Маматкулова Мохигул Джахангированинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Сигмоидал колпопоэз операциясидан кейинги артифициал қин пролапси профилактикаси ва хирургик давони оптималлаштириш” 14.00.01-Aкушерлик ва гинекология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.2.PhD /Тib1321.
Илмий рахбар: Негмаджанов Баходур Болтаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, PhD.04/30.12.2019.Тиб.102.01.
Расмий оппонентлар: Закирова Нодира Исламовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Туксанова Дилбар Исматовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Республика ихтисослаштирилган акушерлик ва гинекология илмий-амалий тиббиёт маркази.
II. Тадқиқотнинг мақсади артифициал қин деворларининг пролапсини жарроҳлик даволаш усулини такомиллаштириш ва неовагина пролапсини олдини олиш чора тадбирларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор сигмасимон колпопоэздан кейин артифициал қиннинг пролапси ривожланишининг сабаблари ва частотаси (идеопатик- 34%, оғир жисмоний зўриқишлар-29%, сурункали қабзият-26%, сурункали йўтал-11%) аниқланган;
сигмасимон колпопоэздан кейин неовагинал пролапс даражаси POP-Q таснифи бўйича II даражаси 62,9% да, III даража 17,1%да ва IV  даражаси 20% аёлларда учраши аниқланган;
қин ва бачадон аплазияси мавжуд бўлганларда артифициал қин пролапси олдини олиш учун  проксимал неовагинани промонториумга маҳкамлаш (промонтопексия) ва ўрта қисмини бачадоннинг рудиментар боғламларига бириктириш (лигаментопексия) орқали сигмоидал колпопоэз операцияси такомиллаштирилган;
қин ва бачадон аплазияси мавжуд бўлган аёлларда такомиллаштирилган жаррохлик амалиётини қўллаш натижасида асоратлар частотаси анъанавий жарроҳликка нисбатан 5,5 баравар камайиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгашининг 2023 йил 2 июн 33-сон хулосасига кўра:
қин ва бачадон аплазияси бўлган аёлларда касалликнинг асоратларини ва учраш частотасини камайтириш учун артифициал қиннинг пролапси ривожланишининг сабабларини аниклаш сигмоидал кольпопоэз операциясидан кейин кузатилиши мумкин бўлган асоратларни камайтирган ва шифо жараёнини тезлаштирган. Самарқанд вилоят Перинатал маркази бўйича 05.10.2022 йилдаги №118/1-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд шаҳар Самарқанд давлат тиббиёт университети 1-клиникаси бўйича 03.11.2022 йилдаги №121/1 буйруқ билан амалиётига жорий етилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қин ва бачадон аплазияси бўлган аёлларни даволаш ва операциядан олдин ва кейинги даврларда олиб бориш тактикаси учун ишлаб чиқилган даволаш-профилактик алгоритмини қўллаш орқали беморларни анаънавий  операциядан кейинги асоратларни олдини олиш, даволаш ва ҳаёт сифати яхшилашга эришилди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1) қин ва бачадон аплазияси бўлган аёлнинг амбулатор акушер-гинеколог куриги учун  26 000 сум миқдорида маблағ сарфланди ва бошка қўшимча текширувларни талаб қилинмаслиги хисобига давлат бюджети маблағлари иқтисод қилинган. 2) анкета сўровномаси нафақат акушер-гинеколог, балки оилавий шифокор ва терапевтлар томонидан хам утказилиши мумкин, яъни унга махсус малака оширган шифокорларнинг кераги йўқлиги исботланиб, ортиқча сарф харажатлар билан янги кадр тайёрлаш шарт эмаслиги ҳисобига давлат бюджети маблағларини иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: янги анкета суровномасининг қўлланилиши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 35 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 26 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди;
қин ва бачадон аплазияси бўлган аёлларда артифициал қин пролапсини ривожланишини ва частотасини камайтириш учун касалликни эрта ташхислаш, келтириб чиқарувчи сабабларни бартараф этиш ва мақбул даво муолажаларни буюриш зарурлиги кўрсатилган; жарроҳлик амалиётидан олдин ва кейинги даврларда  кузатилиши мумкин бўлган асоратларни камайтирган ва шифо жараёнини тезлаштирган. Самарқанд вилоят Перинатал маркази бўйича 05.10.2022 йилдаги №118/1-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд шаҳар Самарқанд давлат тиббиёт университети 1-клиникаси бўйича 03.11.2022 йилдаги №121/1 буйруқ билан амалиётига жорий етилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: артифициал қиннинг пролапси даражаси ва турига қараб хирургик коррекция усулларини ишлаб чиқиш ва коррекция қилиш  муддатларини белгилаш жарроҳлик даволаш учун оптималлаштирилган олиб бориш тактикаси таклиф этилган; беморларнинг ҳаёт сифати, психо-эмоционал ҳолати сезиларли даражада яхшиланганлиги, шунингдек, жарроҳлик амалиётидан кейинги даврда касалликнинг асоратлари ва қайталаниши бўлмаганлиги амалиётда кенг қўллашни тавсия қилиш учун асосдир; қин пластик жарроҳлигидан кейин келиб чиққан қин пролапси мавжуд аёлларнинг сексуал ва социал функцияларини тўлақонли амалга ошириш имконини беради, асоратлар олдини олади, даволайди ва холатлар сонини минималлаштиради; асоратларнинг частотасини камайтириш орқали беморларнинг жарроҳлик амалиётидан кейинги реабилитацияси тезлашади, ижтимоий ва меҳнат фаолияти