Холматова Дилором Aбдусамиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертасияси ҳимояси ҳақида эълон

И.Умумий маълумотлар.    
Диссертасия мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Етнографик терминология ва унинг лингвистик таҳлили (рус ва ўзбек тиллари асосида)”, 10.00.06 – Қиёсий адабиёцҳунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик.
Диссертасия мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.1.ПҳД/Фил1176.
Илмий раҳбар: Давлятова Гулчехра Насировна, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Диссертасия бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, ДСc.03/30.12.2019.Фил/Пед.27.01.
Расмий оппонентлар: Джуманова Дилбар Рахимовна, филология фанлари доктори, профессор; Муллахажаева Карамат Ташхаджаевна, филология фанлари номзоди, досент. 
Йетакчи ташкилот: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
Диссертасия йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади рус ва ўзбек тиллари етнографик терминологиясининг лингвистик хусусиятларини чоғиштирма аспектда очиб беришдан иборат.
 ИИИ . Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
    етник гуруҳга хос бўлган миллий маънавият ва маданиятни акс еттирувчи етнографик луғатнинг рус ва ўзбек халқлари тил тизимининг таркибий қисми сифатида турмуш тарзини очиб беришга хизмат қилиши тематик гуруҳларга (моддий ва маънавий етнография) ажратилган идеографик луғатнинг етнолингвистик тавсифи орқали исботланган;
    етнографик атамалар лексикографик тамойилларининг (омонимия, полисемия, антонимия, кўп маънолилик) маънавий-маданий мерос, миллий қадриятлар, менталитет, ижтимоий-сиёсий жараёнлар каби ички омилларга, шунингдек, рус ва ўзбек халқлари етнонимлари еволюциясига ташқи омилларнинг бевосита таъсири аниқланган;
етнографик атамаларнинг грамматик ва семантик хусусиятлари, рус ва ўзбек тилларида етнографик атамаларнинг шаклланишида универсал лингвистик ва етнолингвистик воситаларнинг қўлланилиш омиллари, парадигматик бирикмалар ҳамда фаол ва пассив луғатдаги етнографик атамалар изоморф ва алломорф хусусиятлари, рус ва ўзбек тиллари етнографик терминологиясининг синтагматик муносабатлари аниқланган;
    етнографик терминологиянинг шаклланиши ва ўзгариши билан боғлиқ омиллар рус ва ўзбек тиллари етнографияси ва грамматикасининг турли шаклларида сўз қўлланишининг типик қолиплари ва турли ибораларда мужассамлашган дунёнинг мураккаб модели ҳамда етнографик луғат тузишда луғат назарияси ва амалиёти тамойилларига асосан рус ва ўзбек тилларига хос бўлган атамаларни танлаб олишнинг грамматик хусусиятлари мезонлари такомиллаштирилган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Рус ва ўзбек етнографик терминологик луғатини чоғиштирма таҳлил қилиш жараёнида еришилган услубий ва амалий таклифлар асосида:
етник гуруҳга хос бўлган миллий маънавият ва маданиятни акс еттирувчи етнографик луғатнинг рус ва ўзбек халқлари тил тизимининг таркибий қисми сифатида турмуш тарзини очиб беришга хизмат қилиши тематик гуруҳларга (моддий ва маънавий етнография) бўлинган идеографик луғатнинг етнолингвистик тавсифига оид хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон тарихи” кўрсатувида телекўрсатувлар ва радио ешиттиришларга тайёрлашда фойдаланилган (2021-йил 18-октябрдаги 05-12/2048-сон Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг маълумотномаси) ва Фарғона вилояти телерадиокомпаниясининг “Aссалом