Sayt test rejimida ishlamoqda

Ғайбиев Акмалжон Ахмаджоновичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Болаларда диабетик нейропатиялар ривожланишининг иммуно-патогенетик ҳусусиятлари, эрта диагностикаси ва такомиллашган давоси», 14.00.13 – Неврология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.3.DSc/Tib599.
Илмий рахбар: Джурабекова Азиза Тахировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент врачлар малакасини ошириш институти, DSc 04/30.12.2019.Tib.31.01.
Расмий оппонентлар: Шомансуров Шоанвар Шомуродович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Раимова Малика Махамеджановна, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Нургожаев Еркин Смагулович тиббиёт фанлари доктори, профессор (Қозоғистон)
Етакчи ташкилот номи: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади болаларда диабетик нейропатияларнинг клиник кечишини хисобга олган ҳолда нейроиммунологик ва генетик хусусиятларини аниқлаш, шунингдек даволаш тактикасини оптималлаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
болаларда учрайдиган диабетик нейропатияларнинг клиник кўриниши ва оғирлиги HLA II синфидаги иммун холатга жавоб берувчи DQB, DQA, DRB гаплотиплари комбинациясига боғлиқлиги аниқланган;  
илк бор диабетик нейропатия билан оғриган болалар ва ўсмирларда DQ2/DQ8 ва DQ8/DQ8 нейромаркерлар, яллиғланишли ПРН ларда эса DQ2/DQ2, DQ2/X ва DQ8/X нейромаркерлар учраш частотаси кўплиги аниқланган;
илк бор болалар ва ўсмирларда диабетик нейропатиянинг субклиник боскичида касаллик клиникаси юзага чикмаган даврда шох парданинг субэпитилиал қаватидаги невр толаларининг қалинлашуви ва динтретларининг узунлашуви аниқланган;       
болалардаги диабетик нейропатияларда GM1  ва GD1b ганглиозидларига қарши аутоантителаларнинг ортиб кетиши тўқима иммунитетига салбий таъсир қилган ҳолда нерв толасининг демиелинизация жараёнини кучайишига сабаб бўлиши аниқланган;
диабетик нейропатия билан касалланган болаларга аутоантителалар миқдорининг кўпайиши сабабли иммуноглобулинларни қўллаш йўли билан даволаш чора-тадбирлари такомиллаштирилган;
иккала турдаги қандли диабет билан касалланган болалар ва ўсмирларда периферик асаб тизимининг асоратлари эҳтимоллиги ва мойиллигини эрта ташҳислашга ёндашув цилиар омил (CNTF) ва мия нейротрофик омиллари (BDNF) миқдорини аниқлаш билан оптималлаштирилган..
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Самарканд давлат тиббиёт университети эксперт кенгашининг 2023 йил 2 июндаги 19-сон хулосасига кура:
болалардаги диабетик нейропатияларнинг оғирлик даражаси  HLA II синфи гаплотипларига бевосита боғлиқ бўлиб, бу гаплотиплар қанчалик бир-бири билан бириккан холда кўп учраса касаллик шунча оғир кечади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази Қашкадарё ва Жиззах филиалларида амалиётга татбиқ этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигида 2022 йил 12 декабрда 8п-d/668-сон билан тасдиқланган). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: диабетик нейропатия билан касалланган болаларда касалликнинг оғирлик даражасига қараб ишлаб чиқилган даволаш-профилактик алгоритмини қўллаш орқали ривожланиши мумкин булган асоратлар камайтирилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: диабетик нейропатия билан касалланган болаларда касалликнинг оғирлик даражасини эрта аниқлаб, даволаш чора-тадбирларини эрта бошлаш ёрдамида  касалликнинг давомийлигини қисқартириш ҳисобига иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: диабетик нейропатия билан касалланган болаларда касалликнинг оғирлик даражасини хисобга олган холда даво чора-тадбирларини эрта бошлаш орқали юзага келиши мумкин булган асоратларни олди олиниб, 1 нафар бемор бола ҳисобига 745 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиш: «Болаларда диабетик нейропатиялар ривожланишининг иммуно-патогенетик хусусиятлари, эрта диагностикаси ва такомиллашган давоси» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Самарқанд Давлат тиббиёт университетининг 2023 йил 4 мартдаги №6247-сонли хулосаси юборилган.
