Sayt test rejimida ishlamoqda

Хошимханова Мухайё Абраловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Қимматбаҳо компонентларни гидрометаллургия усулида ажратиб олишни тадқиқ қилиш ва Ангрен ИЭС кул  чиқиндиларининг микросфераларини қайта ишлаш технологиясини ишлаб чиқиш», 05.02.01 – Машинасозликда материалшунослик. Қуймачилик. Металларга термик ва босим остида ишлов бериш. Қора, рангли ва ноёб металлар металлургияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Т3467.
Илмий раҳбар: Камолов Турсунбой Очилович, техника фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат техника университети «Фан ва тараққиёт» ДУК.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат техника университети «Фан ва тараққиёт» ДУК, DSc.03/30.12.2019.K/T.03.01.
Расмий оппонентлар: Хасанов Абдурашид Солиевич, техника фанлари доктори, профессор; Абед Нодира Сайибжановна, техника фанлари доктори, профессор.
Йетакчи ташкилот: Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ангрен ИЭС кул чиқиндиларининг микросфераларини қайта ишлаш ва қимматбаҳо компонентларни гидрометаллургия усулида ажратиб олиш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
минерал асослари волластанит, кварц, кристалланган кварц, магнетит, алюминий силикат ва бошқалар бўлган ўзгарувчан таркибли кўмир шлакларининг кимёвий ва минералогик таркиби аниқланган;
Ангрен иссиқлик электр станцияси ККШЧдан қимматбаҳо компонентларнинг фракцион, моддий таркиби ва минералогик хусусиятлари асослаб берилган ва композицион кул шлаклари, кул кўпиклари ва микросфералар минералогик таркиби жиҳатидан бир-биридан фарқ қилиши аниқланган;
кислота билан танлаб эритиш жараёнида қимматли компонентлар эритмага самарали ўтиши ва жараён қаттиқ фазали компонентлар учун биринчи даражали реакция бўйича давом этиши, шунингдек, ҳарорат ортиши билан кимёвий реакция тезлиги ҳам ортиши аниқланган;
композицион кул ва шлак чиқиндиларини кислотали эритмаларда танлаб эритиш орқали иттрийни юқори кўрсаткичларда (80% дан ортиқ) концентрат ҳолида экстракцион ажратиб олиш ва тозалаш аниқланган;
О:С>1 ҳолда сув билан реэкстракцияни амалга ошириб, экстрактдан металл галлийни электролиз йўли билан 85% гача ажратиб олинганлиги аниқланган;
германий тетрахлорид ва концентрланган хлорид кислотаси чекланган ҳолда аралашиб, шунингдек улардаги қўшимча элементлар хлоридларининг ҳар хил эрувчанлигига асосланган композицион кул ва шлак чиқиндиларининг кислотали эритмаларидан танлаб эритиш орқали германийни экстракция қилиб ажратиб олиш асосланган;
Ангрен кўмир иссиқлик электр станцияларининг кул ва шлак чиқиндиларини сульфат кислота эритмаларида танлаб эритиш орқали скандийни концентрациялаш ва ажратиб олиш усули аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Қимматбаҳо компонентларни гидрометаллургия усулида ажратиб олишни тадқиқ қилиш ва Ангрен ИЭС кул чиқиндиларининг микросфераларини қайта ишлаш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
композицион кул шлаклари чиқиндиларининг микросфераларини қайта ишлашнинг ишлаб чиқилган технологияси «Ангрен ИЭС» АЖда камёб ер элементларини бойитиш учун ишлаб чиқариш жараёнига жорий этилган («Ангрен ИЭС» АЖнинг 2022 йил 21 декабрдаги 10/710АН-сон маълумотномаси). Натижада, композицион кул ва шлак чиқиндиларининг кислотали эритмаларидан экстракция усули билан иттрий, галлий ва германийни самарали равишда юқори кўрсаткичлар билан 80% дан ортиқ иттрий, 85% гача галлий ва германийни ажратиб олиш имконини берган;
композицион кул ва шлак чиқиндиларидан қимматбаҳо компонентларни ажратиб олиш учун мақбул технологик жараёнлар «Ангрен ИЭС» АЖда амалиётга жорий этилган («Ангрен ИЭС» АЖнинг 2022 йил 21 декабрдаги 10/710АН-сон маълумотномаси). Натижада, кўмир билан ишлайдиган иссиқлик электр станцияларидаги композицион кул ва шлак чиқиндиларининг кислотали эритмаларини танлаб эритиш жараёнини оптималлаштиришда скандийни 95% гача экстракцион ажратиб олишни асослаш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish