Сапарниязова Муяссарнинг
фан доктори (DSc)  диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек тили эргонимларининг структур-семантик, лингвомаданий ва прагматик тадқиқи”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам:  В2022.2.DSc/Fil405.
Илмий раҳбар: Лутфуллаева Дурдона Эсоновна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институти, DSc.02/30.12.2019.Fil.46.03.
Расмий оппонентлар: Йўлдошев Маъруфжон Муҳаммаджонович, филология фанлари доктори, профессор; Искандарова Шарифа Мадалиевна, филология фанлари доктори, профессор; Жўраева Бибиш Мухсиновна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат  университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек ономастикаси тизимида эргонимларнинг структур-семантик, прагматик ва лингвомаданий хусусиятларини, ўзбек тилида эргонимик ном яратиш қонуниятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек ономастикаси тизимида эргонимлар таснифий тамойиллар асосида ойкомодонимлар, эмпоронимлар, прагматонимлар, гемеронимлар, геортонимлар, пореёнимлар, фирма номлари, ресторан номлари, реклама номлари каби гуруҳлардан иборат   алоҳида эргонимик микротизимни ташкил қилиши асосланиб, ҳудудий эргонимик микротизимнинг эргоним-маҳсулот, эргоним-хизмат, эргоним-хом-ашё, эргоним-бренд, товар белгиси каби функсионал хусусиятлари Тошкент шаҳри эргонимлари мисолида очиб берилган;
эргонимларнинг аттраксион – реклама қилиш, маҳсулотга харидорларни жалб қилишга қаратилган ҳамда квалификатив –  тижорат обектининг жойлашув ўрни ҳақида ахборот бериш вазифаларига эга эканлиги  асосланган;
ўзбек тилидаги эргонимларнинг шаклланишида антропонимлар, топонимлар, ретро номинациялар, этномаданий сўзлар, ассоциатив бирликлар, предмет, белги, миқдор, ҳаракатни ифодаловчи сўзлар,  хорижий сўзлар асос бўлганлиги, умумий эргонимик бирликларнинг кўпчилиги хориж сўзлари асосида ясалгани далилланган;
маркетологияда нейминг ва лингвистикада эргонимика соҳалари ўртасидаги алоқадорлик белгиланиб, нейм (ном) ва эргонимлар орасидаги амалий ҳамда экспериментал, ономастик белгиларга кўра умумий ва лингвистик жиҳатдан хусусий жиҳатлари очиб берилган;
эргонимларнинг информативлик, ишоравийлик, коммуникатив натижавийлик ҳамда нутқий таъсир кўрсатиш каби прагматик хусусиятлари аниқланиб, эргонимларда тил эгалари онгида ўрнашган маданий кодлар намоён бўлиши далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек тили эргонимларининг структур-семантик, лингвомаданий ва прагматик хусусиятларини ўрганиш асосида:
ўзбек ономастикаси тизимида эргонимлар таснифий тамойиллар асосида ойкомодонимлар, эмпоронимлар, прагматонимлар, гемеронимлар, геортонимлар, пореёнимлар, фирма номлари, ресторан номлари, реклама номлари каби гуруҳлардан иборат   алоҳида эргонимик микротизимни ташкил қилиши юзасидан билдирилган хулосаларидан  Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институти томонидан 2017-2020-йилларда бажарилган ОТ–Ф1–78 рақамли «Ҳозирги глобаллашув даврида ўзбек тили, унинг тарихий тараққиёти ва истиқболлари (ўзбек тили вазифавий услублари таҳлили асосида)» мавзусидаги фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2023-йил 8-иуундаги 3/1255-1255-сон маълумотномаси). Натижада публицистик услуб хусусиятлари эргонимларга доир назарий қарашлар бойитилиб, диссертация материалларидан олинган мисоллар билан кенгайтирилган;
ўзбек тилидаги эргонимларнинг фонетик, лексик-семантик, деривацион ва грамматик хусусиятлари, ташкилот, фирма, ишлаб чиқариш, тижорат, маиший хизмат кўрсатиш обектларини номлашнинг лингвистик, психологик, лексикографик мезонлари ва қонуниятлари таҳлили бўйича чиқарилган хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган АМ-ФЗ-201908172-рақамли “Ўзбек тилининг таълимий корпусини яратиш” (2020–2022-йй.) мавзусидаги инновацион лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил 5-майдаги 01/10-887-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек тили таълимий корпуси лексик базасидан ўрин олган эргонимларнинг типологик таснифи, структур-семантик хусусиятларини тавсифлашнинг мукаммаллашувига эришилган;
маркетологияда нейминг ва лингвистикада эргонимика соҳалари ўртасидаги алоқадорлик, нейм (ном) ва эргонимлар орасидаги амалий ҳамда экспериментал; ономастик белгиларга кўра умумий ва лингвистик жиҳатдан хусусий жиҳатлар ҳақидаги маълумотлардан Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети томонидан яратилган 60230700 - Амалий филология таълим йўналиши    учун малака талабларини ишлаб чиқишда, 2023-йил нашрга тайёрланган “Нейминг назарияси ва амалиёти” ўқув қўлланмасида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат о'збек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил 18-апрелдаги 02/1-755-сон маълумотномаси). Натижада ўқув қўлланмасинининг “Ўзбек тилида ном яратиш усуллари”, “Нейминг ва эргонимика”, “Эргонимларнинг прагматик таҳлили”, “Эргонимларнинг лингвокултурологик тадқиқи” мавзуларидаги ўқув материаллари мазмунан бойитилган;
умумий эргонимик бирликлар таҳлили, ўзбек тилидаги эргонимларнинг шаклланишида антропонимлар, топонимлар, ретро номинациялар, этномаданий сўзлар, ассоциатив бирликлар, предмет, белги, миқдор, ҳаракатни ифодаловчи сўзлар,  хорижий сўзлар асос бўлганлиги, миллий номларни ҳосил қилиш бўйича билдирилган хулоса ва тавсияларидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Савдо, ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш обектларига ном беришни такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” 2021-йил 16-мартдаги 144-сон қарори норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳасини ишлаб чиқишда фойдаланилган (ЎзР Вазирлар Маҳкамаси Маънавият ва Давлат тилини ривожлантириш департаментининг 2022-йил 29-декабрдаги 30/1-04 далолатномаси). Натижада қарор лойиҳасида савдо, ишлаб-чиқариш обектлари ва маҳсулотлар номлари бўйича кўрсатмалар аниқлаштирилишига;
эргонимларнинг аттраксион – реклама қилиш, маҳсулотга харидорларни жалб қилишга қаратилган ҳамда квалификатив –  тижорат обектининг жойлашув ўрни ҳақида ахборот бериш вазифалари хусусидаги хулосалардан Ўзбекистон телерадиокомпаниясининг “Битмас хазина”, “Интервю” дастурлари ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Узрепорт каналининг 2023-йил 29-майдаги 17-сон маълумот-номаси). Натижада ном ва жамият, номлар таҳлилининг маънавий ҳаётга татбиқ этилиши билан кўрсатувлар  ссенарийларининг илмий-оммабоплиги таъминланган.