Шарипова Фазилат Дилмурод қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
И. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Aбдулла Қодирийнинг “Ўткан кунлар” романидаги хатлар (ёзишмалар) таржимасининг прагматик таҳлили”, 10.00.06. – Қиёсий адабиёцҳунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик. (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2020.4.ПҳД/Фил1242.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети.
Илмий раҳбар: Тухтасинов Илҳом Мадаминович, педагогика фанлари доктори, профессор.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий Кенгаш рақами: Термиз давлат университети, ПҳД.03/31.03.2021.Фил.78.04 рақамли бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Маматов Aбди Ешонқулович, филология фанлари доктори, профессор; Сагимова Хушнуда Ботировна, филология фанлари доктори, доцент.
Йетакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика университети
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади A.Қодирийнинг “Ўткан кунлар” романидаги хатлар (ёзишмалар)нинг инглизча таржималарида прагматик мазмунни сақлаш таҳлил муаммоларини очиб беришдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бадиий матнларда доим учрайдиган прагматик мазмунни акс еттирувчи дейксис, пресуппозиция, импликатура каби прагмалингвистик бирликлар ва нутқий актларнинг експликация ва импликация амаллари асосида таржимадаги мазмунни бевосита ҳамда билвосита акс еттириши асосланган;
дейктик, пресуппозиция, импликатура каби прагмалингвистик воситалар ҳамда нутқий актларни ташкил етишда инглиз ва ўзбек тилларидаги бадиий матн қиёсий-чоғиштирма, структур таҳлил тамойиллари ва таржима усулларининг устуворлиги очиб берилган;
нутқий акт, дейксис, пресуппозиция, импликатура каби прагмалингвистик воситаларининг бадиий матн ва дискурсда қўлланиш хусусиятлари ҳамда ўзбек тилидан инглиз тилига таржима қилинган матнларда уларнинг ёзма таржимада ифодаланиши консептуал-прагматик жиҳатдан аниқланган;
A.Қодирийнинг “Ўткан кунлар” романидаги хатлар (ёзишмалар) таржималарининг фонопрагматик, лексопрагматик, морфопрагматик, прагмасинтактик дискурс хусусиятларини таҳлил қилиш орқали нутқ субйектларининг мулоқот мақсадини таржима матнида қайта акс еттиришнинг бадиий таржимадаги коммуникатив самарадорлиги исботланган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Aбдулла Қодирийнинг “Ўткан кунлар” романидаги хатлар (ёзишмалар) таржимасининг прагматик таҳлилига оид хулосалар асосида:
бадиий матнлардаги прагматик мазмунни акс еттирувчи дейксис, пресуппозиция, импликатура каби прагмалингвистик бирликлар ва нутқий актлар експликация ва импликация амаллари асосида таржимада бевосита ҳамда билвосита акс етиши, шунингдек, дейксис, пресуппозиция ва импликатура ҳодисаларининг яъширин маъно обйектига доирлиги хусусидаги илмий-назарий таҳлилларидан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтида бажарилган ФА-Ф1-Г003 рақамли “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функсионал сўз ясалиши” мавзусидаги фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2022-йил 10-мартдаги 17-01/98-сон маълумотномаси). Натижада тадқиқотдан олинган хулосалар фундаментал лойиҳа доирасида тайёрланган илмий мақола ҳамда сўзларнинг прагматик хусусиятларини ўрганишга оид олиб борилган тадқиқот илмий савиясини оширишга хизмат қилган;
нутқий акт, дейксис, пресуппозиция, импликатура каби прагмалингвистик воситаларининг бадиий матн ва дискурсда қўлланиш хусусиятлари ҳамда ўзбек тилидан инглиз тилига таржима қилинган матнларда уларнинг ёзма таржимада ифодаланиши тўғрисидаги консептуал-прагматик хулосалардан И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий етиш” номли инновацион тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 5-январдаги 06-30-0201-сон маълумотномаси). Натижада бадиий таржима жараёнида прагмалингвистик воситаларни сақлаш муаммоларини ёритиш, шунингдек, нутқий акт, дейксис, пресуппозиция, импликатура каби прагмалингвистик воситаларининг бадиий матн ва дискурсда қўлланиш хусусиятлари хусусидаги хулосаларидан лойиҳа доирасида услубий қўлланмалар яратилишига, бадиий таржимага оид олий таълим муассасаларида ўтиладиган фанларнинг мавзу доирасини мукаммаллаштириш ва бойитилишига ижобий ҳисса қўшган;
A.Қодирийнинг “Ўткан кунлар” романидаги хатлар (ёзишмалар) таржималарининг фонопрагматик, лексопрагматик, морфопрагматик, прагмасинтактик дискурс таҳлилига оид хулосалардан фойдаланган ҳолда Сурхондарё вилояти телевиденийесининг 2021-йил, 6-июн санасида ефирга узатилган “Мунаввар тонг” кўрсатувида миллий таржимашунослик ва унинг тараққиёт тенденсиялари, шу билан бирга бадиий таржима ва ундаги прагмалингвистик таҳлилнинг ифодаланиши ҳақида томошабинларга маълумот берилган (Сурхондарё вилояти телерадиокомпаниясининг 2022-йил 4-февралдаги маълумотномаси). Натижада телетомошабинларнинг қиёсий адабиёцҳунослик хусусидаги билим савиялари ошган.
