Gulammaxmudova Dilobar Valijonovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Turli fenotipdagi tuxumdon polikistozi bulgan ayollarda reproduktiv salomatlik buzilishining klinikasi, davolash va profilaktikasi”, 14.00.01 – Akusherlik va ginekologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.3.PhD/Tib6.
Ilmiy rahbar: Irgasheva Sevara Utkurovna, tibbiyot fanlari doktori.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Respublika ixtisoslashtirilgan akusherlik va ginekologiya ilmiy amaliy tibbiyoti markazi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Respublika ixtisoslashtirilgan akusherlik va ginekologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi PhD.04/05.06.2020.Tib.114.01.
Rasmiy opponentlar: Kattaxadjaeva Maxmuda Xamdamovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Karimova Feruza Djavdatovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent tibbiyot akademiyasi.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: tuxumdon polikistozi sindromi bilan kasallangan ayollarda kasallik fenotipini hisobga olgan holda, reproduktiv buzilishlarning terapiyasi va profilaktikasini optimallashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor faol reproduktiv yoshdagi o‘zbek ayollar o‘rtasida tuxumdon polikistozi sindrominingning (TPKS) turli fenotiplarining nisbati va kasallikning populyasiyaga xos bo‘lgan klinik kechishining xususiyatlari aniqlangan;
kasallik fenotiplarining klinik-biokimyoviy namoyon bo‘lishining bir turda emasligi, terapiyani tanlashda shaxsiylashtirilgan yondashuvni talab qilishi isbotlangan;
ilk bora tuxumdon polikistozi singdromining har xil fenotiplarida qon zardobidagi SHBG va insulin darajasi o‘rtasidagi korrelyasiyaga oid o‘zaro munosabatlardagi farqlar aniqlangan, ular giperandrogeniya shakllanishi mexanizmlarining bir jinsli emasligi asoslangan;
ilmiy asoslangan xolda kasallikning turli fenotiplari bulgan ayollarni kontratsepsiyadan oldin tayyyorlashda kombinirlashgan oral kontratsepsiyani tabakalashtirilgan xolda tanlashga asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Respublika ixtisoslashtirilgan akusherlik va ginekologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi ekspert kengashining 2023 yil 24 maydagi 2-son xulosasiga ko‘ra:
faol reproduktiv yoshdagi o‘zbek ayollar o‘rtasida tuxumdon polikistozi sindromining turli fenotiplarining nisbati va kasallikning populyasiyaga xos bo‘lgan klinik kechishining xususiyatlarini xisobga olgan xolda maxsus ishlab chikilgan algoritm asosida diagnostika va davolash xar bir fenotipga anik yunaltiradi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Aktiv reproduktiv yoshdagi turli fenotipdagi tuxumdon polikistozi sindromi bulgan ayollarni diagnostika va davolash usullari mujassamlashgan algoritm Respublika ixtisoslashtirilgan akusherlik va ginekologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (12.05.2013 y.; № 23/1) bilan markaz va uning hududiy filiallari klinik bo‘limlari amaliyotiga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • tuxumdon polikistozi sindromi bulgan ayollarda fenotipga xos davolash va tekshiruv usullari vaqtida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan asoratlar va xatolar sonini minimallashtiradi;
• xar bir fenotipga aloxida yondoshuv keyingi reabilitatsiya sifatini oshiradi; • bemorlarning hayot sifatini yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Rotterdam Konsensusi buyicha diagnostika usulining joriy qilinishi hisobiga 1 nafar bemor uchun 1 200 000 so‘m iqtisod qilindi (tajribaga ko‘ra barcha bemorlarda yangi diagnostika usuli bemorlarda gormonal tekshiruvlarsiz tashxislash imkonini berdi.(1 nafar bemordan 1 200 000 so‘m iqtisod qilinsa yiliga 40 nafar bemorda 48 000 000 sum iktisod kilindi. Xulosa: yangi tadbik etilgan diagnostika usulini joriy qilinishi bir nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 1 200 000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 800 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «TPKS bilan reproduktiv buzilishlarni davolashda pregravidar tayyorlashning algoritmi » mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga RIAvaGIATM direktori tomonidan 2023 yil 19 apreldagi 01-06/353-son xat yuborilgan.
kasallik fenotiplarining klinik-biokimyoviy namoyon bo‘lishining bir turda emasligi, terapiyani tanlashda shaxsiylashtirilgan yondashuv davlosh imkonini yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Respublika ixtisoslashtirilgan akusherlik va ginekologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (12.05.2013 y.; № 23/1) bilan markaz va uning hududiy filiallari klinik bo‘limlari amaliyotiga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • Kombinirlashgan oral kontratsepsiya dori vositasidan keyingi asoratlar rivojlanishining oldini olish choralarini belgilaydi; •kombinirlashgan oral kontratsepsiya asoratlarni bartaraf etish usullarini optimallashtiradi; • kombirirlashgan oral kontratsepsiya tugri tanlangan dozasi va kombinatsiyasi ayollarning hayot sifatini yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: 1 nafar bemor uchun tavsiya kilingan kombinirlashtirilgan oral kontratsepsiya dori vositasi kasallik fenotipiga xos bulib, beguanidlar xamma turdagi fenotiplarda tavsiya kilinmaydi, ishlab chiqilgan davolash algoritmi bemorlarning davolashdan keyingi reabilitatsiyasi va davolash xarajatlarining kuyidagicha iqtisod bulishiga olib keldi, kuydagicha: qayta kurik – 100 000 sum; qayta UZD – 75 000 sum; dori- darmonlar xarajati – 110 000 sum (umumiy iqtisodiy samaradorlik 1 bemor uchun 285 000 sum tashkil qildi, yillik qaytalangan bemorlar soni 3, umumiy iqtisodiy samaradolik esa 729 000 so‘mni tashkil qildi). Xulosa: yangi davolash algoritmi amaliyotining joriy qilinishi 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 648 000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 343 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: « TPKS bilan reproduktiv buzilishlarni davolashda pregravidar tayyorlashning algoritmi » mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga RIUIATM direktori tomonidan 2023 yil 19 pareldagi 01-06/353-son xat yuborilgan.
