Эргашов Шуҳратнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиладиган фан тармогʼи номи): Франция II ва V Республикалари сиёсий тизимларининг шаклланиши ва уларнинг қиёсий таҳлили (1848-1852 ва 1958-1962 йиллар), 07.00.03 – Жаҳон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатган олинган рақам: В2023.1.DSc/Tar.287.
Илмий маслаҳатчи: -
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Тарих институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети, DSc.03/30.12.2021.Тар.26.03.
Расмий оппонентлар: Раҳмонов Фармон, тарих фанлари доктори, профессор; Ураков Дилшодбек Жамолиддинович, тарих фанлари доктори, доцент; Жўраев Қодир Асадович, сиёсий фанлар доктори, профессор.
Этакчи ташкилот номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Францияда II ва V Республикалар (1848–1852 ва 1958–1962 йй.) сиёсий тизимларининг шаклланиши тарихини ҳамда улар ўртасидаги ўхшаш ва фарқли жиҳатларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Буюк француз инқилоби бутун дунё тарихи учун ҳам бурилиш нуқтаси бўлганлиги, инқилоб олгʼа сурган озодлик, тенглик, биродарлик гʼоялари фақат Европанинг эмас, балки бошқа қитʼалар халқларининг ҳам кейинги ривожига катта таъсир кўрсатганлиги, кўплаб миллатларнинг ўз мустақиллиги учун курашига, жумладан, Туркистондаги жадидлар ҳаракатига ҳам умуминсоний характер ва катта мазмун бахш этганлиги далилланган;
Франциядаги кейинги барча инқилобилар, жумладан, 1848 йилги инқилоб ва II Республиканинг ўрнатилиши ҳам Буюк француз инқилобининг мантиқий давоми экалиги асосланиб, II Республика сиёсий тизимининг шаклланиши ва II Империянинг эълон қилинишида Луи Бонапартнинг ролига марксистик ва социалистик адабиётларда берилган баҳолар объектив баҳоланган;
Франциядаги кейинги барча инқилоблар, жумладан, 1848 йилги инқилоб ва II Республиканинг ўрнатилиши ҳам Буюк француз инқилобининг мантиқий давоми экалиги асосланиб, II Республика сиёсий тизимининг шаклланиши ва II Империянинг эълон қилинишида Луи Бонапартнинг ролига марксистик ва социалистик адабиётларда берилган баҳолар объектив баҳоланган;
Голлизм мафкураси Франциянинг миллий буюклигини тиклашга йўналтирилгани, бу Франциянинг барқарор ривожланиши учун пойдевор бўлганлиги, ривожланаётган мамлакатлар, жумладан, Ўзбекистон учун ҳам ўтиш даврида шундай миллий мафкуранинг муҳимлиги ҳамда сиёсий тизимнинг шаклланиши жараёнида миллий лидернинг дунёқараши ва сиёсий иродаси катта, баъзан ҳал қилувчи аҳамиятга эга эканлиги асосланган;
II ва V Республикалардаги президентлик институтлари, кучли президентлик ҳокимияти шаклланишининг ҳар бир республикага хос бўлган тарихий шароитлари кўрсатилиб, парламентлар фаолияти ҳамда ваколатлари ва кучли президентликка асосланган сиёсий тизимларда парламент ваколатларининг қатʼий чекланиши далилланган;
замонавий сиёсий тизимларнинг умумий қонуниятлари, Ўзбекистон Республикаси ва Франция Республикаси сиёсий тизимлари, конституциялари ва президентлик институтларининг умумий жиҳатлари тўгʼрисида концептуал хулосалар чиқарилиб, уларда Франция Бешинчи Республикаси сиёсий тизими шаклланиши ва унинг асосий жиҳатлари умумцивилизациявий қоидалар нуқтаи назаридан очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Франция II ва V Республикалари сиёсий тизимларининг шаклланиши ва уларнинг қиёсий таҳлили (1848 – 1852 ва 1958 – 1962 йиллар) мавзусини тадқиқ этиш жараёнида олинган илмий натижалар асосида:
Буюк француз инқилоби бутун дунё тарихи учун ҳам бурилиш нуқтаси бўлганлиги, инқилоб олгʼа сурган озодлик, тенглик, биродарлик гʼоялари фақат Европанинг эмас, балки бошқа қитʼалар халқларининг ҳам кейинги ривожига катта таъсир кўрсатганлиги, кўплаб миллатларнинг ўз мустақиллиги учун курашига умуминсоний характер ва катта мазмун бахш этганлиги, Франциядаги кейинги барча инқилоблар, жумладан, 1848 йилги инқилоб ва II Республиканинг ўрнатилиши ҳам Буюк француз инқилобининг мантиқий давоми эканлиги, II Республика сиёсий тизимининг шаклланиши ва II Империянинг эълон қилинишида Луи Бонапартнинг роли ҳақида чиқарилган хулосалардан ўрта умумтаълим мактабларининг 8-синфлари учун нашр этилган Жаҳон тарихи (ХVI – ХIХ асрнинг 60-йиллари) (Чўлпон нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2019. Муаллифлар: Р.Фармонов, У.Жўраев, Ш.Эргашев) дарслигини яратишда қўлланилди (Ўзбекистон Республикаси мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2023 йил 4 мартдаги 01/11-01/11-130-сон маълумотномаси). Натижада Франциядаги сиёсий тизимлар ўртасидаги ворисийлик муносабатлари очиб берилди ва бу жараёнда Луи Бонапартнинг роли янгича тамойиллар асосида баҳоланган;
Иккинчи жаҳон урушидан кейинги Франциядаги сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий ҳолат, мустамлакалар муаммоси, IV Республика инқирозининг сабаблари кўрсатилиб, V Республика сиёсий тизими шаклланишида де Голлнинг юксак сиёсий роли ҳақида чиқарилган хулосалардан умумий ўрта таълим мактабларининг 10-синфлари учун нашр этилган (Муаллифлар: Ш.Эргашев, Б.Ходжаев, Ж.Абдуллаев, Н.Ҳакимов. Республика таълим маркази, 2022 йил) дарслигини яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2023 йил 4 мартдаги 01/11-01/11-130-сон маълумотномаси). Натижада сиёсий тизимлар инқирози сабабларининг универсал характери очиб берилди ва жамиятдаги кескин эврилиш жараёнларида сиёсий лидернинг ролини объэктив баҳолаш учун прецедент яратилган;
II ва V Республикалардаги президентлик институтлари қиёсий таҳлил қилиниб, кучли президентлик ҳокимияти шаклланишининг ҳар бир республикага хос бўлган тарихий шароитлари кўрсатилгани, парламентлар фаолияти ҳамда ваколатлари таҳлил қилиниб, кучли президентликка асосланган сиёсий тизимларда парламент ваколатларининг чекланиши ҳақидаги хулосалар ҳамда замонавий сиёсий тизимларнинг умумий қонуниятлари, замонавий сиёсий тизимлар, конституциялар ва президентлик институтларининг умумий жиҳатлари тўгʼрисида чиқарилган хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” каналида эфирга узатилган “Тарихий савол” кўрсатувининг айрим сценарийларини ёзишда фойдаланилган (“Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2023 йил 3 апрелдаги 02-31-506-сон маълумотномаси). Натижада замонавий президентлик бошқарувига асосланган сиёсий тизимларнинг умумий жиҳатларини очиб берубчи постуиатларни брлгилаб олиш имконияти пайдо бўлган.