Рустамов Аббос Абдинаби ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Полимер маҳсулотлари ишлаб чиқариш корхоналари ишчилари меҳнат шароитини саломатлик ҳолатига таъсирини оптималлаштириш», 14.00.07 – Гигиена (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.3.PhD/Tib3025.
Илмий раҳбар: Алимухамедов Дилшод Шавкатович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Искандаров Тулкин Искандарович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Тухтаров Бахром Эшназарович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: замонавий полимер ишлаб чиқариш корхоналарида банд бўлган ишловчилар меҳнат шароитини оптималлаштиришга қаратилган гигиеник тавсияларни баҳолашни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
полимер ишлаб чиқариш корхонаси ишчиларнинг иш ўринларидаги меҳнат жараёнининг оғирлиги ва тиғизлиги, зарарлилик ва хавфлилик кўрсат¬кичлари бўйича меҳнат шароитлари гигиеник асосланган;
арра дастгоҳ ишчилари, экструзия машина операторлар, қуювчилар меҳнат шароитлари сунъий ёруғлик бўйича 3.1 даражали, шовқин даражаси бўйича арра дастгоҳ ишчилари меҳнат шароитлари 3.2 даражали зарарлилик синфи тавсифланганлигини инобатга олиб, жисмоний ва руҳий юкламасини издан чиқишини олдини олишга қаратилган санитар-техник ва техник-технологик чора-тадбирларнинг гигиеник меъёрлари ишлаб чиқилган;
полимер ишлаб чиқариш корхоналари ишчиларнинг вақтинчалик меҳнат қобилиятини йўқотишга таъсир қилувчи омилларни баҳолашда арра дастгоҳи ишчилари меҳнат шароитлари зарарлилик 3-синфнинг 3-даражасига таалуқлилигини инобатга олиб, ушбу касбдаги ишчиларнинг саломатлик ҳолатини олдини олишга қаратилган гигиеник меъёрлари ишлаб чиқилган;
полимер ишлаб чиқариш корхоналари ишчилари меҳнат шароитларининг зарарлилик даражаси бщйича синфлари таҳлилида чанг ва кимёвий омиллар экструзия машина операторлар, қуювчилар цеҳида юқорилигини инобатга олиб, касалланиш ва вақтинчалик меҳнат йўқотилишини олдини олишга қаратилган комплекс профилактик чора-тадбирлар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент тиббиёт академияси эксперт кенгашининг 2023 йилдаги 19 июндаги 01-4/255-А-сон хулосасига кўра (илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассаларига жорий этиш бўйича Тошкент тиббиёт академиясининг 2023 йилдаги 19 июндаги 01-4/255-А-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига тақдим этилган):
полимер ишлаб чиқариш корхонаси ишчиларнинг иш ўринларидаги меҳнат жараёнининг оғирлиги ва тиғизлиги, зарарлилик ва хавфлилик кўрсат¬кичлари бўйича меҳнат шароитлари гигиеник асослангани Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Тошкент вилояти бошқармаси бўйича (09.06.2023 й.; № 89-П) ҳамда Андижон вилояти бошқармаси бўйича (17.06.2023 й.; № 17-2) буйруқ билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: полимер ишлаб чиқариш корхонаси ишчиларнинг иш ўринларидаги меҳ¬нат жараёнининг улар организмининг функционал холати ва касаллаиниш даражасига таъсирининг олдини олиш, меҳнатнинг оғирлик ва тиғизлик даражасини меъёрий талабларга мослаштириш ва зарарли омилларни камайтириш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1) полимер ишлаб чиқариш корхонаси иш ўринларида меҳ¬нат жараёнининг оғирлиги ва тиғизлиги, зарарлилик ва хавфлилик кўрсат¬кичларнинг салбий таъсирини камайиши натижасида ишчилар вақтинчалик иш қобилиятини йўқотиши олди олинган (корхонада 1 кунлик иш ҳақи 82 950 сўм бўлса, вақтинчалик иш қобилиятини йўқотиши варағи ўртача 13,32 кунда 1 104 894 сўмни ташкил қилади); 2) шифохона шароитида даволаниш талаб қилинмайди (шифохонада 1 кун қолиш ўртача 110 минг сўмни ташкил қилади); 3) касбий касалликлар олди олиниб, иқтисод қилишга эришилган (1 нафар имтиёзли нафақа пенсияси ойига 747 минг сўмни ташкил қилади). Хулоса: касбий касалликлар олди олиниб, 1 нафар ишчи ҳисобидан бюджет маблағларини 3 млн 317 минг сўмга иқтисод қилиш имконини берган;
арра дастгоҳ ишчилари, экструзия машина операторлар, қуювчилар меҳнат шароитлари сунъий ёруғлик бўйича 3.1 даражали, шовқин даражаси бўйича арра дастгоҳ ишчилари меҳнат шароитлари 3.2 даражали зарарлилик синфи тавсифланганлигини инобатга олиб, жисмоний ва руҳий юкламасини издан чиқишини олдини олишга қаратилган санитар-техник ва техник-технологик чора-тадбирларнинг гигиеник меъёрлар Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Тошкент вилояти бошқармаси бўйича (09.06.2023 й.; № 89-П) ҳамда Андижон вилояти бошқармаси бўйича (17.06.2023 й.; № 17-2) буйруқ билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: полимер маҳсулотлари ишлаб чиқариш корхонасининг бевосита зарарли ва хавфли омиллари билан ишловчи асосий касбий гуруҳлардаги ишчиларнинг ёруғлик ва шовқин бўйича умумий синфнинг 3.1 даражаси, шовқин даражаси бўйича 3-синф 2 даражасига мос келиши меъёрий кўрсаткичларга солиштириш натижасида  асослаб берилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1) полимер ишлаб чиқариш корхонаси иш ўринларида меҳ¬нат жараёнининг оғирлиги ва тиғизлиги, зарарлилик ва хавфлилик кўрсат¬кичларнинг салбий таъсирини камайиши натижасида ишчилар вақтинчалик иш қобилиятини йўқотиши олди олинган (корхонада 1 кунлик иш ҳақи 82 950 сўм бўлса, вақтинчалик иш қобилиятини йўқотиши варағи ўртача 13,32 кунда 1 104 894 сўмни ташкил қилади); 2) шифохона шароитида даволаниш талаб қилинмайди (шифохонада 1 кун қолиш ўртача 110 минг сўмни ташкил қилади); 3) касбий касалликлар олди олиниб, иқтисод қилишга эришилган (1 нафар имтиёзли нафақа пенсияси ойига 747 минг сўмни ташкил қилади). Хулоса: иш ўринлардаги меҳ¬нат жараёнининг оғирлиги ва тиғизлиги, зарарлилик ва хавфлилик кўрсат¬кичлари бўйича меҳнат шароитлари баҳолаш натижасида касбий касалликлар олди олиниб, 1 нафар ишчи ҳисобидан бюджет маблағларини 3 млн 317 минг сўмга иқтисод қилиш имконини берган;
полимер ишлаб чиқариш корхоналари ишчиларнинг вақтинчалик меҳнат қобилиятини йўқотишга таъсир қилувчи омилларни баҳолашда арра дастгоҳи ишчилари меҳнат шароитлари зарарлилик 3-синфнинг 3-даражасига таалуқлилигини инобатга олиб, ушбу касбдаги ишчиларнинг саломатлик ҳолатини олдини олишга қаратилган гигиеник меъёрлар Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Тошкент вилояти бошқармаси бўйича (09.06.2023 й.; № 89-П) ҳамда Андижон вилояти бошқармаси бўйича (17.06.2023 й.; № 17-2) буйруқ билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий аҳамияти қуйидагилардан иборат: полимер ишлаб чиқариш корхоналарида ишчиларнинг вақтинчалик меҳнат қобилиятини йўқотишга таъсир қилувчи омилларда чанг ва иш соҳа хавосига газ ва буғ кўринишидаги кимёвий моддалар концентрациясининг юқорилиги баҳоланган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1) полимер ишлаб чиқариш корхонаси иш ўринларида меҳ¬нат жараёнининг оғирлиги ва тиғизлиги, зарарлилик ва хавфлилик кўрсат¬кичларнинг салбий таъсирини камайиши натижасида ишчилар вақтинчалик иш қобилиятини йўқотиши олди олинган (корхонада 1 кунлик иш ҳақи 82 950 сўм бўлса, вақтинчалик иш қобилиятини йўқотиши варағи ўртача 13,32 кунда 1 104 894 сўмни ташкил қилади); 2) шифохона шароитида даволаниш талаб қилинмайди (шифохонада 1 кун қолиш ўртача 110 минг сўмни ташкил қилади); 3) касбий касалликлар олди олиниб, иқтисод қилишга эришилган (1 нафар имтиёзли нафақа пенсияси ойига 747 минг сўмни ташкил қилади). Хулоса: ишчиларнинг вақтинчалик меҳнат қобилиятини йўқотишга таъсир қилувчи омилларни баҳолаш натижасида натижасида касбий касалликлар олди олиниб, 1 нафар ишчи ҳисобидан бюджет маблағларини 3 млн 317 минг сўмга иқтисод қилиш имконини берган;
полимер ишлаб чиқариш корхоналари ишчилари меҳнат шароитларининг зарарлилик даражаси бщйича синфлари таҳлилида чанг ва кимёвий омиллар экструзия машина операторлар, қуювчилар цеҳида юқорилигини инобатга олиб, касалланиш ва вақтинчалик меҳнат йўқотилишини олдини олишга қаратилган комплекс профилактик чора-тадбирлар Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси Тошкент вилояти бошқармаси бўйича (09.06.2023 й.; № 89-П) ҳамда Андижон вилояти бошқармаси бўйича (17.06.2023 й.; № 17-2) буйруқ билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: полимер ишлаб чиқариш корхоналари меҳнат шароити синфлари таҳлилида чанг ва кимёвий омиллар экструзия машина операторлар, қуювчилар цеҳида юқорилигини инобатга олиб, касалланиш ва вақтинчалик меҳнат йўқотилишини олдини олишга қаратилган комплекс профилактик чора-тадбирлар ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: касаланиш ва вақтинчалик меҳнат йўқотилишини олдини олишга қаратилган комплекс профилактик чора-тадбирларни оптималлаштириш натижасида: 1) полимер ишлаб чиқариш корхонаси иш ўринларида меҳ¬нат жараёнининг оғирлиги ва тиғизлиги, зарарлилик ва хавфлилик кўрсат¬кичларнинг салбий таъсирини камайиши натижасида ишчилар вақтинчалик иш қобилиятини йўқотиши олди олинган (корхонада 1 кунлик иш ҳақи 82 950 сўм бўлса, вақтинчалик иш қобилиятини йўқотиши варағи ўртача 13,32 кунда 1 104 894 сўмни ташкил қилади); 2) шифохона шароитида даволаниш талаб қилинмайди (шифохонада 1 кун қолиш ўртача 110 минг сўмни ташкил қилади); 3) касбий касалликлар олди олиниб, иқтисод қилишга эришилган (1 нафар имтиёзли нафақа пенсияси ойига 747 минг сўмни ташкил қилади). Хулоса: касаланиш ва вақтинчалик меҳнат йўқотилишини олдини олишга қаратилган комплекс профилактик чора-тадбирларни оптималлаштириш натижасида касбий касалликлар олди олиниб, 1 нафар ишчи ҳисобидан бюджет маблағларини 3 млн 317 минг сўмга иқтисод қилиш имконини берган.