Абдусаторов Шерзод Мавлонжон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “ХХ – ХХI аср бошларида ўзбек таомларининг миллий-маданий хусусиятлари (Фарғона водийси мисолида)”, 07.00.07. – Этнография, этнология ва антропология (тарих фанлари).
Илмий маслаҳатчи: Убайдуллаева Барно Машрабжоновна, тарих фанлари доктори (DSc), дотсент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Tar.01.04.
Расмий оппонентлар: Абдуллаев Улуғбек Сайданович, тарих фанлари доктори, профессор; Хўжахонов Исмоилхон Мансурович, тарих фанлари номзоди, дотсент.
Етакчи ташкилот номи: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Фарғона водийси мисолида ХХ – ХХI аср бошларида ўзбек таомларининг этно-маданий хусусиятларини этнографик дала материаллари ва сотсиологик анкета сўровлари асосида очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Фарғона водийси аҳолисининг “табиий муҳит-халқ-хўжалик маданияти” тизими асосидаги таомланиш тартиби маданиятлараро интегратсия жараёнлари таъсирида тарихий-халқасимон ривожланиб борганлиги асослаб берилган;
анъанавий таомларнинг хилма-хиллик (таркиби, таом тайёрлаш усуллари, истеъмол қилишдаги ўзига хосликка кўра) хусусиятлари этноекологик ёндашув асосида атроф-муҳит билан инсон танаси ўртасидаги боғлиқлик ҳамда миллий қадриятлар (шарқона шукуроналик, қаноат, исроф ва увол қилмаслик) билан ўзаро уйғунликда ривожланганлиги кўрсатиб берилган;
миллий таомлар ва уни тайёрлаш анъаналари Россия империяси, собиқ советлар ва мустақиллик даврида юз берган иқтисодий, ижтимоий ўзгаришлар сабабли аҳолининг хўжалик-маданий хусусиятлари, турмуш тарзи ва итжтимоий қатламларга кўра фарқланганлиги далилланган;
Фарғона водийси аҳолиси анъанавий таомланиш маданиятида юз берган “янги иқтисодий сиёсат”, “жамоалаштириш”, уруш қийинчиликлари, саноатнинг ривожланиши натижасида турмуш шароитининг ўзгариши, миллатлараро интегратсия каби ижтимоий-иқтисодий шунингдек, “коммунистик мафкура” ва мустақиллик йилларидаги глобаллашув таъсирида турли халқлар таомлардаги иноетник компонентларнинг ўзлаштирилиши ҳамда маданий трансформатсиялар хусусиятлари динамик тарзда мослашиб борганлиги очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Фарғона водийси аҳолисининг анъанавий таомлари ва таомланиш маданияти ҳамда гастротуризмни рақамлаштириш юзасидан қилинган илмий хулосалар ва ишлаб чиқилган тавсиялар асосида:
Фарғона водийсининг хўжалик юритишдаги ўзига хос этно – локал хусусиятга эгалиги ва унинг анъанавий таом тайёрлаш, ҳам истеъмол қилишдаги фарқли жиҳатларни шакллантиришдаги ўрни, шунингдек, Фарғона водийси халқлари мисолида ўзбек анъанавий овқатланиш маданияти ва истеъмол қилиш жараёнида юз бераётган трансформатсияларга, анъанавий таомларнинг хилма-хиллик (таркиби, таом тайёрлаш усуллари, истеъмол қилишдаги ўзига хосликка кўра) хусусиятлари этноекологик ёндашув асосида атроф-муҳит билан инсон танаси ўртасидаги боғлиқлик ҳамда миллий қадриятлар (шарқона шукуроналик, қаноат, исроф ва увол қилмаслик) билан ўзаро уйғунликда ривожланганлиги кўрсатиб берилганлигига оид маълумотлардан Ўзбекистонда гастротуризм орқали туризмни ривожлантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Туризм ва маданий мерос вазирлигининг 2022 йил 30-августдаги 04-18/4571-сон маълумотномаси). Олинган натижалар Фарғона водийси вилоятлари туманлари бўйича миллий таомлар машрутларини жорий этишда, таомларини рўйхатини тузишда ёрдам берган.
миллий таомлар ва уни тайёрлаш анъаналари Россия империяси, собиқ советлар ва мустақиллик даврида юз берган иқтисодий, ижтимоий ўзгаришлар сабабли аҳолининг хўжалик-маданий хусусиятлари, турмуш тарзи ва итжтимоий қатламларга кўра фарқланганлиги, Фарғона водийси аҳолиси анъанавий таомланиш маданиятида юз берган “янги иқтисодий сиёсат”, “жамоалаштириш”, уруш қийинчиликлари, саноатнинг ривожланиши натижасида турмуш шароитининг ўзгариши, миллатлараро интегратсия каби ижтимоий-иқтисодий шунингдек, “коммунистик мафкура” ва мустақиллик йилларидаги глобаллашув таъсирида турли халқлар таомлардаги иноетник компонентларнинг ўзлаштирилиши ҳамда маданий трансформатсиялар хусусиятлари динамик тарзда мослашиб борганлиги, ўзбек таомларининг миллий-маданий хусусиятлари юзасидан олиб борган изланишлари давомида олинган Фарғона водийсида ички ва ташқи туризмни ривожлантиришда ҳудудга хос бўлган анъанавий таомларнинг ролини ошириш тарғиб қилинганлиги, анънавий таомларнинг “этнотуризм”, “гастротуризм” соҳаларини ривожлантиришдаги аҳамияти ва ўзаро боғлиқлиги бўйича илмий хулосаларидан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканалининг “Этно” кўрсатувининг ссенарийсини тузиш ҳамда тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокампанияси “Ўзбекистон тарихи” телерадиоканали давлат унитар корхонасининг 2021 йил 13 октябрдаги 02-10-1611-сон маълумотномаси). Бу материаллар ва манзилли рақамли мобил илова яратиш ғоялари илгари сурилгани томошабинларнинг ўзбек маданиятига оид билимларини оширишга ва ички туризимни тарғиб қилишга хизмат қилган.