Abduraximov Bexzodjon Abduraxmonovichning 
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «VVR-SM reaktorida neytron radiografiya va tomografiyasi hamda ularni arxeologik va geologik ob’ektlarni o‘rganishda qo‘llanilishi», 01.04.01 – Eksperimental fizikaning asboblari va usullari. 
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.PhD/T3545
Ilmiy rahbar: Tashmetov Mannab Yusupovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Yadro fizikasi instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Yadro fizikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.FM/T.33.01.
Rasmiy opponetlar: 
Radjapov Sali Ashirovich, fizika-matematika fanlari doktori, katta ilmiy xodim; 
Kungurov Faxrulla Raxmatullayevich, texnika fanlari doktori, katta ilmiy xodim.
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat universiteti
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi VVR-SM yadro reaktorining gorizontal kanalida neytron radiografiya va tomografiya qurilmasini yaratish hamda arxeologik ob’ektlar, tog‘ jinslari va meteoritning ichki tuzilishi va fazaviy tarkibini aniqlashdan iborat. 
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
VVR-SM tadqiqot reaktorining beshinchi gorizontal kanalida texnik parametrlari L/D = 600 va fazoviy ajrata olish qobiliyati 280 µm bo‘lgan neytron radiografiya va tomografiya eksperimental qurilmasi yaratilgan;
uzunligi 500 mm, kirish aperturasining diametri 10 mm va chiqish aperturasi 25 mm hamda o‘lchamlari 90×90 mm2 gacha bo‘lgan neytronlar dastasini hosil qiluvchi ko‘p komponentli kollimator sistemasi ishlab chiqilgan va tayyorlangan;
birinchi marta neytron radiografiya va tomografiya qurilmasida Qoraxoniylar dirhamidagi mis 26% va kumush 74% fazalarining, korroziya mahsulotlari (kuprit, tenorit va xalkotsit) ning fazoviy taqsimoti hamda ularning hajmlari aniqlangan;
qadimiy Ruminiya keramikasi fragmentlarining asosiy fazalari (kvars va ortoklaz), ularning hajmdagi bir jinsli bo‘lmagan fazoviy taqsimoti va ekvivalent diametrlari 0.2 dan 2.5 mm gacha bo‘lgan silikat zarralarining taqsimoti aniqlangan;
Ko‘hna-Urganch meteoriti hajmida silikat va metal fazalarining fazoviy taqsimoti, lamprofir daykalar hajmida kvars va dala shpatidan tashkil topgan kiritmalarning fazoviy taqsimoti hamda o‘lchamlari bo‘yicha taqsimoti aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: 
VVR-SM reaktori bazasida neytron radiografiya va tomografiyasi uchun eksperimental qurilma yaratish hamda neytron radiografiya va tomografiyasi metodi bilan arxeologik va geologik ob’ektlarning strukturaviy xususiyatlarini o‘rganish bo‘yicha olingan natijalarga asoslanib:
VVR-SM tadqiqot reaktorining beshinchi gorizontal kanalida yaratilgan neytron radiografiya va tomografiya eksperimental qurilmasidan Rossiya Fanlar akademiyasining Arxeologiya instituti tomonidan madaniy meros ob’ektlarini shikastlamasdan strukturaviy o‘rganish bo‘yicha hamkorlikda olib borilayotgan ishlarda foydalanilgan (Rossiya Fanlar akademiyasi Arxeologiya institutining 2023-yil 28-fevraldagi 14102/2115-503-sonli ma’lumotnomasi), shuningdek, xorijiy tadqiqotchilar tomonidan foydalanilgan (xalqaro ilmiy jurnallarda havolalar Nucl. Instrum. Methods Phys. Res. A: Accel. Spectrom. Detect. Assoc. Equip., 2021. Vol. 1015. No.1. p. 165760; Nucl. Instrum. Methods Phys. Res. A: Accel. Spectrom. Detect. Assoc. Equip., 2022. Vol. 1039. No.11. p. 167078; Scientific Repors, 2023. Vol. 13. p. 4799). Ilmiy natijalardan foydalanish SuperMC simulyasiyasi yordamida moderatsiya samaradorligini oshirishda ixcham termal neytron radiografiyasi (TNR, NENU, Xitoy) uchun neytron manbasini ishlab chiqish va optimallashtirishga imkon bergan;
parafin, borlangan polietilen, kadmiy va qo‘rg‘oshin qatlamlaridan tashkil topgan kollimator sistemasini yaratish bo‘yicha olingan natijalar xorijiy tadqiqotchilar tomonidan foydalanilgan (xalqaro ilmiy jurnallarda havolalar Nucl. Instrum. Methods Phys. Res. A: Accel. Spectrom. Detect. Assoc. Equip., 2021. Vol. 1015. No.1. p. 165760; Nucl. Instrum. Methods Phys. Res. A: Accel. Spectrom. Detect. Assoc. Equip., 2022. Vol. 1039. No.11. p. 167078; Scientific Repors, 2023. Vol. 13. p. 4799). Ilmiy natijalardan foydalanish yangi neytron radiografiya va tomografiyasi qurilmalari uchun kollimator sistemasini yaratishga imkon bergan;
neytron radiografiya va tomografiya qurilmasida olingan natijalar: Qoraxoniylar dirhamidagi mis va kumush fazalarining, korroziya mahsulotlarining hajmiy taqsimoti va tanganing aniqlangan korroziyaga uchramagan mis-kumush materiali Rossiya Fanlar akademiyasining Arxeologiya institutida foydalanilgan (Rossiya Fanlar akademiyasi Arxeologiya institutining 2023-yil 28-fevraldagi 14102/2115-503-sonli ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalardan foydalanish Rossiya Federatsiyasi hududidagi arxeologik qazishmalardan topilgan mis va kumush tangalardagi metal komponentlarning miqdorini baholashga imkon bergan;
qadimiy Ruminiya keramikasi hajmidagi faza tarkibi va ularning fazoviy taqsimotini o‘rganish natijalari xorijiy tadqiqotchilar tomonidan foydalanilgan (xalqaro ilmiy jurnallarda havolalar Physics of Particles and Nuclei Letters, 2022. Vol. 19. pp. 434-439; Scientific Programming, 2022. Vol. 2022. 10 pages; Eurasian Journal of Physics and Functional Materials, 2022. Vol. 6. No. 1. pp. 56-70). Ilmiy natijalardan foydalanish qadimiy artefaktlarni tayyorlash texnologiyalarini rekonstruksiya qilish imkonini bergan.