ilk bor TPKS ning har xil fenotiplarida qon zardobidagi SHBG va insulin darajasi o‘rtasidagi korrelyasiyaga oid o‘zaro munosabatlardagi farqlar aniqlangan, ular giperandrogeniya shakllanishi mexanizmlarining bir jinsli emasligi terapiyani tanlashda shaxsiylashtirilgan yondashuvi oral kontratsepsiya dori vositaning kanday doza tanlanishidan ka’tiy nazar lipid spektorga ta’sirini aniklash imkonini yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Respublika ixtisoslashtirilgan akusherlik va ginekologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (12.05.2013 y.; № 23/1) bilan markaz va uning hududiy filiallari klinik bo‘limlari amaliyotiga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • Kombinirlashgan oral kontratsepsiya dori vositasidan keyingi asoratlar rivojlanishining oldini olish choralarini belgilaydi; •kombinirlashgan oral kontratsepsiya asoratlarni bartaraf etish usullarini optimallashtiradi; • kombinirlashgan oral kontratsepsiya tugri tanlangan dozasi va kombinatsiyasi ayollarning hayot sifatini yaxshilaydi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: 1 nafar bemor uchun tavsiya kilingan kombinirlashtirilgan oral kontratsepsiya dori vositasi kasallik fenotipiga xos bulib, beguanidlar xamma turdagi fenotiplarda tavsiya kilinmaydi, ishlab chiqilgan davolash algoritmi bemorlarning davolashdan keyingi reabilitatsiyasi va davolash xarajatlarining kuyidagicha iqtisod bulishiga olib keldi, kuydagicha: qayta kurik – 100 000 sum; qayta UZD – 75 000 sum; dori- darmonlar xarajati – 110 000 sum (umumiy iqtisodiy samaradorlik 1 bemor uchun 285 000 sum tashkil qildi, yillik qaytalangan bemorlar soni 3, umumiy iqtisodiy samaradolik esa 729 000 so‘mni tashkil qildi). Xulosa: yangi davolash algoritmi amaliyotining joriy qilinishi 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 648 000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 343 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: « TPKS bilan reproduktiv buzilishlarni davolashda pregravidar tayyorlashning algoritmi » mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga RIAGIATM direktori tomonidan 2023 yil 19 apreldagi 01-06/353- son xat yuborilgan.
ilmiy asoslangan xolda kasallikning turli fenotiplari bulgan ayollarni kontratsepsiyadan oldin tayyyorlashda kombinirlashgan oral kontratsepsiyani tabakalashtirilgan xolda ikki xil dozali dori vosita kullaniladi (etinilestadiol 20 mkg+ drosperinon va etinilestradiol 30 mkg + drosperinon ). Bu ikki xil dozali kombinirlashgan oral kontratsepsiya dori vositasi tuxumdon polikistozi sindromining turli fenotiplarida xar xil dozalari, ikki xil vakt (3 va 6 oy) mobaynida tavsiya kilinadi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Respublika ixtisoslashtirilgan akusherlik va ginekologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (12.05.2013 y.; № 23/1) bilan markaz va uning hududiy filiallari klinik bo‘limlari amaliyotiga joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • tavsiya kilingan kombinirlashgan oral kontratsepsiya dori vositasining etinilestraliol 20 mkg+drosperinon saklovchi turi androgen va tulik fenotipida tavsiya kilinadi, Etinilestradiol 30 mkg+drosperinon saklovchi turi noandrogen va ovulyator fenotipidp tavsiya kilinadi, tavsiya kilingan dozili kombinirlashtirilgan oral kontratsepsiyasi tuxumdon polikistozi sindromi bilan og‘rigan bemorlarni davolash natijalarini yaxshilaydi; • tavsiya kilingan davolash algoritmi davoni ambulator sharoitda amalga oshirishni ta`minlaydi; • tavsiya kilingan davolash algoritmi natijasida statsionar davongan ayollar soni kiskarishini ta`minlaydi; Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: 1 nafar bemorning shifoxonadagi davri uchun iqtisodiy kursatkich: • bemorning ambulator davolanishi natijasida shifoxonada qolish to‘lov miqdori 528 ming so‘mga kamaytirdi (RIAGIATMning preyskurantiga ko‘ra shifoxonada 1 kun qolish 176.000 so‘mni tashkil qiladi); • shifoxonada davolanish 150 ming so‘mlik dori-darmon talab etiladi (1 kunga o‘rtacha 150 000 so‘m dori vositalari sarflanadi); Yuqoridagilarga ko‘ra jami yillik iqtisodiy samaradorlik 23 800 000 so‘mni tashkil etadi, 3 ta bemorda kombinirlashgan oral kontratsepsiyani fenotipga asoslangan xolda tavsiyadan keyin asoratlar chastotasini kamaytirish xisobiga 729 000 sum iqtisod qilindi. Jami: 57 129 000 so‘m). Xulosa: yangi davolash algoritmining joriy qilinishi 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 8 460 000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 4 620 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: « TPKS bilan reproduktiv buzilishlarni davolashda pregravidar tayyorlashning algoritmi » mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga RIUIATM direktori tomonidan 2023yil 19 apreldagi 01-06/353-son xat yuborilgan.