диабетик нейропатия билан касалланган болалар яллигланишли полирадикулоневрит билан солиштирилганда касалликнинг огир даражасида учрайдиган  DQ2/DQ8 ва DQ8/DQ8 нейромаркерлар диабетик нейропатияларда купроқ аниқланди ва касалликнинг нисбатан огир кечишини курсатади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази Кашкадарё ва Жиззах филиалларида амалиётга татбик этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигида 2022 йил 12 декабрда 8п-d/668-сон билан тасдиқланган). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: диабетик нейропатияларда касалликни огирлигини курсатувчи нейромаркерлар микдорининг куп учраши касаллик иммуногенетик хусусиятга эга эканлигини курсатади ва  шу сабабли ишлаб чиқилган даволаш чора-тадбирлари асосида Биовен препаратини  қўллаш ҳисобига боланинг иммун холати яхшиланиб, аутоантителалар ишлаб чикарилиши камаяди ва демиелинизация жараёни сусайиб ремиелинизация ривожлишига эришилади; тавсия этилган даволаш алгоритмини қӯллаш орқали болаларнинг саломатлиги сақланган, ҳамда кузатувларнинг 87% да қониқарли ҳолат ривожланишига эришилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Диабетик нейропатия билан касалланган болаларнинг иммун тизимидаги бузилишлар эрта аниқланганда беморнинг шифохонада қолиш муддатини 15 кундан 8 кунгача қисқартириб, шифохонадаги ётоқ кун миқдорини камайтирган; шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 120 000 сўм дори воситалари сарфланади). Хулоса: диабетик нейропатия билан касалланган болаларда кул-оёклардаги фалажликлар, чаноқ аъзоларининг иш фаолиятини бузилиши, юрак ва нафас етишмовчилиги каби кузатилиши мумкин бўлган асоратларни олди олиниб, бартараф этиш чора тадбирлари ишлаб чиқилиб, 1 нафар бемор ҳисобига 500 000 сўм микдорда иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиш: «Болаларда диабетик нейропатиялар ривожланишининг иммуно-патогенетик хусусиятлари, эрта диагностикаси ва такомиллашган давоси» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Самарқанд Давлат тиббиёт университетининг 2023 йил 4 мартдаги №6247-сонли хулосаси юборилган.
диабетик нейропатияларда периферик нерв толаларининг зарарланиши миелинсиз толалардан бошланади. Касалликнинг клиник белгилари ривожланишидан олдин шох пардадаги миелинсиз толаларда узгаришлар юзага келади ва шу узгаришларни аниклаш ёрдамида касалликнинг даволаш чора-тадбирларини эрта бошлаш кераклигини, касалликнинг оғир формалари ва оғир асоратларини олдини олиш  мумкинлигини кўрсатади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази Кашкадарё ва Жиззах филиалларида амалиётга татбик этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигида 2022 йил 12 декабрда 8п-d/668-сон билан тасдиқланган). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: нейропатияларда периферик нервлардаги ўзгаришларни эрта ташхислаш ва адекват даволаш болаларнинг нейропатия билан касалланишини камайтиради, ривожланиши мумкин булган оғир асоратларни прогнозлаш ва олдини олишга эришилади; таклиф этилган комплекс ёндашувдан фойдаланиш диабетик нейропатия билан касалланган болаларни даволаш ва профилактика сифатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Беморнинг шифохонадаги даври учун: беморнинг шифохонада қолиш муддатини 15 кундан 8 кунгача қисқартиртириб, шифохонадаги ётоқ кун миқдорини камайтирган; шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 120 000 сўм дори воситалари сарфланади); касаллик эрта даволаниб огир асоратлар ривожланмаганлиги сабабли реабилитация харажатлари камайган (1 кунга ўртача реабилитация учун ишлатиладиган 75 000 сўм дори воситалари сарфланади). Хулоса: диабетик нейропатияли болаларда касалликнинг клиник белгилари ривожланмасдан олдин аниқланиши ва шу асосда даволаш алгоритмини ишлаб чиқилиши ва амалиётда қўлланилиши 1 нафар бемор ҳисобига 680 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиш: «Болаларда диабетик нейропатиялар ривожланишининг иммуно-патогенетик хусусиятлари, эрта диагностикаси ва такомиллашган давоси» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Самарқанд Давлат тиббиёт университетининг 2023 йил 4 мартдаги №6247-сонли хулосаси юборилган.
нейропатияларда GM1  ва GD1b ганглиозидларига қарши аутоантителаларнинг ортиб кетиши касалликнинг аутоиммун эканлигини курсатди ва бунда магнитотерапия билан биргаликда Биовен препаратини кулланилиши аутоантителалар микдорининг камайишига ва демиелинизация жараёнини тухтатиб ремиелинизациянинг ривожланишига эришилади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази Кашкадарё ва Жиззах филиалларида амалиётга татбик этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигида 2022 йил 12 декабрда 8п-d/668-сон билан тасдиқланган). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: касалликнинг аутоиммун холат эканлигини билган холда организмдаги аутоантителалар микдорини камайтириш периферик нервларнинг зарарланишини ва юзага келиши мумкин бўлган асоратларни комплекс таҳлил қилиш, прогностик тадбирларини такомиллаштириш диабетик нейропатия билан касалланган болаларни яшашга лаёқатли, ўлим даражасини камайтиришга эришилади, нейропатиянинг оғир шаклида 83,5% болаларнинг ҳаёт сифати яхшиланади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: диабетик нейропатия билан касалланган болаларда аутоиммун жараённи эрта аниқлаш хисобига болаларда кузатилиши мумкин бўлган асоратларнинг олди олиш орқали кўп харажатли ва кўп вақт талаб қилувчи текширув ва даволаш усулларини қўллаш сарф харажатларни камайтирган ва самарадорликни 65,7% га оширган. Хулоса: диабетик нейропатияли болаларда аутоиммун реакцияларни хисобга олган холда ишлаб чикилган даволаш чора-тадбирлари натижасида 1 нафар бемор ҳисобига 445 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиш: «Болаларда диабетик нейропатиялар ривожланишининг иммуно-патогенетик хусусиятлари, эрта диагностикаси ва такомиллашган давоси» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Самарқанд Давлат тиббиёт университетининг 2023 йил 4 мартдаги №6247-сонли хулосаси юборилган.
