Нартаева Муҳайё Бахтиёровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Инглиз ва ўзбек тилларида стоматологик терминларнинг чоғиштирма тадқиқи (формал семантик ва функсионал-прагматик)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2021.2.PhD/Fil69.
Илмий раҳбар: Абдуазизова Дурдона Абдузухуровна, филология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий Университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.01.10.
Расмий оппонентлар: Джусупов Нурсултан Маханбет ўғли, филология фанлари доктори, доцент; Носирова Саодат Абдуллаевна, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тиллардаги стоматологик терминларнинг лексик-семантик, структур ва функсионал-прагматик хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
стоматологик терминлар семантик категория нуқтаи назаридан тил тизимида дедуксия усули ёрдамида стоматологиянинг бешта қуйи тизимига хос бўлган терминологик гуруҳларни бирлаштириб, тўртта тематик гуруҳни ташкил этиши ҳамда инглиз ва ўзбек тилларида стоматологик терминларининг ясалишида ўзакдош сўзлар изоморфик хусусиятлари, турли сўз туркумига оид ясовчи қўшимчалар сўз ўзагига қўшилиши каби умумийлик ва ўхшашликлар далилланган;
стоматология терминларининг соҳа таг тизимларига оид бешта йўналишда  структуравий тузилиши ва терминологик тиббий аппаратни шакллантириш жараёнида лексемаларни тизимдан тизимга (ёки қуйи тизимга) ўзлаштириш ҳисобига терминларни шакллантиришнинг лексик-семантик хусусиятлари, стоматология терминларининг ташқи имкониятлар ҳисобига бойиши ҳамда ўзбек тилидаги стоматологик терминологиясининг шаклланишида ўзлашма қатламнинг тиббиёт тушунчаларини фан сифатида белгилайдиган атамалар, номенклатура тизимлари шаклида анатомия, гистология, физиология, клиника, дорихоналар ёрдамида аҳамияти асосланган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги стоматологик терминларнинг этимологик шаклланиши, функсионал ва прагмалингвистик, контекстнинг коммуникатив таъсирини яратиш, адресатда маълум қилинган хабарга нисбатан прагматик муносабат каби  хусусиятлари асосланган;
инглиз ва ўзбек тилларида стоматологияга оид терминларнинг социолингвистик хусусиятларини қиёслаб, лингвистик ва экстралингвистик сабабларга мувофиқ ҳолда изоҳланиб полисемантик, синонимик ва антонимик муносабатлари исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тилларида стоматология терминларининг шаклланиши, деривацион ва лексикографик хусусиятларини очиб бериш бўйича олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
стоматологик терминлар семантик категория нуқтаи назаридан тил тизимида дедуксия усули ёрдамида стоматологиянинг бешта қуйи тизимига хос бўлган терминологик гуруҳларни бирлаштириб, тўртта тематик гуруҳни ташкил этиши ҳамда инглиз ва ўзбек тилларида стоматологик терминларининг ясалишида ўзакдош сўзлар изоморфик хусусиятлари, турли сўз туркумига оид ясовчи қўшимчалар сўз ўзагига қўшилиши каби умумийлик ва ўхшашликларга оид хулосалардан Тошкент фармацевтика институтининг “ССВ-АД-084 -Семизўт (Портулаcа олераcеа Л.) хом ашёси асосида самарали дори препарати яратиш ва уни стандартлаш” лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Тошкент фармацевтика институтининг 2022 йил 28 апрелдаги 03/696-сон маълумотномаси). Натижада атама ва техник жумлаларни ўзбек тилидан инглиз тилига ва инглиз тилидан ўзбек тилига тўғри таржима қилиниишда ва дори йўриқномаларини халқаро даражада тўғри қўлланилишига хизмат қилган;    
        стоматология терминларининг соҳа таг тизимларига оид бешта йўналишда  структуравий тузилиши ва терминологик тиббий аппаратни шакллантириш жараёнида лексемаларни тизимдан тизимга (ёки қуйи тизимга) ўзлаштириш ҳисобига терминларни шакллантиришнинг лексик-семантик хусусиятлари, стоматология терминларининг ташқи имкониятлар ҳисобига бойиши ҳамда ўзбек тилидаги стоматологик терминологиясининг шаклланишида ўзлашма қатламнинг тиббиёт тушунчаларини фан сифатида белгилайдиган атамалар, номенклатура тизимлари шаклида анатомия, гистология, физиология, клиника, дорихоналар ёрдамида аҳамиятига оид хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2019-2021 йилларда бажарилган И-ОТ-2019-42 рақамли “Ўзбек ва инглиз тилларининг электрон (Инсон қиёфаси, феъл атвори, табиат ва миллий тимсоллари) поетик луғатини яратиш” номли инновацион лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022 йил 29 апрелдаги 04/1-839-сон маълумотномаси). Натижада соҳавий терминшунослик ва луғатшунослик ҳамда халқаро маълумот алмашинуви тизими самарадорлигини оширишга хизмат қилган;    
     инглиз ва ўзбек тилларида стоматологияга оид терминларнинг социолингвистик хусусиятларини қиёслаб, лингвистик ва экстралингвистик сабабларга мувофиқ изоҳларининг полисемантик, синонимик ва антонимик муносабатларига оид хулосалардан “Истиқбол” тадқиқот маркази нодавлат нотижорат ташкилоти, 04 сонли “Олий таълим тизимида ногиронлиги бор талабалар учун “тўсиқсиз муҳит”ни шакллантириш методикасини яратиш” мавзусидаги лойиҳасида фойдаланилган (“Истиқбол” тадқиқот маркази нодавлат нотижорат ташкилотининг 2022 йил 25 январдаги 01\19-сон маълумотномаси). Натижада ишлаб чиқилган тавсияларнинг амалиётга тадбиқ этилиши юзасидан эришилган ижобий натижалар ижтимоий буюртма лойиҳа доирасида ўз аксини топган.