Бахриддинова Муяссархон Рахимовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Немис-ўзбек тиллари юридик терминларининг лексикографик тадқиқи”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/Fil1443.
Илмий раҳбар: Гулйамова Гулнора Якубовна, филологийа фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат чет тиллари институти, PhD.03/29.12.2022.Fil.156.01.
Расмий оппонентлар: Шаҳабитдинова Шоҳида Хошимовна, филология фанлари доктори, профессор; Қодирова Наргиза Мухтаровна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация ёʼналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқот мақсади ўзбек ва немис тиллари юридик терминологийасини ва юридик терминларни тартибга солиш тамойилларни немис тили терминологийаси билан қиёслаш орқали очиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
юридик терминларни йахлит бир система сифатида ҳамда терминларни тартибга солишга қаратилган умумҳуқуқий тезаурус луғат тузиш зарурати асосланган;
ўзбек ва немис юридик терминларини андозалаш (стандартлаш), уларнинг бир хиллиги (унификацийаси)га эришиш ҳамда юридик луғат тизимини бойитиш йўллари бўйича ҳар икки тил юридик терминологиясида полисемия ва синонимия орқали ажралиб турадиган ва чегаралашда зарур бўлган тезаурус тузиш асосланган;
юридик терминлар ясалиш усуллари, шакл ва маъно хусусиятларига, юридик терминларнинг о'заро маъновий муносабатларини очиб берувчи гипонимия, синонимия, антонимия каби омиллар далилланган;
ўзбек ва немис юридик терминологийасининг ҳозирги босқичдаги ҳолати, уларнинг семантикаси, йасалиш усулларига кўра юридик луғат тизимини бойитиш йўллари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқотнинг назарий таклифлари, амалий тавсийалари ва хулосалари қуйидагиларга татбиқ этилган:
ўзбек ва немис юридик терминларини андозалаш (стандартлаш), уларнинг бир хиллиги (унификацийаси)га эришиш каби масалалар юридик терминларнинг ўзаро маъновий муносабатларини очиб берувчи омиллар (гипонимийа, синонимийа, антонимийа) асосида юзага чиқишига доир назарий хулосалардан «Деуцч » номли 9-синф немис тили дарслигини қайта тайёрлашда фойдаланилган (Халқ таълими вазирлигининг 2016-йил 17-июндаги АИ 154-сон қарорига асосан муаллифлар маълумотномаси). Натижада дарсликнинг «Стаацсйстем», «Билдунгссйстем» мавзуларидаги маълумотларнинг таъсирчанлиги, қизиқарлилиги, ранг-баранглиги ортган ва мавзулар илмий қарашлар асосида далилланган;
ўзбек ва немис тилларидаги юридик терминларнинг ўзаро маъновий муносабатларини очиб берувчи омиллар (гипонимия, синонимия, антонимия) билан боғлиқ хулосалардан О'збекистон Республикаси Қуролли Кучлар академиясида бажарилган “Ўзбек ҳарбий санъати тарихи” мавзусидаги фундаментал лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлигининг 2023-йил 14-июлдаги 10/1166-сон маълумотномаси). Натижада терминларнинг ўзаро маъновий муносабатларини очиб берувчи омиллар фундаментал лойиҳа доирасида қўлланма, монография ва тарқатма материаллар мавзуларини такомиллаштиришга хизмат қилган;
немис ва ўзбек тиллари юридик терминологийа борасидаги тадқиқот натижаларидан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанийаси томонидан тайёрланган “Ўзбекистон”, “Маънавий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар”, “Радиоадвокат”, “Ўзбекистон ёшлари”, “Замондош”, “Қадрийат” кўрсатувларида кенг фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанийасининг 2023-йил 16-йанвардаги 04-36-77-сон маълумотномаси). Натижада ушбу телекўрсатув учун тайёрланган материалларнинг таъсирчанлиги, ранг-баранглиги ортган, мазмунан мукаммаллашган, илмий далилларга бой бўлиши таъминланган.