диабетик нейропатияларда қўллаш учун ишлаб чиқилган даволаш-профилактик алгоритм асосида беморларда демиелинизация ва иммун холатни текшириш оркали аниқланган бузилишларни даволаш мақсадида биовен препаратини қўллаш ушбу беморларда периферик фалажликлар, миелопатиялар, чакон аъзолари иш фаолияти бузилиши ва шу каби бошқа асоратлар ривожланишини камайтиради, ремиелинизация натижаларининг яхшиланишига эришилади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази Кашкадарё ва Жиззах филиалларида амалиётга татбик этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигида 2022 йил 12 декабрда 8п-d/668-сон билан тасдиқланган).  Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: периферик нервларда юзага келадиган узгаришларни ва аутоантителаларни камайтиради, юзага келиши мумкин бўлган асоратларни комплекс таҳлил қилиш, касалларни олиб боришда диагностика, профилактика ва прогностик тадбирларини такомиллаштириш диабетик нейропатияли болаларда яшашга лаёқатини оширади, болалар ўлим даражасини камайтиришга эришилади, даво-муолажаларидан кейин 83,5% ҳаёт сифати яхшиланади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат диабетик нейропатияли болаларда иммунологик ва иммуногенетик холатни хисобга олган холда утказилган даволаш чора-тадбирлари ёрдамида беморларда кулланиладиган дори-дармонлар микдори ва стационар шароитда даволаниш куни қисқариб сарфланадиган харажатларни камайтиради, хамда самарадорликни 65,7% га оширган. Хулоса: диабетик нейропатия билан касалланган болаларда юқорида келтирилган даволаш усулларидан фойдаланиш 1 нафар бемор ҳисобига 445 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиш: «Болаларда диабетик нейропатиялар ривожланишининг иммуно-патогенетик хусусиятлари, эрта диагностикаси ва такомиллашган давоси» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Самарқанд Давлат тиббиёт университетининг 2023 йил 4 мартдаги №6247-сонли хулосаси юборилган.
диабетик нейропатияларда цилиар ва мия нейротрофик омиллари микдорининг купайишини аниклаш юзага келиши мумкин булган асоратларни олдини олишга эрта киришиш, даволаш  натижаларни яхшиланишига эришилади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Академик Ё.Х.Туракулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази Кашкадарё ва Жиззах филиалларида амалиётга татбик этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигида 2022 йил 12 декабрда 8п-d/668-сон билан тасдиқланган).  Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: демиелинизация жараёнини курсатувчи цилиар ва мия нейротрофик омилларининг микдорини конда купайиши касалликни огир кечишидан далолат беради. Шуларни хисобга олган холда даволаш жараёнини эрта бошлаш, оптималлаштирилган даволаш алгоритми ишлаб чикилиши болалар ногиронлиги ва ўлим даражасини камайтиришга эришилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат 1) диабетик нейропатияли болаларда цилиар ва мия нейротрофик омилларини текшириш ортиқча текширув усулларидан фойдаланиш зарурати йўқлиги хисобига сарф харажатларни 32,8% камайтириш имконини берган; 2) иммун тизимдаги узгаришлар ҳисобига эрта диагностика килиш ва кузатилиши мумкин бўлган асоратларнинг олди олиш орқали кўп харажатли ва кўп вақт талаб қилувчи текширув ва даволаш усулларини қўллаш сарф харажатларни камайтириб, самарадорликни 65,7% га оширган. Хулоса: диабетик нейропатияли болаларда юқорида келтирилган текширув усулларидан фойдаланиш 1 нафар бемор ҳисобига 85 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиш: «Болаларда диабетик нейропатиялар ривожланишининг иммуно-патогенетик хусусиятлари, эрта диагностикаси ва такомиллашган давоси» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Самарқанд давлат тиббиёт университетининг 2023 йил 4 мартдаги №6247-сонли хулосаси юборилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish