бўйича ишлаб чиқилган услубий ва амалий таклифлар асосида: 
    инглиз ва ўзбек тиллари синтактик кенглигида синтактик қурилмаларнинг деривацион хоссалари гапнинг мантиқий урғу, сўз тартиби, контекст ва оҳанг воситасида коммуникатив ёки актуал бўлакларга ажралишида намоён бўлиши, фикр ёки пропозициянинг коммуникатив марказини белгилаш функциясининг гап қурилмасидаги ўрни, ўзи аниқлаб келган сўзга нисбатан жойлашуви билан боғлиқликда амалга ошишига оид назарий хулосалардан Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтида бажарилган ФА-Ф1-Г003 рақамли “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функсионал сўз ясалиши” ҳамда ФА-А1-Г007- рақамли “Қорақалпоқ нақл-мақоллари лингвистик тадқиқот обекти сифатида” мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2022-йил 04-октябрдаги 17.01/110-сон маълумотномаси). Натижада қорақалпоқ тилида лексик деривация тамойиллари ҳамда қорақалпоқ нақл-мақоллари лингвистик тадқиқотларида микроматн деривацион тамойиллари ва уларнинг прагматик хусусиятларини асослашга эришилган.
қиёсланаётган тиллардаги содда гаплар қолипидаги компаратив синтактик қурилмаларнинг оператор, операнд, дериват хусусиятлари; туб, таянч, ҳосила структурали турлари ҳамда трансформация ва аппликатив моделлари гап ёки фикр тема ва ремасини белгилашда намоён бўлишига оид назарий ва амалий материаллардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида 2018-2021 йилларда амалга оширилган Европа Иттифоқининг Эрасмус+ дастури 585845-ЭПП-1-2017-1-ЭС-ЭППКА2-CБҲЕ-ЖП CЛАСС: “Девелопинг Интердиcепланарй Мастер Програм он Cомпутатионал Лингуистиcс ат Cентрал Асиан Университиес” (Марказий Осиё университетларида Компютер лингвистикаси магистратура дастурини тайёрлаш) мавзусидаги инновацион тадқиқот лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2022-йил 19-августдаги 2326/30.02.01- сон маʼлумотномаси). Натижада деривацион жараёнда мураккаб синтактик қурилмалар операторини аниқлаш ва унинг ўрнини белгилаш мукаммаллашган;
    ҳар иккала тилда тобе компонентли компаратив мураккаб синтактик қурилмаларнинг деривацион шаклланишидаги комплекс таснифи асосида уларнинг монооператорли, полиоператорли ва дублоператорли МСҚлар деривацион характери мавжудлиги, ушбу қурилмаларнинг макон ва замон сатҳида ҳамда умумий семантик майдонда ўзбек тилидаги дублоператорга таянган МСҚ деривацияси, инглиз тилида монооператорга таяниши мумкинлиги билан боғлиқ хулоса ва натижалардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон” телерадиоканали “Бедорлик”, “Таълим ва тараққиёт” “Адабий жараён” эшиттиришларининг сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2022-йил 23-декабрдаги 04-36-2123–сон маълумотномаси). Натижада мазкур илмий хулосалар тингловчиларнинг тилшунослик замонавий йўналишларига, лингвистикага оид илмий-назарий тадқиқотларга бўлган қизиқишларини янада оширишда алоҳида аҳамият касб этган.