Ризаев Эъзозбек Алимджановичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ёши катта ва кекса беморларда ўт тош касаллигининг асоратланган шаклини клиникаси ва жарроҳлик даволаш хусусиятлари», 14.00.27 – Xирургия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Tib3408.
Илмий раҳбар: Курбаниязов Зафар Бабажанович, тиббиёт фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.04.2022.Tib.93.01.
Расмий оппонентлар: Хамдамов Бахтиёр Зарифович, тиббиёт фанлари доктори; Эшонходжаев Отабек Джураевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: «А.В.Вишневский номидаги Миллий жарроҳлик илмий тадқиқот маркази» (Россия Федерацияси)
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: каминвазив аралашувлардан устувор фойдаланган ҳолда жарроҳлик коррекциянинг тактик-техник тамойилларини оптималлаштириш йўли орқали ўт тош касаллигининг асоратланган шакллари бўлган ёши катта ва кекса беморларни даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
катта клиник материалда ёши катта ва кекса беморларда ЎТКнинг асоратланган шаклларини клиникасининг ўзига ҳос ҳусусиятлари, шунингдек касалликнинг клиникаси, ёндош коморбид патология ва операциянинг тезкорлигига боғлиқ равишда жарроҳлик даволашнинг қониқарсиз натижаларининг ривожланиш частотаси ва сабаблари аниқланган;
ёши катта ва кекса беморларди ҳолатнинг оғирлик даражаси ва операциядан кейинги асоратларнинг тахмин қилинган хавфини ҳисобга олган ҳолда босқичма-босқич даволашнинг жарроҳлик тактикасини танлашга таъсир қилувчи мезонлар аниқланган;
ЎТКнинг асоратланган шакллари бўлган ёши катта ва кекса беморларди ишлаб чиқилган мезонларни ва каминвазив диапевтик ва эндоскопик аралашувларни устувор қўллашни ҳисобга олган ҳолда жарроҳлик даволашнинг тактик-техник тамойиллари такомиллаштирилган;
ЎТКда ёши катта ва кекса беморларни таклиф этилган жарроҳлик даволаш тактикасининг клиник самарадорлиги деструктив холецистит ёки обструктив холангит клиникасининг устунлигига боғлиқ равишда исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгашининг 2023 йил 24 майдаги 3-сон ҳулосасига кўра:
ёши катта ва кекса шаҳсларда ўт тош касаллигининг асоратланган шакллари бўлган беморларни жарроҳлик даволаш натижаларидан қониқмаслик мазкур патологияни даволашда янги ёндашувларни излаш, жарроҳлик даволашнинг барча босқичларида даволаш чора-тадбирларнинг бутун мажмуасини оптималлаштиришнинг асосий сабабидир. Ижобий натижаларга фақатгина жигарда микроабссесслар ҳосил бўлишининг олдини олиш, септик ҳолатлар, эндотоксемияни камайтириш ва юрак-қон томир ва ўпка асоратларини олдини олиш мақсадида босқичма-босқич инвазив операцияларни комплекс жорий қилиш масалаларига комплекс ёндашув билан эришиш мумкин. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: СамДТУ клиникалари жарроҳлик бўлимлари, Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси амалий фаолиятига тадбиқ этилган (Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт Кенгашининг 2023 йил 15 апрелдаги 11-сон хулосаси). Олинган натижаларнинг амалиётга жорий қилиниши жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: таклиф этилган алгоритмлар ва комплекс ёндашувдан фойдаланиш, кузатилган ёши катта ва кекса беморларни ташхислаш ва даволаш сифатини яхшилаган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Деструктив холецистит ёки обструктив холангитнинг клиник кечишининг оғирлигига ва ёндош рақобатдош патологияга боғлиқ равишда ЎТКнинг асоратланган шакллари бўлган ёши катта ва кекса беморларни жарроҳлик даволашнинг тактик-техник тамойиллари ишлаб чиқилган. Ушбу тоифадаги ЎТКни асоратланган кечиши бўлган беморларни жарроҳлик даволашда УТТ остида эндоскопик трансдуоденал аралашувлар ва териаро микрохолесистостомия