Жанибеков Дилёрбек Aбдуманнобовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертасияси ҳимояси ҳақида эълон

И. Умумий маълумотлар.
Диссертасия мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Aндижон вилояти шароитида ғўзадан юқори ва сифатли пахта ҳосилини таъминловчи ресурстежамкор агротехнологияларнинг илмий асослари”, 06.01.01 - Умумий деҳқончилик.Пахтачилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертасия мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2018.4.ПҳД/Қх329
Илмий раҳбар: Хошимов Иброхим Набиевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертасия бажарилган муассаса номи: Aндижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Aндижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялари институти, ПҳД.05/30.10.2020.Қх.126.01.
Расмий оппонентлар: Ибрагимов Одилжон Олимжонович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Ўразматов Насибжон Назирович, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори, катта илмий ходим.
Йетакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертасия йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади Aндижон вилоятининг оч тусли бўз тупроқлари шароитида чигит екиш усуллари ва тизимларини тупроқнинг агрофизик, сув физик ва агрокимёвий хусусиятларини ўзгаришига ҳамда ғўза ўсимлигида ҳосил елементларини шаклланишига таъсирини илмий асослашдан иборатдир.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Aндижон вилоятининг оч тусли бўз тупроқлари шароитида очиқ пуштага, пуштага плёнка тўшаб ҳамда пушталарга ёппасига плёнка тўшаб, қўшқатор қилиб (76х38)х8,8˗1; (76х38)х9,7˗1; (76х38)х11,4˗1 тизимларда чигит екиш усулларини пахтачиликдаги самарадорлиги ўрганилган;
чигитлар қўшқатор қилиб, (76х38)х9,7-1 тизимда екилганида тупроқ ҳажм массасининг ортиши пуштага плёнка тўшаб, чигитлар 90х10-1; 90х(60х30)х12-1; 90х(60х30)х15-1 тизимда екилган вариантларга нисбатан 0-30 см қатламда 0,007 г/см3 дан 0,024 г/см3 гача, 30-50 см қатламда еса 0,007 г/см3 дан 0,017 г/см3 гача кам бўлиб, сув ўтказувчанлиги 8,3 м3/га дан 24,2 м3/га гача юқори бўлганлиги аниқланган;
пуштага плёнка тўшаб, чигитларни қўшқатор қилиб, (76х38)х8,8-1; (76х38)х9,7-1; (76х38)х11,4-1 тизимларда екиш чигитларни ушбу тизимда очиқ майдонга екилганга нисбатан амал даври охирида кўсаклар сони 2,3 донадан 2,5 донагача, очилганлари 3,3 донадан 3,5 донагача юқори бўлиши исботланган;
чигитларни пуштага плёнка тўшаб, қўшқатор қилиб (76х38)х9,7-1 тизимда екиш ҳосил елементларининг шаклланишига ижобий таъсир етиб, пахта ҳосилдорлиги чигитлар очиқ майдонга 90х10-1 тизимда екилган вариантга нисбатан 13,2 с/га, рентабеллик 19,4 фоизга, пуштага плёнка тўшаб чигитлар якка қатор қилиб 90х10-1 тизимда екилган вариантга нисбатан 6,6 с/га, рентабеллик 11,9 фоизга, пушталарга ёппасига плёнка тўшаб екилган тизимларга нисбатан 5,2 с/га, рентабеллик даражаси 6,7 фоизгача юқори бўлганлиги исботланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Aндижон вилояти шароитида ғўзадан юқори ва сифатли пахта ҳосилинини таъминловчи ресурстежамкор агротехнологияларни илмий асослари бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
пахтачиликка ихтисослашган фермер хўжаликлари ва кластерлар учун «Пахта йетиштиришда ресурстежамкор агротехнологияларни қўллаш» номли тавсиянома ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 3 февралдаги 07/21–21-05/395–сон маълумотномаси). Натижада пахтачиликка ихтисослашган фермер хўжаликлари ва кластерларда ғўзадан юқори ва сифатли пахта ҳосили йетиштиришда қўлланма сифатида хизмат қилмоқда;
пуштага плёнка тўшаб, чигитларни (76х38)х9,7-1 тизимда қўшқатор қилиб екиш технологияси Aндижон вилоятининг Изобоскан туманида фаолият юритаётган “Соҳиб омад баракаси” МЧЖ кластерида 76,4 гектар майдонга, Марҳамат тумани фермер хўжаликларида 65,3 гектар майдонга, Олтинкўл тумани фермер хўжаликларида 50,9 гектар майдонга, вилоят бўйича жами 192,6 гектар майдонга жорий етилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 3 февралдаги 07/21–21-05/395–сон маълумотномаси). Бунинг натижасида пахта ҳосилдорлиги 40,4 ц/га ташкил қилиб, анъанавий очиқ усулда 90х10-1 тизимда екилган майдонларга нисбатан 10,5 ц/га, плёнка остига 90х10-1 тизимда екилган майдонларга нисбатан 4,6 ц/га қўшимча пахта ҳосили олинган;
пуштага плёнка тўшаб, чигитларни (76х38)х9,7-1 тизимда қўшқатор қилиб екиб, ҳосил йетиштирилганида рентабеллик даражаси 34,6% ни ташкил қилиб, анъанавий очиқ усулда 90х10-1 тизимда екилган майдонларга нисбатан 17,1% гача, плёнка остига 90х10-1 тизимда екилган майдонларга нисбатан 11,5% гача юқори бўлганлиги аниқланган.