Нарбаева Малоҳат Худойбердиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Бўлажак иқтисодчиларнинг лексик компетенсияларини ривожлантириш”, 13.00.01 – Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.PhD/Ped4368.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат педагогика университети.
Илмий раҳбар: Абдуллаева Барно Сайфутдиновна, педагогика фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат педагогика университети, DSc.03/30.01.2020.Ped.26.01.
Расмий оппонентлар: Карлибоева Гулжаҳон Ермекбаевна, педагогика фанлари доктори, профессор; Қодирова Фазилат Шукуровна, филология фанлари доктори (DSc), доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади бўлажак иқтисодчиларнинг лексик компетенсиясини ривожлантириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бўлажак иқтисодчиларнинг лексик компетенсияларини ривожлантиришнинг педагогик имкониятлари рефлексив-ривожлантирувчи машқлар ишлаб чиқиш, нутқнинг иқтисодиёт билан боғлиқлигини рецептив ва репродуктив топшириқлар мазмунига кўра мантиқан даражалаш ҳамда тил ўргатувчиларнинг мулоқот қила олиш қобилиятини лексик бирликларга изчил мослаштириш асосида такомиллаштирилган;
бўлажак иқтисодчиларнинг лексик компетенсияларини ривожлантириш самарадорлиги билим даражаси кўрсаткичларини қиёсий аниқлаш, нутқини идрок этиш жараёни интенсивлиги ва касбий матнларни ўқиш ва йўллай олиш амалийлигини ошириш ҳамда сўз бирикмаларини хотирада сақлашга қаратилган нутқнинг ифодавий-лексик яхлитлигини адекват таъминлаш асосида такомиллаштирилган;
талабаларнинг лексик компетенсияларини ривожлантириш модели сифатдош билан бевосита-билвосита мулоқотга киришиш, фикрни ифодалай олиш, сўзнинг вазият билан бирлигини таъминлаш ҳамда ички ҳиссий кечинмалар таъсирига семантик ва синтактик ҳис туйғулар билан боғлиқлигини мақсадли лойиҳалаш асосида такомиллаштирилган;
талабаларнинг лексик компетенсияларини ривожлантириш мезонлари узоқ муддатли хотирадан оператив хотирага ўтиш траекториясини ҳисобга олиш, синтактик ва лексик мутаносиблик даражасини таҳлилий аниқлаш ҳамда сўзларнинг маъносини маълум нутқий фаолият билан боғлиқ парадигматик-синтагматик ассоциациялардан фойдаланишнинг дидактик тузилмасини босқичма-босқич шакллантириш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бўлажак иқтисодчиларнинг касбий лексик компетенсияларини ривожлантириш бўйича олинган натижалар асосида:
бўлажак иқтисодчиларнинг лексик компетенсияларини ривожлантиришнинг педагогик имкониятлари рефлексив-ривожлантирувчи машқлар ишлаб чиқиш, нутқнинг иқтисодиёт билан боғлиқлигини рецептив ва репродуктив топшириқлар мазмунига кўра мантиқан даражалаш ҳамда тил ўргатувчиларнинг мулоқот қила олиш қобилиятини лексик бирликларга изчил мослаштириш асосида такомиллаштиришга оид тавсиялар ПЗ-2017927124 рақамли “Таълим муассасаларида ҳамкорлик педагогикаси асосида педагогик фаолиятни ривожлантириш” номли амалий лойиҳа доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Тошкент давлат педагогика университетининг 2021-йил 10-ноябрдаги 02-07-3516/04-сон далолатномаси). Натижада, сўз бойлигини орттириш истагида бўлган талабаларнинг хорижий тилни ўрганиш жараёнида лексик саводхонлигини ўсишига хизмат қилган;
бўлажак иқтисодчиларнинг лексик компетенсияларини ривожлантириш самарадорлиги билим даражаси кўрсаткичларини қиёсий аниқлаш, нутқини идрок этиш жараёни интенсивлиги ва касбий матнларни ўқиш ва йўллай олиш амалийлигини ошириш ҳамда сўз бирикмаларини хотирада сақлашга қаратилган нутқнинг ифодавий-лексик яхлитлигини адекват таъминлаш асосида такомиллаштиришга оид тавсиялар “Фоcус он эcономиcс” номли ўқув қўлланмаси ишлаб чиқилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирининг 2021-йил 31-майдаги 237-сон буйруғи билан тасдиқланган 237-333-сон нашр рухсатномаси). Натижада, бўлажак иқтисодчиларнинг касбий лексик компетенсияларини ривожлантиришга ва нутқий мулоқотга киришиш имкониятини оширишга хизмат қилган;
бўлажак иқтисодчиларнинг лексик компетенсияларини ривожлантириш самарадорлиги билим даражаси кўрсаткичларини қиёсий аниқлаш, нутқини идрок этиш жараёни интенсивлиги ва касбий матнларни ўқиш ва йўллай олиш амалийлигини ошириш ҳамда сўз бирикмаларини хотирада сақлашга қаратилган нутқнинг ифодавий-лексик яхлитлигини адекват таъминлаш асосида такомиллаштиришга оид тавсиялар ПЗ-2017927124 рақамли “Таълим муассасаларида ҳамкорлик педагогикаси асосида педагогик фаолиятни ривожлантириш” номли амалий лойиҳа доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Тошкент давлат педагогика университетининг 2021-йил 10-ноябрдаги 02-07-3516/04-сон далолатномаси). Натижада, талабалар янги сўз ўрганиш жараёнида уларнинг индивидуал-психологик хусусиятларни ривожланишига хизмат қилган;
талабаларнинг лексик компетенсияларини ривожлантириш мезонлари узоқ муддатли хотирадан оператив хотирага ўтиш траекториясини ҳисобга олиш, синтактик ва лексик мутаносиблик даражасини таҳлилий аниқлаш ҳамда сўзларнинг маъносини маълум нутқий фаолият билан боғлиқ парадигматик-синтагматик ассоциациялардан фойдаланишнинг дидактик тузилмасини босқичма-босқич шакллантириш асосида такомиллаштиришга оид тавсиялар “Фоcус он эcономиcс” номли ўқув қўлланмаси ишлаб чиқилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирининг 2021-йил 31-майдаги 237-сон буйруғи билан тасдиқланган 237-333-сон нашр рухсатномаси). Натижада, лингвистик ва методик параметрлар асосида талабаларнинг сўз бойлигини ошишига хизмат қилган.