клиник амалиётга жорий этилди. Беморларнинг аҳволининг оғирлик даражасини ва ўт йўлларининг дастлабки декомпрессияси билан операциядан кейинги асоратларнинг тахмин қилинган хавфини ҳисобга олган ҳолда икки босқичли даволаш леталликни, йирингли-септик, юрак-қон томир ва ўпка асоратларининг частотасини сезиларли даражада камайтириш имконини берди. Хулоса: Ёши катта ва кекса беморларнинг аҳволи оғирлигини ва операциядан кейинги асоратларнинг тахмин қилинадиган хавфини ҳисобга олган ҳолда каминвазив аралашувларни босқичма-босқич устувор қўллаш ёрдамида ЎТК асоратланган шакллари бўлган ёши катта ва кекса беморларни жарроҳлик даволашнинг тактик-техник тамойилларини такомиллаштириш, ўлимни сезиларли, операциядан кейинги йирингли-септик ва қорин бўшлиғидан ташқари асоратлар даражасини камайтириш, 1 нафар бемор ҳисобига буджет маблағларини 54 000 сўмга ва буджетдан ташқари маблағларни 18 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Ризаев Эъзозбек Алимджановичнинг«Ёши катта ва кекса беморларда ўт тош касаллигининг асоратланган шаклини клиникаси ва жарроҳлик даволаш хусусиятлари» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт Кенгашининг 2023 йил 15 апрелдаги 11-сон хулосаси олинган;
ЎТКнинг асоратланган шаклларини босқичма-босқич жарроҳлик коррекциясини устувор қўллаган ҳолда йирингли ва холемик интоксикацияни тўхтатгандан сўнг, ёки даволашнинг якуний усули сифатида радикал операцияларни ўтказиш имконини берувчи УЗД кузатуви ва эндоскопик папиллосфинктеротомия остида териаро-жигараро микрохолесистостомиядан фойдаланиб даволаш алгоритми ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: СамДТУ клиникалари жарроҳлик бўлимлари, Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси амалий фаолиятига тадбиқ этилган (Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт Кенгашининг 2023 йил 15 апрелдаги 11-сон хулосаси). Олинган натижаларнинг амалиётга жорий қилиниши жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги Олинган натижаларнинг амалиётга жорий қилиниши ўткир деструктив холецистит ва обструктив холангитли ёши катта ва кекса беморларга ихтисослаштирилган юқори технологик тиббий ёрдам кўрсатиш имкониятларини сезиларли даражада кенгайтириш имконини берган, операциядан кейинги даврда асоратлар частотасининг 32,40%дан 12,40%гача, леталликни 8,10%дан то 3,10%гача пасайишига эришилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Ёши катта ва кекса беморларнинг диагностикасини эрта аниқлаш қоидаларига амал қилган ҳолда ўтказишда: беморнинг шифохонада қолиш муддатини 17,5 кундан 12,08 кунгача кунга қисқартиртириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 210 минг сўмга камайтирган (РПМ нинг прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш 76.000 сўмни ташкил қилади); шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача150 000 сўм дори воситалари сарфланади); Хулоса: Каминвазив декомпрессия аралашувларини олдиндан устувор қўллаш билан босқичли жарроҳлик даволаш оғир аҳволи ва операциядан кейинги асоратлар хавфи юқори бўлган ёши катта ва кекса беморларнинг 42,2%да қўлланилган. 15,6% да улар фақат каминвазив диапевтик ва эндоскопик трансдуоденал аралашувларни амалга ошириш билан чекланган, миниинвазив аралашувлар ва жаррохликнинг замонавий ютуғларини хисобга олиб, 1 нафар бемор ҳисобига буджет маблағларини 58 000 сўмга ва буджетдан ташқари маблағларни 23 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Ризаев Эъзозбек Алимджановичнинг «Ёши катта ва кекса беморларда ўт тош касаллигининг асоратланган шаклини клиникаси ва жарроҳлик даволаш хусусиятлари» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт Кенгашининг 2023 йил 15 апрелдаги 11-сон хулосаси олинган.
