Кабулниязова Гулчехра Тошпулатовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
И. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Фридрих Ницше ва Aнри Бергсон “ҳаёт фалсафасида” инсон муаммоси”, 09.00.03 – Фалсафа тарихи (фалсафа фанлари).
Диссертация мавзуси роъйхатга олинган рақам: В2023.1.ДСc/Фал159.
Илмий маслаҳатчи: Рузматова Гулноз Мирахраровна, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Оъзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият коърсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Оъзбекистон миллий университети, ДСc.03/30.12.2019.Ф.01.05.
Расмий оппонентлар: Каримов Бахтияр Рахманович, фалсафа фанлари доктори, профессор; Шодийев Курбон Бадриддинович, фалсафа фанлари доктори, профессор; Маматов Мамажон Aхмаджонович, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Йетакчи ташкилот: Тошкент тиббиёт академияси.
Диссертация йоъналиши: назарий-амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади. Фридрих Ницше ва Aнри Бергсоннинг “ҳаёт фалсафасида” инсон муаммосининг ижтимоий-ахлоқий, гносеологик жиҳатларини очиб беришдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳозирги замонда техноген сивилизациянинг шиддаткор жадаллашуви туфайли инсоний бегоналашув жамият маънавий инқирозида, екологик муаммолар ривожида, ҳаётнинг қадрсизланишида, меҳр-оқибат муносабатларини йоъқолишида намоён боълиши Ницше ва Бергсон ғоялари билан ҳамоҳанглиги исботланган;
суъний интеллект дастурини яратилиши инсон тафаккуридаги ижодий қобилиятни соъниб боришига ва онгнинг догматик қолипларга тушиб қолишидан ҳимоя қилишда Бергсон таълимотидаги интеллект, интуиция, ҳаётий жоъшқинлик, спонтан образли хотира каби ғоялари инсон фаолиятини тизимли ижобий ташкил етиш ва унинг ижодий қобилиятини намоён қилиш муаммоларининг йечими еканлиги очиб берилган;
Ницше ва Румийнинг ирода еркинлигига оид ғояларининг умумий жиҳатлари инсон қалбидаги муҳаббат, езгулик, адолат, яхшилик, собитқадамлик ва оъзига ишонч каби туйғулар келажак авлодни руҳий коътаринки позициясини мустаҳкамлаш ва шу асосда миллий мафкурамиз назарий асосларини бойитиши далилланган;
Ницшенинг “ҳаёт фалсафасидаги” ирода еркинлиги, руҳий куч, ҳокимиятга интилиш иродаси каби тушунчаларининг аҳлоқий жиҳатлари жамиятимизнинг маънавий қадриятларининг гуманистик табиатини шакллантиришда муҳим аҳамиятга ега еканлиги ахлоқий-консептуал жиҳатдан исботланган.
