Aззамов Юсуфжон Раджабой ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
И. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): Инглиз ва ўзбек тилларида гастрономия терминологиясининг лингвокултурологик ва таржима хусусиятлари, 10.00.06 – Қиёсий адабиёцҳунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2021.1.ПҳД/Фил1220.
Илмий раҳбар: Тухтасинов Илхомжон Мадаминович, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, ПҳД. 03/30.12.2019.Фил/Пед83.01
Расмий оппонентлар: Насруллайева Нафиса Зафаровна, филология фанлари доктори, профессор; Холиқов Баҳодир Aлиқулович, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (ПҳД), доцент.
Йетакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллар университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилларидаги гастрономик терминларнинг деривацион, лексик-семантик, лингвокултурологик хусусиятлари ва таржима қилиш усулларини очиб беришдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз ва ўзбек тилларида глюттоник таом ингредиент/таркибий қисмларини, кулинарий таом тайёрлаш санъатини ва гастрономик таомлар тайёрлаш ҳамда истеъмол қилиш соҳаси еканлиги ва шу соҳалардаги феномен, ҳодиса ҳамда воқеликни ифодаловчи терминлар мазкур соҳа йўналишларининг терминологик тизимини ташкил етиши далилланган;
инглиз ва ўзбек тиллари гастрономик терминларининг сўз туркумларига мансублиги жиҳатидан аниқланган лингвостатистик мезонларга кўра уларнинг синхрон аспектда лексик-семантик, структур-деривацион хусусиятлари очиб берилган ҳамда аффиксал моделлари аниқланган;
инглиз ва ўзбек тиллари таом номинантларининг ўзаро алломорфик хусусиятлари инглиз тилидаги таом номларининг асосан унинг таркибидаги асосий ингредиент/таркибий қисмга асосланган бўлиши, ўзбек тилида еса таом номлари тайёрланиш жараёнига ва кўпроқ феълга сўз ясовчи “-ли” қўшимачасини қўшиш орқали ясалишида намоён бўлиши асосланган;
ўзбек тилидаги гастрономик терминлар асосан турдош отлар билан ясалиши ва қандай масаллиқ асосида тайёрланишига қараб ном берилиши, инглиз тилида еса таомнинг ташқи кўринишига қараб ном берилиши, гастрономик терминларни таржима қилишда асосан транслитерация, транскрипсия, функсионал еквивалентлик, тасвирий таржима, тавсифлаш, калкалаш, маданий еквивалентлик, доминант сўзга урғу бериш каби таржима усуллари фаол қўлланиши далилланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тилларидаги гастрономик терминларни чоғиштирма аспектда тадқиқ қилиш асосида:
инглиз ва ўзбек тилларида гастрономияга оид терминларнинг лексик-семантик, деривацион хусусиятларига оид маълумотлардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида бажарилган И-204-4-5-рақамли “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий етиш” номли инновацион тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2022-йил 22-апрелдаги 1023/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада инглиз ва ўзбек тилларида гастрономияга оид терминларнинг лексик-семантик, деривацион хусусиятлари ҳамда атамалар номинациясининг тадқиқи бўйича ишлаб чиқилган тавсиялардан инглиз тили мутахассислик фанларида виртуал ресурслар яратишга еришилган.
инглиз ва ўзбек тиллари гастрономик терминларининг структур-деривацион, лексик-семантик, морфологик хусусиятларига оид илмий-назарий хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида Йевропа Иттифоқининг Ерасмус+ дастури 58545-ЕПП-1-2017-1-ЕС-ЕППКA2-CБҲЕ-ЖП CЛAСС: “Cомпутатионал лингуистиcс ат Cентрал Aсиан университиес” грант лойиҳасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2022-йил 14-майдаги 1174/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида яратилган електрон модулларнинг инглиз ва ўзбек тилларидаги гастрономияга оид атамаларни шакллантириш, бойитиш ва мазкур соҳага оид маълумотлар базасининг електрон ресурсларини такомилаштиришда кенг фойдаланилган.
инглиз ва ўзбек тилларида гастрономик терминларнинг лингвокултурологик хусусиятларига оид илмий-назарий хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида 2016-2018 йилларда амалга оширилган Йевропа Иттифоқининг Ерасмус+ дастурининг 561624-ЙеРР-1-2015-УК-ЕППКA2-CБҲЕ-СП-ЕРAСМУС + CБҲЕ ИМЕП: “Ўзбекистонда олий таълим тизими жараёнларини модернизасиялаш ва халқаролаштириш” номли инновацион тадқиқотлар лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2022-йил 29-апрелдаги 1075/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижада ўқитувчи ва талабаларнинг тилшунослик, лингвистик таржимашунослик борасидаги билимларини ошириш ҳамда таълим тизими жараёнини мустаҳкамлаш ва халқаролаштириш мақсадида яратилган услубий қўлланмалар ишлаб чиқишда мазкур тадқиқот ишидаги таҳлил натижалари янги ёндашувлар сифатида хизмат қилган;
инглиз ва ўзбек тилларида гастрономик терминларни тартиблаштириш, уларнинг таркибини мақбуллаштириш асосидаги маълумотлардан Самарқанд давлат чет тиллар институти ва Самарқанд вилояти телерадиокомпанияси ҳамкорлигида тайёрланган ҳамда Самарқанд вилояти телерадиокомпанияси томонидан 2022-йил 8-апрел санасида ефирга узатилган “Шарқ гавҳари” ҳамда 14-апрел куни ефирга узатилган “Самарқанд туризм маскани” кўрсатувлари сенариялари тайёрланишида фойдаланилган (Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 2022-йил 21-апрелдаги 01-12/154-сон маълумотномаси). Натижада, бугунги кунда хорижий тилларни ўрганиш, инглиз ва ўзбек тилларидаги гастрономик терминларнинг шаклланиши, ясалиши, уларнинг лингвокултурологик хусусиятлари билан таништиришда муайян даражада такомиллашувга еришилган.
