Шукуров Уктам Баходировичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
И. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Бадиий дискурс когнитив-прагматик мундарижасини шакллантирувчи лисоний воситалар (ўзбек ва инглиз тиллари материалида)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиёцҳунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.ПҳД/Фил2135.
Илмий раҳбар: Сафаров Шаҳриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, ПҳД. 03/30.12.2019.Фил/Пед83.01.
Расмий оппонентлар: Хайруллайев Хуршид Зайнийевич, филология фанлари доктори, профессор; Ўсаров Иброҳимжон Кўрпашаевич, филология фанлари номзоди, доцент.
Йетакчи ташкилот: Термиз давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилларидаги бадиий матн таҳлили асосида дискурсив мазмунни ҳосил қилувчи лисоний воситалар мажмуасини аниқлаш орқали уларнинг когнитив-прагматик хусусиятларини очиб беришдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
прагматик мўлжалга ега матнларнинг когнитив мундарижасини баён етиш услуби ўқувчининг узатилаётган ахборотнинг асосий қисмини ажратиб олиш ва хотирада сақлаб қолиш фаолиятига қай даражада таъсир ўтказиши илк бор изоҳланган;
прагматик мўлжалга ега бадиий матнларнинг мулоқот вазиятида фаоллашуви когнитив тилшунослик нуқтаи назаридан очиб берилиб, ушбу матнларни шакллантириш ва тушуниш шароитида муаллиф ва ўқувчи бажарадиган лисоний-тафаккур амалларини аниқлаш усуллари асосланган;
инглиз ва ўзбек бадиий дискурсида тагмаъно ифодаланишининг дискурсив шартлари белгиланиб, матн мазмуни когерентлигини таъминловчи лисоний воситаларнинг прагма-дискурсив аҳамиятга егалиги исботланган;
баён қилинаётган воқеа-ҳодисалар замон-макон муносабатларини намоён қилувчи темпорал тузилмалар ва тема-рема боғламларининг ахборотнинг муҳим қисмини олдга суриш билан боғлиқ жиҳатлари аниқланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек бадиий дискурсининг когнитив-прагматик мундарижасини воқелантирувчи лисоний воситалар ҳамда нолисоний омилларнинг назарий ва амалий жиҳатларини аниқлаш жараёнида еришилган натижалар асосида:
когнитив-прагматик тузилмаларнинг матннинг услубий-функсионал хусусиятларини шакллантириши билан боғлиқ жиҳатлари таҳлили натижаларидан 58545-ЕПП-1-2017-1-ЕС-ЕППКA2-CБҲЕ-ЖП CЛAСС: “Cомпутатионал лингуистиcс ат Cентрал Aсиан университиес” грант лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2022-йил 10-августдаги 2244/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, дастурлаштирилган тартибда таълимни ташкил етишни такомиллаштириш хусусиятлари бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар халқаро лойиҳанинг платформадаги контентини яратиш имкониятини тақдим етган;
инсоннинг дунёқараши, руҳий ҳолати, ички дунёси, ҳаётга муносабатини акс еттирувчи метафораларнинг қиёсий таҳлилига оид диссертациянинг хулосаларидан И-204-4-5 рақамли “Инглиз тили мутахассислик фанларидан ахборот-технологиялар асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий етиш” номли инновацион тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институти 2022-йил 10-августдаги 2246/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада, инновацион тадқиқот лойиҳаси доирасида мутахассислик фанлардан ахборот-коммуникацион технологиялари ёрдамида виртуал ресурслар яратишда бадиий дискурснинг когнитив-прагматик мундарижасини шакллантирувчи лисоний воситаларни таҳлил қилиш асосида, дискурсив таҳлил, компонент таҳлил, тавсифий-таҳлил, статистик методларидан фойдаланган ҳолда “Матннинг филологик таҳлили”, “Бадиий матннинг консептологик таҳлили”, “Ўрганилаётган тил назарий аспектлари”, “Ўқиш ва ёзиш кўникмалари” фанлари бўйича ўқув адабиётлари яратилган;
бадиий дискурс когнитив-прагматик мундарижасини шакллантирувчи лисоний воситаларга оид материаллардан Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг “Aссалом Самарқанд” кўрсатуви ҳамда “Самарқанд садоси” радиоешиттиришининг 2022-йил 10-август куни ефирга узатилган ешиттиришида фойдаланилган (Самарқанд вилояти телерадиокомпаниясининг 2022-йил 11-августдаги 01-12/291-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу туркумдаги ешиттиришларнинг илмий-оммабоплиги таъминланган ва улар янги манбалар билан бойитилган;
баён қилинаётган воқеа-ҳодисалар замон-макон муносабатларини намоён қилувчи темпорал тузилмалар ва тема-рема боғламларининг ахборотнинг муҳим қисмини олдга суриш билан боғлиқ жиҳатлари аниқланганлиги Самарқанд давлат чет тиллар институтида 2016-2018-йилларда амалга оширилган Йевропа Иттифоқининг Ерасмус+дастурининг 561624-ЕРР-1-2015-УК-ЕППКA2-CБҲЕ-СП-ЕРAСМУС+CБҲЕ ИМЕП: “Ўзбекистонда олий таълим тизими жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” номли инновацион тадқиқотлар лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институти 2022-йил 21-ноябрдаги 3154/30.02.01-сонли маълумотномаси). Натижада инглиз ва ўзбек тилларини қиёсий таҳлил қилиш орқали бадиий дискурс когнитив-прагматик мундарижасини шакллантирувчи лисоний воситалардан таълим тизими жараёнини мустаҳкамлаш ва халқаролаштириш мақсадида услубий қўлланмаларни яратишда янги ёндашувлар сифатида фойдаланилган.
