Маматов Улугбек Иргашовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Узумни техник навларининг хўжалик-биологик хусусиятлари ва уларнинг селекциядаги аҳамияти”, 06.01.07 – Мевачилик ва узумчилик, 06.01.05 – Селекция ва уруғчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.2.PhD/Qx416.
Илмий раҳбарлар: Асатов Шухрат Исматович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор, Файзиев Жамолиддин Носирович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Аакадемик Махмуд Мирзаев номидаги боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qx.13.04.
Расмий оппонентлар: Султонов Камолиддин Садириддинович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Байметов Карим Исаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Йетакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр универитети Самарқанд филали.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Узумнинг техник навларини биологик, хўжалик ва технологик хусусиятларини ўрганиш ҳамда селекция учун бошланғич материал сифатида истиқболли намуналарни танлаш ва ишлаб чиқаришга татбиқ қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор географик келиб чиқиши турлича бўлган узумни техник навларининг муҳим биологик хусусиятларини ўрганиш асосида селекция учун хўжалик-қимматли белгилари мос бўлган узум нав намуналари танлаб олинган;
узумнинг техник нав намуналарида ғужумларнинг шаклланиши, ўса бошлаши ва якунланиши ҳамда давр давомийлигини ўрганиш асосида узумнинг техник навлари орасидан 4 та эртапишар, 7 та ўртапишар ва 18 та кечпишар навлар танлаб олинган;
узум навларидан ҳосилли новдаларнинг энг юқори кўрсаткичлари (60-70%) ва ҳосилдорлик коэффицентларига (1,3-1,5 ва 0,8-1,5) кўра шарқий, Қора денгиз ва Ғарбий Европа гуруҳларидан мос навлар ажратиб олинган;
узумнинг Шарқий гуруҳдан 8 та, Қора денгиз гуруҳидан 3 та, Ғарбий Европа гуруҳидан 2 та навлари ўз-ўзини чанглай олиш даражаси юқори (31-41%) бўлиши аниқланган;
узумнинг замбуруғли касалликларга энг чидамли (1-2 балл даража) навлари Шарқий гуруҳдан: Хиндогни, Кармрашат, Краснянский, Мускат ВИРа, Мускат денауский, Мускат восточный ва Мускат узбекистанский; Қора денгиз гуруҳидан: Джананура ва Широка мельнишка; Ғарбий Европа гуруҳидан: Гран нуар де кальмет, Донзелино, Дюрбе де Марсель, Косоротовский, Мускат бифера ва Португезер навлари эканлиги исботланган; 
узумнинг техник навлари ғужумининг биокимёвий таркиби бўйича юқори сифатли десерт шароблар тайёрлаш учун таркибидаги қанд ва умумий кислоталилиги юқори бўлган 10 та нав оқ шароблар учун, 12 та нав қизил шароблар учун мос эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон ўсимликшунослик илмий-тадқиқот институти дунё генофонди узум колекциясидан ҳосилдор, узумбоши ва ғужумининг механик, биокимёвий ҳамда технологик баҳоси юқори бўлган, замбуруғли ва бактерияли касалликларга чидамли истиқболли техник нав-намуналарни танлаш асосида шаробчилик хомашё базасини мустаҳкамлаш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
узумчилик фермер хўжаликлари учун «Ток тупларини шпаллерларда ўстириш бўйича» ва «Токзорлардан самарали фойдаланиш, юқори сифатли, экспортбоп маҳсулотларни ишлаб чиқариш имконини яратиш учун токзорларда амалга ошириладиган агротехник тадбирлар, касаллик ва зараркунандаларга қарши кураш чоралари» мавзуларида тавсиянома тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 12 ноябрдаги 02/029-3732-сон маълумотномаси). Ушбу тавсияномалар узумчиликка ихтисослашган фермер хўжаликларида узумнинг техник навларини етиштиришда қўлланма сифатида хизмат қилган;
коллекцион навлардан ҳосилдор, узумбоши ва ғужумининг механик, биокимёвий ҳамда технологик баҳоси юқори бўлган, кенг тарқалган касалликларга чидамли янги истиқболли техник навлари Тошкент вилоятининг Паркент туманидаги фермер хўжаликларида 17,5 гектар майдонда саноат токзорини барпо қилишда жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 12 ноябрдаги 02/029-3732-сон маълумотномаси). Натижада фермер хўжаликларининг ишлаб чиқариш самарадорлиги ортиб, рентабеллик кўрсаткичи 120% ни ташкил этган.
ҳосилдорлиги, механик, биокимёвий ҳамда технологик баҳоси юқори бўлган навлар Тошкент вилоятининг Қибрай туманидаги фермер хўжаликларида 63 гектар майдонда саноат токзорини барпо қилишда жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 12 ноябрдаги 02/029-3732-сон маълумотномаси). Натижада фермер хўжаликларининг ишлаб чиқариш даромади ортиб, рентабеллик кўрсаткичи 100-130% ни ташкил этган.