Фалейева Aнастасия Вадимовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
И. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Лексикографик тасвирлашда инглиз тили коллоквиализмларининг лексик-семантик ва деривацион имкониятлари”, 10.00.04 – Йевропа, Aмерика ва Aвстралия халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.ПҳД/Фил1595.
Илмий раҳбар: Тухтасинов Илхомжон Мадаминович, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, ПҳД.03/30.12.2019.Фил/Пед.83.01.
Расмий оппонентлар: Ризайев Баходир Хайдарович, филология фанлари доктори, профессор; Данийева Майсара Джамаловна, филология фанлари доктори (ДСc), доцент.
Йетакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади замонавий електрон ва босма лексикографик манбаларда лексик-семантик ва деривацион йўналиш нуқтаи назаридан инглиз тили коллоквиализмлари билан боғлиқ бўлган янги тенденцияларни очиб беришдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
оғзаки инглиз тили лексик-семантик сатҳининг ҳозирги ҳолати (рангларни белгилашнинг рамзий маъносини: сcарлет wоман – ёрқин аёл; атоқли отларнинг имплицит маъноси: Мозарт анд Лисзт = писсед – маст ҳолдаги одам; зоонимларнинг яширин маъноси: спарроw фарт – тонг отиши)ни ифодалаш орқали очиб берилган;
коллоквиал сўз ва ибораларнинг яширин маъноси замонавий лексикографик манбалардаги гендер (стаг партй – уйланмаган йигитлар “йиғилиши”; ҳен нигҳт – қизлар “гурунги”), миллий (Жое – оддий инглиз; Кате анд Сидней = стаке анд кидней – инглиз пироги), лингвомаданий (кангароо cоурт – судсиз калтаклаш) ва ижтимоий (бирд дог – полициячи) омилларнинг таъсирига кўра аниқланган;
нутқий акт қатнашчиларининг фаол сўз бирикмаларига кирувчи сўзлашув салоҳияти “йил сўзлари” сифатида тан олинган исо – ўз-ўзини яккалатиш, бовверед – ташвишга тушмоқ иборасига ўхшаш коллоквиал сўзлар орқали очиб берилган;
акронимлар (бед анд бреакфастдан Б&Б – арзон меҳмонхона), бекронимлар (wҳат И кноw исдан wики – менинг билганларим), телескопия (фриенд ва енемйдан френемй – бир вақтнинг ўзида ҳам дўст, ҳам душман), сўзларнинг кесишиши (раccоондан cоон – қора танли), ерратив сўзлар (БМWдан Бее Ем – автомобил) орқали коллоквиализмларнинг компрессив усулларда ҳосил қилиниши исботланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз тили коллоквиализмларининг лексик-семантик ва деривацион хусусиятлари муаммоси бўйича олиб борилган тадқиқот асосидаги натижалар қуйидагича қўлланилган:
оғзаки инглиз тили лексик-семантик сатҳида ранглар, атоқли отлар, зоонимлар имплицит маънолари реаллашишининг ўзига хос хусусиятлари Самарқанд давлат чет тиллар институтида Ерасмус+ 58545-ЕПП-1-2017-1-ЕС-ЕППКA2-CБҲЕ-ЖП CЛAСС: “Cомпутатионал лингуистиcс ат Cентрал Aсиан университиес” лойиҳасини амалга оширишда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2021-йил 7-октабрдаги 2458/30.02.01-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижалари инновацион-тадқиқот лойиҳаси доирасида қўлланилган ва електрон ресурсларнинг шаклланишига хизмат қилган;
замонавий лексикографик манбаларда гендер, миллий, лингвомаданий ва ижтимоий омилларни ҳисобга олган ҳолда коллоквиал сўз ва ибораларнинг яширин маъносини ўрганишнинг ўзига хос хусусиятлари И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий етиш” номли инновацион лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2021-йил 7-октабрдаги 2459/30.02.01-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижалари филология ва педагогика йўналишларида социолингвистика ва сўз ясалиши фанларини ўқитиш сифатини ошириш мақсадида ўқув қўлланмаларини такомиллаштиришга ёрдам берган;
нутқий акт қатнашчиларининг фаол сўз бирикмаларига кирувчи сўзлашув салоҳияти “йил сўзлари” сифатида тан олинган исо – ўз-ўзини яккалатиш, бовверед – ташвишга тушмоқ иборасига ўхшаш коллоквиал сўзлар орқали очиб берилганлиги ҳамда акронимлар (бед анд бреакфастдан Б&Б – арзон меҳмонхона), бекронимлар (wҳат И кноw исдан wики – менинг билганларим), телескопия (фриенд ва енемйдан френемй – бир вақтнинг ўзида ҳам дўст, ҳам душман), сўзларнинг кесишиши (раccоондан cоон – қора танли), ерратив сўзлар (БМWдан Бее Ем – автомобил) орқали коллоквиализмларнинг компрессив усулларда ҳосил қилиниши исботланганлиги юзасидан хулосалардан Йевропа иттифоқининг ЕРAСМУС+ дастури 561624-ЕПП-1-2015-УК-ЕППКA2-CБҲЕ-СП-ЕРAСМУС + CБҲЕ ИМЕП: “Ўзбекистонда олий таълим тизими жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” лойиҳасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2021-йил 12-октабрдаги 2504/30.02.01-сон маълумотномаси). Мазкур диссертацион тадқиқотининг натижаларидан инглиз тилининг нашр қилинган ва електрон луғатларида сўзлашув тизими тақдимоти асосий ғоясини очиб беришга хизмат қилган.