ЎТКнинг асоратланган шакллари бўлган ёши катта ва кекса беморларни жарроҳлик даволашнинг тактик-техник тамойилларини такомиллаштириш даволаш натижаларини сезиларли даражада яхшилаш имконини берган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: СамДТУ клиникалари жарроҳлик бўлимлари, Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси амалий фаолиятига тадбиқ этилган (Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт Кенгашининг 2023 йил 15 апрелдаги 11-сон хулосаси). Олинган натижаларнинг амалиётга жорий қилиниши жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги Беморлар ҳолатининг оғирлик даражасини баҳолаш учун ишлаб чиқилган мезонларни ҳамда асосий гуруҳ беморларининг 42,2%ида ўт йўлларида бажарилган дастлабки каминвазив декомпрессия аралашувларини қўллагаш орқали операциядан кейинги асоратларнинг тахмин қилинган хавфини ҳисобга олган ҳолда босқичма-босқич жарроҳлик даволаш йирингли-холемик интоксикация тўхтатиш, кейинги радикал операциялар ижобий натижалар бериб, даволаш сифатини яхшилаган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1) беморнинг шифохонадаги даври учун: беморнинг шифохонада қолиш муддатини 10 кундан 8 кунгача кунга қисқартиртириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори тахминан 210 минг сўмга камайтирган (РПМ нинг прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш 76.000 сўмни ташкил қилади); шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 150 000 сўм дори воситалари сарфланади); реабилитация харажатларини камайтирган (1 кунга ўртача реабилитация учун ишлатиладиган 35.000 сўм дори воситалари сарфланади); 2) беморнинг шифохонадан ташқаридаги даври учун (бошқа тиббий муассасаларда даволаниши, масалан рентген-радиология бўлимида) бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган. Хулоса: Ёши катта ва кекса беморларда ўт тош касаллигининг асоратланган шаклини клиникаси ва жарроҳлик даволаш тадбирлари ишлаб чиқиш ва амалиётда қўлланилиши 1 нафар бемор ҳисобига буджет маблағларини 72 000 сўмга ва буджетдан ташқари маблағларни 27 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Ризаев Эъзозбек Алимджановичнинг «Ёши катта ва кекса беморларда ўт тош касаллигининг асоратланган шаклини клиникаси ва жарроҳлик даволаш хусусиятлари» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт Кенгашининг 2023 йил 15 апрелдаги 11-сон хулосаси олинган.
ёши катта ва кекса беморларди ҳолатнинг оғирлик даражаси ва операциядан кейинги асоратларнинг тахмин қилинган хавфини ҳисобга олган ҳолда босқичма-босқич даволашнинг жарроҳлик тактикасини танлашга таъсир қилувчи мезонлар аниқланди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: СамДТУ клиникалари жарроҳлик бўлимлари, Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси амалий фаолиятига тадбиқ этилган (Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт Кенгашининг 2023 йил 15 апрелдаги 11-сон хулосаси). Олинган натижаларнинг амалиётга жорий қилиниши жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги деструктив холецистит ёки обструктив холангитнинг клиник кечишининг оғирлигига ва ёндош рақобатдош патологияга боғлиқ равишда ЎТКнинг асоратланган шакллари бўлган ёши катта ва кекса беморларни жарроҳлик даволашнинг тактик-техник тамойиллари ишлаб чиқилган. Ушбу тоифадаги ЎТКни асоратланган кечиши бўлган беморларни жарроҳлик даволашда УТТ остида эндоскопик трансдуоденал аралашувлар ва териаро микрохолесистостомия клиник амалиётга жорий этилди. Беморларнинг аҳволининг оғирлик даражасини ва ўт йўлларининг дастлабки декомпрессияси билан операциядан кейинги асоратларнинг тахмин қилинган хавфини ҳисобга олган ҳолда икки босқичли даволаш леталликни, йирингли-септик, юрак-қон томир ва ўпка асоратларининг частотасини сезиларли даражада камайтириш имконини берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат 1) ёши катта ва кекса беморларни хаёт сифатини эрта аниқлаш ва касалигига эрта ташхис қуйиш фақатгина бир этапли миниинвазив аралашувлардан фойдаланиш хисобига сарф харажатларни 24.5% каматириш имконини берган; 2)диагностиканиг диапевтик, кам харажат ва самарали текширув усулларидан фойдаланилиши ҳисобига кўп харажатли ва кўп вақт талаб қилувчи текширув усулларини қўллаш сарф харажатларни камайтиради: ва 171(100%) беморда аниқланди ва бу ўз навбатида вақтни тежаб, самарадорликни оширди; қорин бўшлиғи УТТ текшируви 171(100%) беморда қўллашда вақтни тежаб, самарадорликни 87,6% га оширган. Хулоса: Ёши катта ва кекса беморларда ўт тош касаллигининг асоратланган шаклини клиникаси ва жарроҳлик даволаш тадбирлари ишлаб чиқиш ва амалиётда қўлланилиши 1 нафар бемор ҳисобига буджет маблағларини 68 000 сўмга ва буджетдан ташқари маблағларни 24 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Ризаев Эъзозбек Алимджановичнинг «Ёши катта ва кекса беморларда ўт тош касаллигининг асоратланган шаклини клиникаси ва жарроҳлик даволаш хусусиятлари» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Самарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт Кенгашининг 2023 йил 15 апрелдаги 11-сон хулосаси олинган.