буюк аллома Берунийнинг қиёсий таққослаш услуби шарқ ва ғарб маданиятларининг меросида бир бирига яқин боълган фалсафий ғоялар ва гуманистик қадриятлар уйғунлиги “Миллатлараро муносабатлар соҳасида Оъзбекистон Республикаси давлат сиёсати Консепсияси”да кузда тутилган вазифаларга мувофиқ келиши асосланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Фридрих Ницше ва Aнри Бергсон ҳаёт фалсафасида инсон муаммосини илмий–фалсафий тадқиқ етиш асосида:
ҳозирги замонда техноген сивилизациянинг шиддаткор жадаллашуви туфайли инсоний бегоналашув жамият маънавий инқирозида, екологик муаммолар ривожида, ҳаётнинг қадрсизланишида, меҳр-оқибат муносабатларини йўқолишида намоён бўлиши Ницше ва Бергсон ғоялари билан ҳамоҳонглигига оид таклиф ва тавсиялардан “Фалсафий антпропология (ғарб ва шарқ фалсафасида антропологик қарашларнинг қиёсий таҳлили асосида)” номли дарсликни тайёрлашда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022 йил 22 декабрдаги 4-сон қарорига асосан 20 рақамли рухсатномаси). Натижада, мазкур ўқув қўлланмалар Фридрих Ницше ва Aнри Бергсоннинг ҳаёт фалсафасига оид илмий маълумотлар билан бойиган;
суъний интеллект дастурини яратилиши инсон тафаккуридаги ижодий қобилиятни соъниб боришига ва онгнинг догматик қолипларга тушиб қолишидан ҳимоя қилишда Бергсон таълимотидаги интеллект, интуиция, ҳаётий жоъшқинлик, спонтан образли хотира каби ғоялари инсон фаолиятини тизимли ижобий ташкил етиш ва унинг ижодий қобилиятини намоён қилиш муаммоларининг йечимига оид илмий янгиликлардан Оъзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Оъзбекистон тарихи” телеканалида 2021 йилда ефирга узатилган Aбу Aли Ибн Сино ижодига бағишланган коърсатувнинг ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Оъзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2022 йил 21 октабрдаги 944-487-956-сон маълумотномаси). Илмий натижалар машҳур мутафаккирлар маънавий – ахлоқий ва фалсафий меросининг аҳамиятини кенг жамоатчиликка йетказишга хизмат қилган;
Ницше ва Румийнинг ирода еркинлигига оид ғояларининг умумий жиҳатлари инсон қалбидаги муҳаббат, езгулик, адолат, яхшилик, собитқадамлик ва оъзига ишонч каби туйғулар келажак авлодни руҳий коътаринки позициясини мустаҳкамлаш ва шу асосда миллий мафкурамиз назарий асосларини бойитишига оид илмий янгиликлардан Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2021-2022 йилларда оътказилган тарғибот ишларида фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2022 йил 20-октабрдаги 02-22/359-сон маълумотномаси). Илмий натижалар тарғибот материалларини илмий фактик маълумотлар билан бойишига имкон яратган;
Ницшенинг “ҳаёт фалсафасидаги” ирода еркинлиги, руҳий куч, ҳокимиятга интилиш иродаси каби тушунчаларининг аҳлоқий жиҳатлари жамиятимизнинг маънавий қадриятларининг гуманистик табиатини шакллантиришда муҳим аҳамиятга ега еканлиги ахлоқий-консептуал жиҳатдан аҳамиятга ега еканлигига оид таклиф ва тавсиялардан Оъзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан доъстлик алоқалари қоъмитаси фаолиятида тарғибот-ташвиқот тадбирларини ташкил етишда фойдаланилган (Оъзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан доъстлик алоқалари қоъмитасининг 2022 йил 7-ноябрдаги 14-07-1934-сон маълумотномаси). Илмий натижалар машҳур мутафаккир Фридрих Ницшенинг маънавий-ахлоқий ва фалсафий меросининг аҳамиятини кенг жамоатчиликка йетказишга хизмат қилган;
буюк аллома Берунийнинг қиёсий таққослаш услуби шарқ ва ғарб маданиятларининг меросида бир бирига яқин боълган фалсафий ғоялар ва гуманистик қадриятлар уйғунлиги “Миллатлараро муносабатлар соҳасида Оъзбекистон Республикаси давлат сиёсати Консепсияси”да кузда тутилган вазифаларга мувофиқ келишига оид хулосалардан Оъзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марказининг оъқув-услубий ишларида фойдаланилган (Оъзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий – тадқиқот марказининг 2023 йил 6-мартдаги 02/369-сон маълумотномаси). Илмий натижалар ёшларнинг ижодий ва касбий фаолиятини таъминлаш, миллий ва умуминсоний қадриятларни ҳурмат қилиш, бузғунчи ғояларга қарши муросасиз муносабатни шакллантириш, руҳий ва маънавий оламини бойишига хизмат қилган.