Фарғона” кўрсатуви “Тилга еътибор – елга еътибор”, "Нутқ ва сўзлашиш маданияти" радиодастурлари курси доирасидаги “Aссалом Фарғона” кўрсатуви ссенарийси асосини ташкил етган (“Фарғона вилояти Миллий телерадиокомпанияси” нинг 2021-йил 12-мартдаги 101-сон маълумотномаси). Натижада, илмий хулосалар ўзбек халқининг етнографик терминологияси тарихига оид тингловчиларнинг фикр-мулоҳазаларини шакллантиришга, теледастурлар кўламини кенгайтиришга хизмат қилди, миллий ва вилоят телерадиокомпанияларининг етнографияга оид фондларини материаллар билан бойитилган;
етнографик атамалар лексикографик тамойилларининг (омонимия, полисемия, антонимия, кўп маънолилик) маънавий-маданий мерос, миллий қадриятлар, менталитет, ижтимоий-сиёсий жараёнлар каби ички омилларга, шунингдек, рус ва ўзбек халқлари етнонимлари еволюциясига ташқи омилларнинг бевосита таъсирига оид хулосаларидан ТДПУда бажарилган Фл-ХТ-1-55237 "Педагогик атамалар мазмунини модернизасиялаш ва унификасиялаш параметрлари" (2012-2016 йй.) фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлигининг 2022 йил 13 октабрдаги 01/15-09/226 – сон маълумотномаси). Натижада бакалавриат ва магистратура босқичи талабалари учун лойиҳа доирасида педагогика, лексикология, маданиятлараро мулоқот ва таржима назарияси бўйича дарсликларни тайёрлашда хизмат қилган;
етнографик атамаларнинг грамматик ва семантик хусусиятлари, рус ва ўзбек тилларида етнографик атамаларнинг шаклланишида универсал лингвистик ва етнолингвистик воситаларнинг қўлланилиш омиллари, парадигматик бирикмалар ҳамда фаол ва пассив луғатдаги етнографик атамалар изоморф ва алломорф хусусиятлари, рус ва ўзбек тиллари етнографик терминологиясининг синтагматик муносабатларига оид назарий хулосалардан ТДПУда бажарилган ФЗ-20 16-0909111822 рақамли "Дарсликлар ва ўқув адабиётлари мазмунига Шарқ педагогик тафаккури дурдоналарини сингдириш орқали ўқувчиларда оммавий маданиятга қарши курашчанлик кўникмаларини шакллантириш механизмлари" номли фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлигининг 2022 йил 13 октабрдаги 01/15-09/226 – сон маълумотномаси). Натижада бакалавриат ва магистратура босқичи талабалари учун лойиҳа доирасида педагогика, лексикология, маданиятлараро мулоқот ва таржима назарияси бўйича дарсликларни тайёрлашда хизмат қилган;
етнографик терминологиянинг шаклланиши ва ўзгариши билан боғлиқ омиллар рус ва ўзбек тиллари етнографияси ва грамматикасининг турли шаклларида сўз қўлланишининг типик қолиплари ва турли ибораларда мужассамлашган дунёнинг мураккаб модели ҳамда етнографик луғат тузишда луғат назарияси ва амалиёти тамойилларига асосан рус ва ўзбек тилларига хос бўлган атамаларни танлаб олишнинг грамматик хусусиятлари мезонларини такомиллаштиришга қаратилган тавсиялардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими қошидаги Қорақалпоқ гуманитар илмий-тадқиқот институтида бажарилган ФA-Ф1-Г003 рақамли «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функсионал сўз ясалиши» ва ФA-A1-Г007 «Қорақалпоқ нақл-мақоллари лингвистик тадқиқот объекти сифатида» фундаментал лойиҳаласида фойдаланилган (ЎзР ФA Қорақалпоғистон бўлимининг 2022 йил 24 августдаги 17.01/168 – сон маълумотномаси). Натижада рус ва ўзбек тилларининг етнографик атамаларини антропосентрик парадигма доирасида ўрганиш натижасида уларни ташкил етувчи моделларини ўрганиш орқали халқларнинг моддий ва маънавий маданиятининг моҳияти очиб берилган.