тикланади; ушбу касалликга чалинган аёлларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қин ва бачадон аплазияси мавжуд бўлган аёлнинг амбулатор акушер-гинеколог куриги учун  26 000 сум миқдорида маблағ сарфланди ва бошқа қўшимча текширувларни талаб қилинмаслиги хисобига давлат бюджети маблағлари иқтисод қилинган; анкета сўровномаси нафақат акушер-гинеколог, балки оилавий шифокор ва терапевтлар томонидан хам  ўтказилиши мумкин, яъни унга махсус малака оширган шифокорларнинг кераги йўқлиги исботланиб, ортиқча сарф харажатлар билан янги кадр тайёрлаш шарт эмаслиги ҳисобига давлат бюджети маблағларини иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: қин ва бачадон аплазияси бўлган аёлларда такомиллаштирилган даво муолажасини қўллаш анатомик тузилишнни тиклашга  ва оператив аралашувдан кейин  асоратларни олдини олиш ҳисобига 1 нафар бемор учун бюджет маблағларини ўртача 100 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни ўртача 68 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган;
сунъий қин пролапсининг ривожланишининг олдини олиш учун сигмасимон колпопоэзнинг такомиллаштирилган усули ишлаб чиқилган бу проксимал неовагинани промонториумга маҳкамлаш, ўрта бачадон лигаментларининг лигаментопексия ўтказилишидир. Ушбу усулларнинг самарадорлиги 1 ойдан кейин неовагина узунлиги, нуқтанинг олд деворидаги жойлашуви ва оралиқнинг пай марказининг анъанавий жарроҳлик билан солиштирганда статистик жиҳатдан сезиларли яхшиланиши аниқланган. Ушбу профилактика чораларига риоя қилиш асоратлар хавфини камайтиради, реабилитация даврини қисқартиради ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди. Самарқанд вилоят Перинатал маркази бўйича 05.10.2022 йилдаги №118/1-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд шаҳар Самарқанд давлат тиббиёт университети 1-клиникаси бўйича 03.11.2022 йилдаги №121/1 буйруқ билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қин ва бачадон аплазияси мавжуд бўлганларда артифициал қин пролапси олдини олиш учун  янги такомиллаштирилган операцияни куллаш, аёлларни олиб бориш тактикасини ишлаб чиқиш касаллик асоратларини олдини олиш, даволаш ва ҳаёт сифати яхшилаш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қин ва бачадон аплазияси мавжуд бўлганларда артифициал қин пролапси олдини олиш учун  янги такомиллаштирилган сигмоидал колпопоэз операцияни ишлаб чиқилган ва ва амалиётда қўллаш натижасида 1 нафар бемор учун ўртача 690 000 сўм иқтисод қилинди, бу эса йилига умумий 20 та беморнинг 10% қисми, яъни 2 нафар бемор учун ўртача 1 380 000 сўмни ташкил қилади.  Хулоса: қин ва бачадон аплазияси мавжуд бўлганларда артифициал қин пролапси олдини олиш учун  янги такомиллаштирилган операцияни ишлаб чиқиш ва амалиётда қўллаш 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини ўртача 780 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни ўртача 600 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
қин ва бачадон аплазияси мавжуд бўлган аёлларда артифициал қин пролапси ривожланишининг сабаблари ва частотасини аниқлаш, сигмоидал колпопоэз операциясини промонтопексия ва лигаментопексия қилиш орқали такомиллаштириш, дастлабки жаррохлик асоратлари частотасини анъанавий жарроҳликка нисбатан камайишига олиб келган ва касаллик сабабларига олиб келадиган омилларни эрта бартараф этиш операциянинг асоратларини камайтиради, шифо жараёнини тезлаштиради ва ётоқ кунини қисқартиради. Самарқанд вилоят Перинатал маркази бўйича 05.10.2022 йилдаги №118/1-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд шаҳар Самарқанд давлат тиббиёт университети 1-клиникаси бўйича 03.11.2022 йилдаги №121/1 буйруқ билан амалиётига жорий етилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: оптималлаштирилган сигмоидал колпопоэз беморларнинг ҳаёт сифати, психо-эмоционал ҳолатини сезиларли даражада яхшиланганлиги, шунингдек, жарроҳлик амалиётидан кейинги даврда касалликнинг асоратлари ва қайталаниши бўлмаганлиги амалиётда кенг қўллашни тавсия қилиш учун асосдир. Оптималлаштирилган сигмасимон колпопоэзни кулаш натижасида, неовагинанинг анатомик жойлаши тикланади; неовагина пролапснинг олдини олади ва шу билан кушимча ёток кунларни эхтиёжи булмайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1 нафар беморнинг шифохонада қолиш муддатини 8 кундан 6 кунгача (2 кунга) қисқартиртириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори ўртача 120 000 сўмга  камайган (ВПМнинг прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш ўртача 60 000 сўмни ташкил қилади); Юқоридагиларга кўра 1 нафар бемор учун жами ўртача 852 000 сўм иқтисод қилиш имконига эришилади, йиллик иқтисодий самарадорлик эса умумий 46 та беморнинг 20% қисми, яъни 9 нафар бемор учун ўртача 7 668 000 сўмни ташкил этади. Хулоса. Қин ва бачадон аплазияси мавжуд бўлган аёлларда артифициал қин пролапси ривожланишини олдини олиш чора тадбирлари ишлаб чиқилиб, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини ўртача 532 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни ўртача 320 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.