Маматқулов Олимжон Ешанкуловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертасияси ҳимояси ҳақида эълон
И. Умумий маълумотлар.
Диссертасия мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қизил-ола голштин ва англер зотли буқаларни маҳсулдорлиги бўйича танлаш ва баҳолашнинг илмий асослари”, 06.02.03 - Хусусий зоотехния. Чорвачилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш технологияси (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертасия мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.3.ПҳД/Қх977
Илмий раҳбар: Досмухамедова Мухайё Хуснитдиновна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертасия бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, ПҳД.05/30.12.2019.Қх.13.02.
Расмий оппонентлар: Шаптаков Еркин Суюнович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, доцент; Каримов Шерали Aллабердийевич, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент.
Йетакчи ташкилот: Чорвачилик ва паррандачилик илмий-тадқиқот институти.
Диссертасия йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади Германиядан импорт қилинган қизил-ола голштин ва англер зотли наслли буқалардан сунъий уруғлантириш тизимида фойдаланишда уларнинг генотипи наслдорлиги ва комплекс белгилари асосида танлаш ва баҳолашдан иборатдир.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор мамлакатимизга импорт қилинган наслли буқаларнинг замонавий сақлаш тизими ҳамда оптималлаштирилган озиқлантириш технологик шароитларида буқаларнинг екстерери, тана тузилиш индекслари, уруғ (сперма) маҳсулотини бериш хусусиятлари ўрганилиб, уруғ маҳсулдорлигининг 10-12%га ошганлиги аниқланган;
илк бор импорт қилинган қизил-ола голштин ва англер зотли буқаларнинг иссиққа чидамлилик индекси бўйича англер зотининг қизил-ола голштин зотига нисбатан “2” бирликка устунлик қилиши аниқланган
ҳудудий ва конституция типларининг импорт қилинган қизил-ола голштин ва англер зотларнинг турли наслдорлик, маҳсулдорлик ва биологик хусусиятларини қиёсий ўрганиш асосида екстерер кўрсаткичларининг 2,4 – 22,0 см даражаларида ўзгариши аниқланган;
танлаб олинган буқаларнинг селексия белгиларининг генотип-муҳит турли шароитда боғланувчанлик кўрсаткичлари ўрганилган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Импорт қилинган қизил-ола голштин ва англер зотли буқалар уруғи (сперма) маҳсулотини наслчилик фермер хўжаликларида сермаҳсул сигирларни иқлимга мослаштириш бўйича ишлаб чиқилган натижалар асосида:
Германиядан импорт қилинган қизил-ола голштин ва англер зотли буқалар сперма уруғ маҳсулдорлиги бўйича “ОЗНAСЛCҲИЛИК” давлат корхонасида жорий етилган (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 27.12.2022 - й., 02/23-2990-сон маълумотномаси). Натижада корхона иқтисодий самарадорлиги соф фойда ўртача бир бош наслдор буқадан 1800 000 - 5900 000 сўм, рентабеллик 14,9 % га ошган;
Тошкент вилояти Қибрай тумани “Ҳалол барака нур” наслчилик фермер хўжалигида наслдор буқалар сперма маҳсулдорлик кўрсаткичлари бўйича жорий қилинди (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 27.12.2022 - й., 02/23-2990-сон маълумотномаси). Натижада хўжаликда иқтисодий самарадорлик - бир сўм харажатга 1,41 - 2,10 сўмдан даромад олинган, рентабеллик 34% га кўтарилган. Шу билан бирга биринчи туғим юқори фенотипли гуруҳдаги сигирларда соф фойда бир бош сигирдан 1465,7 - 1835,3 минг сўмни ташкил етган;
Қизил дания ва қизил чўл зотли сигирларнинг сут маҳсулдорлиги, уларнинг ёши, екстерер ва конституцияси, тирик вазни кўрсаткичларига боғлиқлик кўпайтириш ишлари Хоразм вилоятидаги “Юсуф туячи” ва “Толиб Акмал” наслчилик фермер хўжаликларида жорий қилинди (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 27.12.2022 - й., 02/23-2990-сон маълумотномаси). Натижада лактация давомида соғиб олинган сут миқдори, хўжалик кўрсаткичидан 195,9 - 216,8 кг ортиқ бўлган. Сутни сотишдан олинган соф фойда бир бош сигирдан 1090,5 - 1697,5 минг сўмни, рентабеллик даражаси 32,0% ни ташкил етган.
