Sayt test rejimida ishlamoqda

Каюмова Шахноза Кобилжоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

И. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): Инглиз ва ўзбек тилларида тақинчоқ номларининг лингвокултурологик тадқиқи, 10.00.06 – Қиёсий адабиёцҳунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2022.4.ПҳД/Фил2944.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети
Илмий раҳбар: Бакиров Поян Уралович, филология фанлари доктори, профессор 
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий Кенгаш рақами: Термиз давлат университети, 03/31.03.2021.Фил.78.04.
Расмий оппонентлар: Aхмедов Ойбек Сапорбойевич, филология фанлари доктори (ДСc), профессор; Қурбонов Парда Aхмедович, филология фанлари номзоди, доцент.
Йетакчи ташкилот: Aндижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилларидаги тақинчоқ номларини чоғиштириш орқали уларнинг умумий ҳамда фарқли жиҳатларини аниқлаш, турли тизимли тилларда уларнинг лингвокултурологик хусусиятларини очиб беришдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тилшуносликда инглиз ва ўзбек тилларидаги тақинчоқ номларининг назарий асослари аниқланиб, ушбу бирликларнинг лингвомаданий аспектда ифодаланиш хусусиятларининг муштараклиги чоғиштирилаётган тиллардаги тақинчоқ номлари асосида далилланган;
инглиз ва ўзбек тилларининг ички ресурсларига таянган ҳолда Ҳеад/ Бош ва чакка, Еарс анд носе/ Қулоқ ва бурун, Неcк анд чест/ Бўйин ва кўкрак, Ҳанд анд фоот/Қўл ва оёқ, Бодй/Тана каби тақинчоқ номларининг семантик майдонининг ўзига хос хусусиятлари исботланган;
чоғиштирилаётган тиллардаги тақинчоқ номлари тегишлилик даражасига кўра wоман/аёл, ман/еркак, анимал/ҳайвон, вазифасига кўра безак тақинчоқлар, ирим-еътиқод тақинчоқлар, шифобахш тақинчоқлар, маиший хизмат учун тақиладиган тақинчоқлар, ибодат учун тақиладиган тақинчоқлар каби мавзуий гуруҳларга ажратилиб, уларнинг ўзаро фарқли ва ўхшаш жиҳатлари, турли тарихий-етнографик минтақаларга хос локал-ҳудудий хусусиятлари ва рамзий функсиялари очиб берилган;
муайян етнос лингвомаданиятида тақинчоқ номлари турли ёш доирасидаги, яъни, болалик, қизлик, келинлик ва ундан кейинги давр билан боғлиқ, оналар ва кекса момолар тақинчоқларининг номлари каби ўхшаш, мулкдор табақа вакиллари, шаҳар ва қишлоқнинг оддий фуқароларига тегишли тақинчоқларнинг номлари каби фарқли хусусиятлари далилланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тилларида тақинчоқ номларининг лингвомаданий тадқиқи таҳлили юзасидан олинган илмий натижалар асосида: 
тилшуносликда инглиз ва ўзбек тилларидаги тақинчоқ номларининг назарий асослари аниқланиб, ушбу бирликларнинг лингвомаданий аспектда ифодаланиш хусусиятларининг муштараклиги чоғиштирилаётган тиллардаги тақинчоқ номлари асосида далилланганлиги ҳамда инглиз ва ўзбек тилларининг ички ресурсларига таянган ҳолда Ҳеад/ Бош ва чакка, Еарс анд носе/ Қулоқ ва бурун, Неcк анд чест/ Бўйин ва кўкрак, Ҳанд анд фоот/Қўл ва оёқ, Бодй/Тана каби тақинчоқ номларининг семантик майдонининг ўзига хос хусусиятларига оид илмий хулосалар Самарқанд давлат чет тиллари институти томонидан 2014-2015 йилларда амалга оширилган И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассилик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий етиш (Самарқанд давлат чет тиллари институнинг 2022 йил 5 декабрдаги 3483/30-02-01-сон маълумотномаси). Натижада инглиз ва ўзбек тилларидаги тақинчоқ номларининг семантикаси, уларнинг лингвомаданий таҳлили асосида замонавий лексикологияга доир муаммоларнинг йечимини топишнинг янги йўналишларини ишлаб чиқиш;
чоғиштирилаётган тиллардаги тақинчоқ номлари тегишлилик даражасига кўра wоман/аёл, ман/еркак, анимал/ҳайвон, вазифасига кўра безак тақинчоқлар, ирим-еътиқод тақинчоқлар, шифобахш тақинчоқлар, маиший хизмат учун тақиладиган тақинчоқлар, ибодат учун тақиладиган тақинчоқлар каби мавзуий гуруҳларга ажратилиб, уларнинг ўзаро фарқли ва ўхшаш жиҳатлари, турли тарихий-етнографик минтақаларга хос локал-ҳудудий хусусиятлари ва рамзий функсиялари очиб берилганлиги ҳамда, муайян етнос лингвомаданиятида тақинчоқ номлари турли ёш доирасидаги, яъни, болалик, қизлик, келинлик ва ундан кейинги давр билан боғлиқ, оналар ва кекса момолар тақинчоқларининг номлари каби ўхшаш, мулкдор табақа вакиллари, шаҳар ва қишлоқнинг оддий фуқароларига тегишли тақинчоқларнинг номлари каби фарқли хусусиятлари далилланганлигига оид мулоҳазалардан “Олий таълим соҳасида потенсиални ривожлантириш йўналишидаги ПAWЕР-Ҳудудлараро мобилликни йўлга қўйиш ва бу борада долзарблик, сифат ҳамда тенгликни таъминлаш” мавзусидаги халқаро лойиҳада фойдаланилган (Термиз давлат университетининг 2022 йил 15 сентабр 06/12-4170-сон маълумотномаси). Натижада инглиз ва ўзбек тилларидаги тақинчоқ номларининг фарқли ва ўхшаш томонлари аниқланиб, уларнинг халқ маданиятида намоён бўлиш даражасини солиштириб қўлланишига асос бўлиб хизмат қилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish