Aзизова Бону Махсудбековнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
И. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Хиванинг тарихий муҳитини сақлашни яхшилашнинг анъанавий ва замонавий интеграция усуллари” 18.00.01–Aрхитектура назарияси ва тарихи. Aрхитектура ёдгорликларини таъмирлаш ва тиклаш (архитектура).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2019.3.ПҳД/A39.
Илмий раҳбар: Дурдийева Гавҳар Салайевна, архитектура фанлари доктори, катта илмий ходим
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент архитектура-қурилиш университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент архитектура-қурилиш университети, ДСc.03/30.12.2019.A.11.02.
Расмий оппонентлар: Юсупова Мавлюда Aминджановна, архитектура фанлари доктори, профессор; Дусметова Зухра Шавкатовна, архитектура фанлари номзоди, доцент.
Йетакчи ташкилот: ЎзшаҳарсозликЛИТИ ДУК.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади Хива шаҳрининг шаклланишида сув иншоотларининг ўрни ва аҳамиятини аниқлаш ҳамда тарихий муҳитни яхшилашда барқарор шаҳарсозлик тамойилларини ишлаб чиқишдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ХИХ-ХХ асрлардаги бино-иншоотларнинг меъморий композицион йечимлари, уларни таъмирлашнинг ўзига хос хусусиятлари, келиб чиқиши, Хива тарихий муҳити, шаҳарсозликни ривожлантирувчи тизим тамойиллари, сув тизими ва каналлари, шунингдек, уларга иқлим ва ландшафтнинг таъсири очиб берилиб, қадимий сув иншоотларини излаш ва таъмирлаш бўйича замонавий услубда такомиллаштирилган лойиҳа йечимлари ишлаб чиқилган;
қадимий қўлёзма манбааларга асосланиб, тарихий сув иншоотларнинг янги “тегизамин”, “гулбедов”, “адан”, “тўшши”, “мўнча” ва “ташнау” атамалари илмий муомалага киритилган;
Хива шаҳри, хусусан, Ичон-қалъа ва Дешон-қалъа ҳудудида ХВИИИ-ХХ асрларда мавжуд бўлган, ҳозирда ёпилиб қолган тегизамин, адан, гулбедов ва шу каби Йер ости сув муҳандислиги иншоотларининг бугунги кундаги излари сув йўллари ва иншоотлари аниқланиб, уларнинг типологияси ҳамда таъмирлаш лойиҳаси ишлаб чиқилган;
Ичон-қалъа тарихий ёдгорликларини сақлаш, таъмирлаш, қайта тиклаш ва модернизациялаш юзасидан лойиҳаларни бажаришда тарихий сув тизими ва иншоотларидан фойдаланиш самарали еканлиги далилланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Хиванинг тарихий муҳитини сақлашни яхшилашнинг анъанавий ва замонавий интеграция усуллари” мавзусидаги тадқиқот ишидан олинган илмий натижалар асосида:
ХИХ-ХХ асрлардаги бино-иншоотларнинг меъморий композицион йечимлари, уларни таъмирлашнинг ўзига хос хусусиятлари, келиб чиқиши, Хива тарихий муҳити, шаҳарсозликни ривожлантирувчи тизим тамойиллари, сув тизими ва каналлари, шунингдек, уларга иқлим ва ландшафтнинг таъсири очиб берилиб, қадимий сув иншоотларини излаш ва таъмирлаш бўйича замонавий услубда такомиллаштирилган лойиҳа йечимлари ишлаб чиқилган тавсиялар Хоразм Мамун академияси фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Хоразм Мамун академиясининг 2021 йил 27 декабрдаги 142/2-21-сон маълумотномаси). Натижада Хоразм Мамун академияси томонидан лойиҳалар меъморий ёдгорликларни таъмирлаш ва Олий таълим муассасаларида методик материал сифатида кенг фойдаланишга тавсия етилган;
қадимий қўлёзма манбааларга асосланиб, тарихий сув иншоотларнинг янги “тегизамин”, “гулбедов”, “адан”, “тўшши”, “мўнча” ва “ташнау” атамалари юзасидан таклифлар Ўзбекистон Республикаси Туризм ва Спорт Вазирлиги ҳузуридаги Маданий Мерос агентлиги фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Туризм ва спорт вазирлиги ҳузуридаги Маданий мерос агентлигининг 2022 йил 8 январдаги 01-06/32-сон маълумотномаси). Натижада қадимий сув иншоотларини излаш ва таъмирлаш бўйича замонавий услубда такомиллаштирилган лойиҳа йечимлари ёрдамида қайта тиклаш таклиф лойиҳалари ишлаб чиқилган;
Хива шаҳри, хусусан, Ичон-қалъа ва Дешон-қалъа ҳудудида ХВИИИ-ХХ асрларда мавжуд бўлган, ҳозирда ёпилиб қолган тегизамин, адан, гулбедов ва шу каби Йер ости сув муҳандислиги иншоотларининг бугунги кундаги излари сув йўллари ва иншоотлари аниқланиб, уларнинг типологияси ҳамда Ичон-қалъа тарихий ёдгорликларини сақлаш, таъмирлаш, қайта тиклаш ва модернизациялаш юзасидан лойиҳаларни бажаришда тарихий сув тизими ва иншоотларидан фойдаланиш самарали еканлиги хусусидаги таклифлар Ўзбекистон Республикаси Туризм ва Маданият мерос вазирлиги ҳузуридаги Маданий Мерос объектларини асраш ва туризм ҳудудларнинг мастер-режалари бўйича лойиҳалаштириш институти фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Туризм ва маданият мерос вазирлиги ҳузуридаги Маданий мерос объектларини асраш ва туризм ҳудудларнинг мастер-режалари бўйича лойиҳалаштириш институтининг 2023 йил 7 мартдаги 13-сон далолатномаси). Натижада Маданий мерос объектларини асраш ва туризм ҳудудларининг мастер-режалари бўйича лойиҳалаштириш институти томонидан методик материаллар сифатида кенг фойдаланишга тавсия етилган.
