Назарова Одина Жумадуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
 

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Хандон пистада замбуруғ қўзғатадиган касалликлар ва уларга қарши кураш чоралари”, 06.01.09 – Ўсимликларни ҳимоя қилиш (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2020.2.PhD/Qx583
Илмий раҳбар: Хужаев Отабек Темирович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўрмон хўжалиги илмий–тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, PhD.05/04.03.2022.Qx.13.03.
Расмий оппонентлар: Хўжаев Шомил Турсунович, қишлоқ хўжалик фанлари доктори, профессор; Хакимов Алберт Ахмедович, қишлоқ хўжалик фанлари фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Академик М.Мирзаев номидаги боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Самарқанд ва Жиззах вилоятлари шароитида хандон пистада замбуруғлар қўзғатадиган касалликларнинг зарари, тарқалиши ва ривожланишини аниқлаш, касаллик қўзғатувчиларининг айрим биологик хусусиятларини ўрганиш ҳамда уларга қарши кураш чораларини ишлаб чиқиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Самарқанд ва Жиззах вилоятлари шароитида хандон пистанинг замбуруғлар қўзғатадиган 10 та касалликлари ва уларнинг қўзғатувчилари аниқланган;
қайд этилган касалликларнинг зарари, касаллик қўзғатувчиларга ҳароратнинг таъсири ҳамда уларнинг патогенлик хусусиятлари қайд қилинган;
хандон пистада касаллик қўзғатувчи замбуруғларнинг Септориа пистаcиае Десм. тури қайд этилди ҳамда Фусариум солани (Март.) Апп. эт Wр., Алтернариа алтерната (Фр.) Кеисслер турлари илк бор аниқланган;
хандон пистанинг септориоз ва алтернариоз касалликлари таъсирида соғломига нисбатан пистанинг умумий вазни ва мағзи оғирлигининг йўқотилиши аниқланган;
алтернариоз касаллигига эса, “Ғаллаорол”, “Мустақиллик”, “Фарход”, “Чақмоқ” ва “Хурсандчилик” навларининг чидамли эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Хандон пистада замбуруғ қўзғатадиган касалликлар ва уларга қарши кураш чоралари бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
Ишлаб чиқариш шароитида хандон пистанинг септориоз, алтернариоз касаллигига қарши Скор жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ўрмон хўжалиги давлат қўмитасининг 2022 йил 10 августдаги №04/21-3661 сонли ма'лумотномаси). Натижада Ишлаб чиқариш шароитида хандон пистанинг септориоз касаллигига қарши Скор 250 эм.к.нинг 0,25 л/га қўлланилганда ҳосилдорлик 16,7 с/га бўлиб, назоратга нисбатан иқтисодий самарадорлик 21 700 000 сўм, сарфланган бир сўмнинг оқланиши 16,6 марта, ҳимоя қилиш усулининг рентабеллиги 15,1% бўлиши аниқланган. Бу фунгитсиднинг шу сарф меъёри алтернариоз касаллигига қарши қўлланилганда ҳосилдорлик 18,6 с/га бўлиб, унинг назоратга нисбатан иқтисодий самарадорлиги 28 700 000 сўм, сарфланган бир сўмнинг оқланиши 22 марта, ҳимоя қилиш усулининг рентабеллиги 18,4% га эришилган.
Фузариоз касаллигига қарши уруғлик писталар контейнерга экишдан олдин Максим ХЛ 035 ФС, 3,5% сус.к. ва Оргамика Ф биопрепаратининг 2∙108 кҳқб/мл титрдаги 1 мл/кг меъёри жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ўрмон хўжалиги давлат қўмитасининг 2022 йил 10 августдаги №04/21-3661 сонли ма'лумотномаси). Натижада хандон пистанинг фузариоз касаллигига қарши уруғлик писталар контейнерга экишдан олдин Максим ХЛ 035 ФС, 3,5% сус.к. фунгитсидининг 2,0 мл/кг сарф ме'ёри билан дориланганда, назоратга нисбатан 0,1 га майдондан 6400 дона, Оргамика Ф биопрепаратининг 2∙108 кҳқб/мл титрдаги 1 мл/кг ме'ёри қўлланилганда эса 3200 дона кўчатлар сақлаб қолинган. Бунда иқтисодий самарадорлик гектарига мос ҳолда 31 200 000 сўм ва 15 300 000 сўм бўлганлиги, сарфланган бир сўмнинг оқланиши 39,0 ва 21,8 марта, ҳимоя қилиш усулининг рентабеллиги 24,5% ва 12,0% ни ташкил этган.
Ўрмон хўжаликларида хандон пистада замбуруғли касалликлар ҳисобланган септориоз, алтернариоз ва фузариознинг тарқалиши, зарари, тур таркиби, биоекологик хусусиятлари ҳамда уларга қарши уйғунлашган кураш усуллари жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ўрмон хўжалиги давлат қўмитасининг 2022 йил 10 августдаги №04/21-3661-сонли ма'лумотномаси). Натижада касалликларга қарши препарат Скор 25 % эм.к.нинг 0,25 л/га қўлланилганда ҳосилдорлик 16,7 с/га бўлиб, назоратга нисбатан иқтисодий самарадорлик гектарига 21 700 000 сўм тенг бўлган ҳамда ушбу ишланмалар 31 га майдонда жорий қилиниши натижасида сарфланган 1 сўмнинг 22 марта оқланишига эришилган.